به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تفسیر قرآن کریم همواره یکی از مهمترین عرصههای علمی و معرفتی در تاریخ اسلام بوده است. در این میان، «تفسیر تسنیم»، اثر ارزشمند آیتالله عبدالله جوادی آملی، جایگاهی ویژه دارد. این تفسیر به دلیل رویکرد فلسفی، عرفانی و تطبیقی آن با علوم مختلف، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان علوم اسلامی قرار گرفته است.
شکلگیری ایده و انگیزه تألیف
تفسیر تسنیم حاصل سالها تدریس، تحقیق و تفکر آیتالله جوادی آملی است. ایشان با الهام از روش تفسیری علامه طباطبایی در «المیزان»، اما با رویکردی گستردهتر و تطبیقیتر، به دنبال ارائه تفسیری جامع بودند که علاوه بر پاسخ به نیازهای معرفتی جامعه اسلامی، بتواند پیوندی میان عقل و وحی برقرار کند.
آیتالله جوادی آملی در سخنان خود بارها تأکید کردهاند که قرآن کریم کتاب هدایت است و تفسیر آن نباید صرفاً در محدوده مباحث لغوی و تاریخی محدود شود، بلکه باید راهگشای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان باشد. این نگاه کلنگر، یکی از عوامل اصلی در شکلگیری پروژه عظیم «تفسیر تسنیم» بوده است.
مراحل تدوین و تألیف تفسیر تسنیم
اول. آغاز جلسات تفسیری
نخستین گام در تدوین تفسیر تسنیم، جلسات تفسیریای بود که آیتالله جوادی آملی در حوزه علمیه قم برگزار کردند. این جلسات که با حضور طلاب و پژوهشگران انجام میشد، بستری برای گردآوری و تدوین مباحث تفسیری فراهم ساخت.
دوم. گردآوری و تنظیم مباحث
پس از برگزاری جلسات تفسیری، تیمی از پژوهشگران و شاگردان برجسته ایشان، مباحث مطرحشده را ضبط، پیادهسازی و تنظیم کردند. در این مرحله، توجه ویژهای به دستهبندی موضوعات، انسجام مطالب و ارجاع دقیق به منابع قرآنی، روایی و فلسفی صورت گرفت.
سوم. بررسی و ویرایش علمی
یکی از مهمترین مراحل تألیف تفسیر تسنیم، بازبینی و ویرایش علمی متن بود. این کار تحت نظارت مستقیم آیتالله جوادی آملی انجام میشد تا صحت استدلالها، دقت تفسیری و هماهنگی مفاهیم رعایت گردد.
چهارم. انتشار و توسعه مستمر
تفسیر تسنیم بهصورت تدریجی منتشر شد. نخستین مجلدات آن با استقبال گستردهای مواجه شد و این امر زمینهساز تداوم پروژه گردید. با پیشرفت پژوهشهای قرآنی، مطالب جدیدی نیز به این مجموعه اضافه شد که موجب تکامل بیشتر آن گردید.
منابع و مبانی تفسیری
تفسیر تسنیم بر پایه روش تفسیری قرآن به قرآن، همراه با بهرهگیری از روایات معصومین (ع)، مباحث فلسفی و عرفانی و همچنین تحلیلهای اجتماعی و علمی تدوین شده است. برخی از مهمترین منابع مورد استفاده در این تفسیر عبارتند از:
المیزان فی تفسیر القرآن، اثر علامه طباطبایی
تفسیر کبیر فخر رازی
مجمعالبیان طبرسی
کشفالاسرار و عدهالابرار میبدی
آراء حکمای اسلامی همچون ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا
آراء عرفای بزرگ همچون ابنعربی و مولوی
تحقیقات جدید در علوم انسانی و اجتماعی
چالشهای تدوین تفسیر تسنیم
گستردگی مباحث تفسیری یک چالش مهم در مسیر تفسیر تسنیم بوده است. زیرا تفسیر تسنیم نهتنها به بیان معانی آیات پرداخته، بلکه ابعاد فلسفی، عرفانی و اجتماعی قرآن را نیز مورد توجه قرار داده است. این گستردگی، نیازمند پژوهشهای دقیق و زمانبر بوده است.
