گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ هجدهمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، در روز سه شنبه 16 بهمن ماه ضبط شده و روز یکشنبه 21 بهمن 1403 منتشر شد.
نظام سیاسی لبنان یکی از ساختارهای منحصربهفرد و پیچیده در جهان است. این نظام که پارلمانی به حساب میآید، مبتنی بر نوعی سهمیه بندی طایفهایست. در واقع، هر حزبی بر اساس تعداد کرسیهایی که در مجلس کسب کرده، نمایندگانی در کابینه خواهد داشت.
در نظام پارلمانی لبنان، تعداد اعضای کابینه ثابت نیست و بسته به شرایط سیاسی و توافقات داخلی ممکن است تغییر کند. در حالی که عرف رایج در لبنان، تشکیل کابینهای 24 نفره است، در دورههایی شاهد افزایش تعداد وزارتخانهها تا 30 وزارتخانه یا کاهش آن به 20 یا 19 وزارتخانه بودهایم. علاوه بر این، گاهی وزرای بدون وزارتخانه نیز در کابینه حضور دارند و این مساله به انعطافپذیری نظام کابینه در لبنان اشاره دارد.
توزیع مناصب کلیدی در نظام سیاسی لبنان
بر اساس نظام سیاسی لبنان که بر توافق «طائف» 1989 استوار است، تقسیم مناصب کلیدی میان گروههای طایفهای مختلف به شکل زیر تعیین شده است:
- ریاست جمهوری به یکی از مسیحیان (طایفه مارونی) اختصاص دارد.
- نخستوزیری در اختیار اهل سنت قرار میگیرد.
- ریاست مجلس و پارلمان به شیعیان واگذار میشود.
در مورد سایر مناصب کلیدی نیز توزیع مشخصی وجود دارد که به شرح زیر است:
- ریاست ارتش: در اختیار مسیحیان.
- دستگاه اطلاعات: میان اهل سنت و مسیحیان تقسیم میشود.
- وزارتخانهها:
- از میان 24 وزیر کابینه، 12 وزیر از مسیحیان و 12 وزیر از مسلمانان انتخاب میشوند.
- در میان وزرای مسیحی، مناصب بین مارونیها، ارمنیها و سایر گروههای مسیحی تقسیم میشود.
- در میان وزرای مسلمان، پنج وزیر به اهل سنت، دو وزیر به دروزیها و پنج وزیر به شیعیان اختصاص دارد.
سهم شیعیان در کابینه
در ساختار سیاسی لبنان، سهم شیعیان از وزرا عمدتاً به دو حزب اصلی، حزبالله و جنبش امل، تعلق دارد. این دو حزب به طور سنتی پنج کرسی شیعیان را میان خود تقسیم میکنند. وزارتخانههایی که به حزبالله اختصاص داده میشود، عمدتاً وزارتخانههای خدماتی از قبیل وزارت بهداشت، وزارت کشاورزی و برخی وزارتخانههای مشابه بودهاند. در مقابل، وزارتخانههای حاکمیتی (مانند وزارت کشور یا وزارت مالیه) معمولاً در اختیار گروههای دیگر قرار میگیرند.
وزارتخانههای حاکمیتی و توزیع سیاسی آنها
یکی از موضوعات مهم در مذاکرات تشکیل کابینه در لبنان، توزیع وزارتخانههای حاکمیتی است. این وزارتخانهها به طور سنتی به شرح زیر تقسیم شدهاند:
- وزارت کشور: در اختیار اهل سنت لبنان.
- وزارت امنیت داخلی: در اختیار مسیحیان.
- وزارت مالیه: در اختیار شیعیان.
- وزارت خارجه: در اختیار مسیحیان.
نکته قابل توجه در مورد وزارتخانههای امنیت داخلی و خارجه این است که انتخاب وزرای این دو وزارتخانه به طور مشترک توسط رئیسجمهور و نخستوزیر صورت میگیرد. به عبارت دیگر، رئیسجمهور (که از مسیحیان مارونی است) اسامی پیشنهادی خود را به نخستوزیر ارائه میکند و هیچکدام به تنهایی در این زمینه تصمیمگیر کامل نیستند.
ساختار سیاسی و پارلمانی لبنان ترکیبی پیچیده از تقسیم قدرت طایفهای است که بر مبنای توافق طائف شکل گرفته است. این نظام ضمن ایجاد تعادل و تناسب میان گروههای مختلف، گاهی چالشهای سیاسی قابل توجهی را به همراه دارد. تقسیم قدرت میان مسیحیان، شیعیان، اهل سنت و دروزیها، اگرچه فرصتهایی برای نمایندگی گسترده اقوام و طوایف فراهم کرده، اما همین ساختار با توجه به حساسیتهای موجود، باعث افزایش دشواری در فرآیند تشکیل دولت و توزیع وزارتخانهها شده است.
انتهای پیام/