گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ پانزدهمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز سهشنبه 16 بهمن ماه 1403 بهمیزبانی خبرگزاری تسنیم منتشر شد.
جنگ داخلی سودان که از سال 2023 آغاز شده است، ریشههایی عمیق و تاریخی دارد. این جنگ نتیجه تداوم نابرابریها و تضادهای هویتی در این کشور است که از زمان تأسیس دولت مدرن سودان آغاز شده است. برای تحلیل این درگیریها عوامل زیر را میتوان مؤثر دانست:
- ریشههای تاریخی و بنیان دولت:
- میراث استعماری: اشاره دقیق به بنیانگذاری دولت سودان توسط مصریها و سپس حکومت دوگانه انگلیسی ـ مصری، نشان میدهد که از ابتدا، دولت بر مبنای کنترل نخبگان و قبایل خاص شکل گرفت و نه بر اساس مشارکت و نمایندگی تمامی گروههای اجتماعی و قومی.
- تمرکز قدرت و ثروت: تأکید بر سلطه نخبگان شمال سودان و خرطوم بر منابع و فرصتها، نابرابریهای عمیقی را آشکار میکند که به نارضایتی و درگیریهای مداوم در مناطق حاشیهای منجر شده است.
- محدودیتهای بروکراسی و عدم کنترل مؤثر: وسعت زیاد کشور و ضعف ساختارهای دولتی، مانع از ارائه خدمات و اعمال حاکمیت مؤثر در سراسر سودان شده و زمینه را برای بیعدالتی و ناامنی فراهم کرده است.
- جنگهای داخلی و منازعات قومی:
- جنگ با سودان جنوبی: اشاره به جنگ داخلی طولانی با سودان جنوبی، نشاندهنده تعمیق شکافهای هویتی و مذهبی در کشور است. استفاده دولت از نیروهای حاشیهای مسلمان برای مقابله با جنوبیها، بر پیچیدگیهای قومی و مذهبی این منازعه میافزاید.
- شورش در دارفور: ناآرامیها در دارفور، ناشی از تبعیض و نابرابری علیه گروههایی که خود را عرب نمیدانستند، نشان میدهد که مسئله تنها مذهبی نبوده، بلکه ابعاد اقتصادی، اجتماعی و هویتی عمیقی داشته است.
- ظهور «جنجاویدها»: تشکیل گروههای شبهنظامی تحت عنوان «جنجاویدها» و استفاده از آنها برای سرکوب مردم آفریقاییتبار در دارفور، نمونهای از سیاستهای تفرقهافکنانه و استفاده ابزاری از اختلافات قومی برای حفظ قدرت است. صدور حکم بازداشت علیه عمر البشیر توسط دادگاه جنایی بینالمللی، نشاندهنده وخامت جنایات ارتکابی در این دوره است.
- تحولات پس از استقلال سودان جنوبی:
- کاهش درآمدهای نفتی: جدایی سودان جنوبی و از دست رفتن درآمدهای نفتی، بحران اقتصادی جدیدی را برای سودان بههمراه داشت و رقابت بر سر منابع محدود را تشدید کرد.
- ادغام نیروهای پشتیبانی سریع: تصمیم دولت برای ادغام گروههای شبهنظامی در ساختار نظامی تحت عنوان «نیروهای پشتیبانی سریع»، اقدامی مخاطرهآمیز بود که به رقابتهای داخلی در خرطوم دامن زد و زمینه را برای ظهور یک نیروی نظامی و اقتصادی موازی با ارتش فراهم کرد.
- خیزش مردمی و دوره انتقالی:
- بحران اقتصادی و اجتماعی: خیزش مردمی در سالهای 2018 و 2019، ناشی از نارضایتی گسترده از بحران اقتصادی و اجتماعی بود. عزل عمر البشیر، فرصتی برای تغییر و اصلاحات در سودان ایجاد کرد، اما این فرصت بهدلیل اختلافات داخلی و دخالتهای خارجی بهطورکامل محقق نشد.
- ظهور تکنوکراتها و اتحادیههای حرفهای: حضور نیروهای جدیدی مانند تکنوکراتها و اتحادیههای حرفهای با رویکرد سکولار، نشاندهنده تغییر در مطالبات و آرمانهای جامعه سودان بود، با این حال، این نیروها نتوانستند در برابر قدرت ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع مقاومت کنند.
- جنگ داخلی 2023:
- رقابت بر سر قدرت و منابع: جنگ داخلی 2023، نتیجه نهایی رقابت بین ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع بر سر قدرت و منابع اقتصادی بود. ارتش بهدنبال بازگشت به وضعیت قبل از 2019 بود، در حالی که آقای حمیدتی و نیروهایش خواستار سهم بیشتری از قدرت و ثروت بودند.
- جذب نیروهای جدید: تلاش هر دو طرف برای جذب نیروهای جدید از قبایل متضرر و گروههای شورشی، نشاندهنده گسترش دامنه منازعه و پیچیدهتر شدن اتحادها در سودان است.
در تحلیل نهایی میتوان گفت جنگ داخلی سودان، تنها یک درگیری نظامی ساده نیست، بلکه نتیجه یک فرآیند تاریخی طولانی و پیچیده از نابرابریها، تبعیضها، رقابتهای قومی و مذهبی و دخالتهای خارجی است. برای حل این بحران، نیاز به یک راهحل جامع و پایدار است که به تمامی این عوامل توجه کند و بر اساس عدالت، مشارکت و احترام به حقوق تمامی گروههای اجتماعی و قومی بنا شود.
انتهای پیام/+