گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ بیست و هشتمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز یکشنبه 5 اسفند ماه 1403 ضبط شده و منتشر شد. در این شماره «علیرضا مجیدی»، پیشینه زندگی سید حسن نصرالله را بررسی می کند.
برای درک تفاوت دوران کودکی سید حسن نصرالله با سایر شیعیان، ابتدا باید به یک واقعیت اساسی در بافت اجتماعی لبنان توجه کنیم: هویت طایفهای در این کشور نه تنها یک جنبه مهم، بلکه رکن اصلی هویت و شخصیت هر فرد محسوب میشود. این هویت طایفهای است که فضای اجتماعی و سیاسی لبنان را شکل میدهد و حتی قوانین اصلی این کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است.
قوانین مدنی لبنان به طرز قابل توجهی متاثر از نظام طایفهای است. به عبارت دیگر، برای هر یک از طوایف هجدهگانهی رسمی لبنان، قوانین متفاوتی در نظر گرفته شده است. این تفاوت در قوانین، به ویژه در حوزههایی مانند ارث و ازدواج، به خوبی مشهود است. برای مثال، قوانین مربوط به این مسائل برای یک مسلمان شیعه، دروزی یا سنی، متفاوت خواهد بود. این ساختار اجتماعی، که گاهی از آن با عنوان «همزیستی طوایف» با یکدیگر یاد میشود، در عمل به تفکیک فضاهای جغرافیایی نیز منجر شده است؛ به گونهای که مناطق مسکونی مشخصی به طایفهی شیعه، مناطق دیگر به اهل سنت و به همین ترتیب به سایر طوایف اختصاص یافته است.
با در نظر گرفتن این زمینه و بافتار اجتماعی، میتوان به بررسی دوران کودکی سید حسن نصرالله و تفاوتهای آن با عموم شیعیان پرداخت. سید حسن نصرالله در خانوادهای از طبقات فرودست و پرجمعیت به دنیا آمد. پدر ایشان، که همچنان در قید حیات هستند، اصالتاً اهل روستایی در اطراف شهر صور در جنوب لبنان بودند. با هدف بهبود شرایط زندگی، پدر خانواده تصمیم به مهاجرت به بیروت میگیرد.
در بیروت، مناطق جنوبی شهر و به ویژه منطقهی ضاحیه، به عنوان مناطق شیعهنشین شناخته میشوند. با این حال، خانوادهی نصرالله در محله کرنتینا سکنی میگزینند. کرنتینا، محلهای واقع در منتهیالیه شمالی بیروت و در بخش شرقی شهر است. بخش شرقی بیروت، که به طور عامیانه «اشرفیه» نامیده میشود، به طور سنتی مسیحینشین بوده و در دوران جنگ داخلی لبنان، به طور تقریبا کامل از جمعیت مسلمان پاکسازی شد. اما کرنتینا در این میان یک استثناء بود. در سالهای پرتلاطم جنگ داخلی، این محله میزبان تعداد زیادی از آوارگان فلسطینی بود.
یکی از وقایع کلیدی که فضای جنگ داخلی در لبنان را تشدید کرد، فاجعهی کرنتینا بود. در این حادثهی تلخ، شبهنظامیان فالانژ به محلهی کرنتینا حمله کردند و جنایات هولناکی را با هدف اخراج ساکنان مسلمان فلسطینی و لبنانی و انتقال آنها به بخش غربی بیروت مرتکب شدند.
با این پیشزمینه، میتوان دریافت که سید حسن نصرالله در محلهای رشد کرد که شیعیان آن در اقلیت محض بودند. او در میان نسل اول آوارگان فلسطینی که در سال 1948 به لبنان پناهنده شده بودند (و نه نسلهای بعدی، چرا که سید حسن نصرالله متولد سال 1960 است)، پرورش یافت. در چنین محیطی، ایشان ضمن حفظ هویت شیعی خود و اقامهی نمازهای مغرب و عشاء در تنها مسجد شیعیان محله، در تعامل نزدیک با آوارگان فلسطینی سنی مذهب زندگی میکرد و از همان دوران کودکی با مسئلهی فلسطین آشنا شد.
اما تفاوتهای دوران کودکی سید حسن نصرالله به همینجا ختم نمیشود. در فصل تابستان، زمانی که مدارس تعطیل بودند، ایشان برای کمک به امرار معاش خانواده، به پدر خود در مغازه یاری میرساند و برای انجام خریدهای مغازه، به محلهی «برج حمود» رفت و آمد میکرد. برج حمود، محلهای ارمنینشین و در مجاورت کرنتینا واقع شده است. پس از کشتارهای وسیع ارامنه در ترکیه در سال 1915، بخش قابل توجهی از ارامنه به بیروت مهاجرت کرده و پناهنده شدند. نخستین محل سکونت بسیاری از این پناهندگان، همین منطقه کرنتینا بود.
با گذشت زمان و پس از تثبیت موقعیت، دریافت تابعیت لبنانی و به رسمیت شناخته شدن به عنوان یکی از طوایف رسمی لبنان، ارامنه به محلهای در نزدیکی کرنتینا به نام برج حمود نقل مکان کردند. امروزه، برج حمود از لحاظ اداری تابع شهر بیروت نیست، اما به طور کامل به آن متصل است. موقعیت جغرافیایی برج حمود نیز درست مانند ضاحیه، در شمال شرقی بیروت قرار دارد.
بنابراین، سید حسن نصرالله در دوران نوجوانی، برای کمک به تامین مخارج زندگی خانواده، به طور مداوم در میان ارامنه رفت و آمد داشت و در منطقهای زندگی میکرد که عمدتاً محل سکونت آوارگان فلسطینی بود. در عین حال، ایشان در مسجد شیعیان محله رشد و نمو یافت.
نکتهی قابل توجه دیگر در مورد دوران کودکی سید حسن نصرالله، تحصیلات ایشان است. نظام آموزشی لبنان شامل شش سال دورهی ابتدایی و شش سال دورهی متوسطه است. سید حسن نصرالله دورهی متوسطه را در مدرسهای واقع در یک محلهی مسیحینشین سپری کرد. محل سکونت و مدرسهی ایشان هر دو در یک محلهی مسیحینشین قرار داشتند و اغلب همکلاسیهای ایشان مسیحیان لبنانی، و به طور مشخص، مارونی بودند.
در مجموع، سید حسن نصرالله در فضایی چندوجهی پرورش یافت و رشد کرد: در میان آوارگان فلسطینی، در مجاورت و مراودهی دائمی کاری و شغلی با ارامنه، هممدرسه با مسیحیان مارونی و تحصیل در مدرسهای واقع در محلهی مسیحینشین. در کنار این تجربههای متنوع، ایشان همواره در مسجد شیعیان حضور فعال داشت و از اواخر دورهی دبستان، همزمان با تحصیل در مدرسه، به فراگیری علوم دینی در همان مسجد پرداخت.
این تجربهی زیسته و محیط چندگانهی فرهنگی و اجتماعی، مهمترین وجه تمایز دوران کودکی سید حسن نصرالله با عموم شیعیان لبنان است. فرزندان طایفهی شیعه، مانند سایر طوایف لبنان، عموماً در مناطق اختصاصی خود زندگی میکنند و در محیطی عمدتاً همگون از نظر مذهبی و فرهنگی رشد مییابند. اما دوران کودکی سید حسن نصرالله، به دلیل قرار گرفتن در محیطی متفاوت و متنوع، تجربهای منحصر به فرد و تاثیرگذار بوده است.
انتهای پیام/