گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ شانزدهمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز چهارشنبه 17 بهمن ماه 1403 به میزبانی خبرگزاری تسنیم منتشر شد.
با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، خطوط کلی سیاست خارجی او در خاورمیانه تا حدی قابل مشاهده است. همانطور که پیشبینی میشد، دوره جدید ریاستجمهوری ترامپ با بازگشت قاطعانه به سیاست «اول آمریکا» و تشدید رویکردهای انزواگرایانه در سطح بینالمللی، همراه با تداوم و حتی افزایش فشارهای منطقهای، بهویژه علیه ایران مشخص شده است.
تقلیل تعهدات بینالمللی و تمرکز آشکار بر منافع کوتاهمدت
سیاست «اول آمریکا» اکنون نه فقط یک شعار، بلکه یک راهبرد عملیاتی در سیاست خارجی ترامپ است. در این راستا، اقدامات زیر قابل مشاهده است
- کاهش چشمگیر مشارکت در نهادهای بینالمللی: دولت ترامپ به سرعت به وعدههای انتخاباتی خود عمل کرده و به طور قابل توجهی از مشارکت و بودجه ایالات متحده در سازمانهای بینالمللی، بهویژه سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن، کاسته است. تأثیر فوری این اقدام، تضعیف جایگاه و نقش سازمانهای بینالمللی در حل بحرانهای جهانی و افزایش بیاعتمادی به تعهدات بینالمللی بوده است. گزارشها حاکی از آن است که متحدان اروپایی آمریکا به شدت از این رویکرد ابراز نگرانی کردهاند و تلاشهایی برای پر کردن خلأ رهبری آمریکا در این سازمانها آغاز شده است.
- تضعیف عملی پیمانهای امنیتی سنتی: انتقادات ترامپ از ناتو به اقدامات عملی تبدیل شده است. دولت او رسماً اعلام کرده که در حال بازنگری در تعهدات نظامی آمریکا در ناتو است و به صراحت از کشورهای اروپایی خواسته است تا سهم بیشتری در هزینههای نظامی ناتو بپردازند. این رویکرد عملاً به تضعیف انسجام و کارآمدی ناتو و ایجاد شکاف بین آمریکا و متحدان اروپایی منجر شده است. برخی تحلیلگران حتی از احتمال خروج آمریکا از ناتو در آینده نزدیک سخن میگویند.
- جنگ اقتصادی تمام عیار: سیاست تعرفههای تجاری ترامپ نه تنها متوقف نشده، بلکه گسترش نیز یافته است. دولت او تعرفههای جدیدی را بر کالاهای وارداتی از چین و برخی کشورهای اروپایی اعمال کرده و تهدید به اقدامات تلافیجویانه بیشتر نموده است. نتیجه این سیاست، تشدید تنشهای تجاری جهانی، افزایش بیثباتی در بازارهای بینالمللی و آسیب دیدن اقتصاد جهانی بوده است. کشورهای مختلف به اقدامات تلافیجویانه روی آوردهاند و جنگ تجاری جهانی عملاً آغاز شده است.
در عرصه رقابت قدرتهای بزرگ، رویکرد ترامپ در قبال چین و روسیه به وضوح مشخص شده است:
- تقابل همهجانبه با چین: دولت ترامپ تقابل با چین را به اولویت اصلی سیاست خارجی خود تبدیل کرده است. جنگ تجاری با چین تشدید شده و به حوزههای فناوری و ژئوپلیتیک نیز گسترش یافته است. آمریکا تلاش میکند تا با اعمال محدودیتهای فناوری و تجاری، مانع از پیشرفت چین و مهار نفوذ جهانی آن شود.
- مصالحه تاکتیکی با روسیه: در مقابل تقابل با چین، دولت ترامپ به دنبال کاهش تنش با روسیه و حتی همکاری تاکتیکی با این کشور در برخی زمینهها است. وعده ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین از طریق مصالحه، با جدیت دنبال میشود. گزارشها حاکی از آن است که دولت ترامپ در حال مذاکره با روسیه و اوکراین برای رسیدن به توافقی است که احتمالاً شامل چشمپوشی از الحاق بخشهایی از اوکراین به روسیه خواهد بود. این رویکرد، عملاً به تضعیف جبهه متحد غرب علیه روسیه و تقویت موقعیت بینالمللی مسکو منجر شده است. متحدان اروپایی آمریکا از این رویکرد به شدت ناخرسند هستند و آن را خیانت به اوکراین و ارزشهای غربی میدانند.
در منطقه خاورمیانه، سیاستهای ترامپ به سرعت در حال شکلدهی به واقعیتهای جدید است:
- نسخه دوم فشار حداکثری علیه ایران؟
رفته رفته نشانههایی از بازگشت سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران در حال نمایان شدن است. اگر آمریکا به سوی تشدید تحریمها و یا اقدامات تنش زا علیه ایران برود، ثبات در منطقه بیش از پیش به مخاطره خواهد افتاد.
- تقویت و انسجام جبهه ضد ایرانی منطقهای: دولت ترامپ با حمایت از اسرائیل و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، جبهه ضد ایرانی منطقهای را تقویت کرده است. همکاریهای امنیتی و نظامی بین این کشورها با حمایت آمریکا افزایش یافته و رزمایشهای مشترک نظامی به طور منظم برگزار میشود. این جبهه، ایران را به شدت منزوی کرده و فشار منطقهای بر تهران را افزایش داده است.
- تلاش برای تحمیل خواستههای اسرائیل به فلسطینیان: دولت ترامپ با استفاده از اهرمهای فشار اقتصادی و سیاسی، تلاش میکند تا طرحهای مشابه «معامله قرن» را به فلسطینیان تحمیل کند. در این راستا کمکهای مالی آمریکا به نهادهای فلسطینی قطع شده و میزان همکاری با تشکیلات خودگردان هم کاهش خواهد یافت.
- عادیسازی روابط اسرائیل و کشورهای عربی با سرعت بیشتر: دولت ترامپ با اعمال فشار بر عربستان سعودی، به دنبال عادیسازی روابط با اسرائیل است. این تحول، موازنه قدرت در منطقه را به نفع اسرائیل و متحدانش تغییر خواهد داد و جایگاه ایران را تضعیف می کند.
- کاهش محدود حضور نظامی در عراق و سوریه: دولت ترامپ به وعدههای انتخاباتی خود در مورد کاهش حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه عمل می کند. تعداد محدودی از نیروهای آمریکایی از عراق و سوریه خارج شدهاند، اما حضور نظامی آمریکا در منطقه همچنان قابل توجه است. به نظر میرسد هدف آمریکا، کاهش هزینههای نظامی و تمرکز بر مبارزه با تروریسم و حفاظت از منافع نفتی در منطقه است.
انتهای پیام/