همچنین پیوند دادن علوم مختلف با قرآن چالش مهم دیگر در این مسیر به شمار میرود. چنانکه یکی از ویژگیهای بارز این تفسیر، تطبیق مباحث قرآنی با علوم مختلف است. این امر چالشهای متعددی را برای تطابق صحیح مفاهیم دینی با یافتههای علمی به همراه داشته است.
در عین حال، این تفسیر با حفظ انسجام و یکپارچگی تنظیم شده است. با توجه به حجم عظیم مطالب، حفظ انسجام و هماهنگی در سراسر مجموعه تفسیر تسنیم یکی از دغدغههای اصلی مؤلف و تیم تدوین بوده است.
تأثیر تفسیر تسنیم
تفسیر تسنیم بهعنوان یک اثر مرجع در حوزههای علمیه مورد استفاده قرار گرفته و توانسته است افقهای جدیدی را در مطالعات تفسیری بگشاید.
از سوی دیگر این تفسیر موجب ترویج نگاه فلسفی و عرفانی به قرآن شده است، در واقع این تفسیر توانسته است رویکردی فلسفی و عرفانی را در تفسیر قرآن به شیوهای متقن و علمی مطرح کند و در نتیجه، مخاطبان بیشتری را با این نوع نگاه آشنا کند.
ایجاد انگیزه برای پژوهشهای تفسیری جدید اثر مهم دیگر انتشار تفسیر تسنیم است. زیرا بسیاری از محققان، تحت تأثیر این تفسیر، پژوهشهای تفسیری خود را با بهرهگیری از روشهای آن تدوین کردهاند.
تفسیر تسنیم، با تلاش علمی گسترده و رویکردی نوین، توانسته است جایگاهی ممتاز در میان تفاسیر قرآن کریم به دست آورد. فرآیند تدوین و جمعآوری این تفسیر، نمونهای از یک کار علمی دقیق و زمانبر است که حاصل سالها تحقیق، تدریس و بازبینی مداوم بوده است. این تفسیر نهتنها در میان علما و پژوهشگران، بلکه در سطح عمومی نیز مورد توجه قرار گرفته و توانسته است تأثیر عمیقی بر نگاه مسلمانان به قرآن داشته باشد.
این اثر عظیم قرآنی یکی از مهمترین تفاسیر معاصر قرآن کریم به شمار میرود و بهعنوان یک منبع ارزشمند برای پژوهشگران و علاقهمندان به معارف قرآنی باقی خواهد ماند.
پیش از این، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دستاندرکاران برگزاری همایش بینالمللی تفسیر تسنیم که در تاریخ 4 اسفند 1403 برگزار شده بود، با تجلیل از شخصیت ممتاز آیتالله جوادی آملی مفسّر بزرگ قرآن کریم و صاحب تفسیر تسنیم، حوزه علمیه را وامدار مجاهدت این عالم فرزانه در ممارست بیش از 40 ساله برای تحقیق و تدریس و تألیف تفسیر تسنیم دانستند.
ایشان تصریح کردند: البته فعالیتهای آیتالله جوادی آملی در زمینه علوم عقلی و نقلی و کارهای فقهی، فلسفی و عرفانی ایشان همگی مهم و درخور تقدیر است اما هیچکدام قابل مقایسه با کار تفسیر قرآن ایشان نیست.
حضرت آیتالله خامنهای تفسیر تسنیم را مایه افتخار شیعه و حوزه علمیه خواندند و در بیان برخی خصوصیات این تفسیر گفتند: قوت تفکر عقلانی مفسّر محترم، کمک زیادی به فهم نکات لطیف و ظریف نهفته در آیات قرآن کرده است. همچنین این تفسیر مشابه تفسیر المیزان اما به روزتر و با گستردگی بیشتر، سرشار از مطالب دانستنی و قابل استفاده و در واقع یک دائرة المعارف جامع است.
انتهای پیام/