حجتالاسلام رمضانی در برنامه سحرنشین با اشاره به سخنان امام خمینی (ره) درباره لزوم تدبر در قرآن، تأکید کرد که مهجوریت قرآن یکی از آسیبهای جدی در جامعه اسلامی است. وی با بازخوانی سخنان امام راحل خاطرنشان کرد: یکی از موانع استفاده از قرآن این است که برخی گمان میکنند جز آنچه مفسرین نوشتهاند، کسی حق استفاده از قرآن را ندارد و تدبر در آیات را با تفسیر به رأی اشتباه میگیرند. این عقیده نادرست باعث شده است که قرآن از تمام بهرههای ممکن، از جمله استفادههای اخلاقی، ایمانی و عرفانی، عاری بماند.
حجتالاسلام رمضانی در ادامه گفت: ما نباید از ترس آفتها، اصل تدبر در قرآن را تعطیل کنیم، بلکه باید تدبیر کنیم. همانطور که آفت علم، تکبر است، اما این به معنای تعطیل کردن علم نیست، بلکه باید راهکاری برای جلوگیری از این آفت اندیشید. وی با طرح سه مسیر ممکن برای مواجهه با قرآن، توضیح داد: یا باید مردم را از مراجعه و تدبر در قرآن منع کنیم و تنها منتظر بمانند که متخصصین برداشتهای خود را ارائه دهند، که این همان حبس قرآن و مهجوریت آن است؛ یا اینکه بگوییم مردم آزادند هر برداشتی که دارند، اجرا کنند، که این امر میتواند به انحراف در فهم منجر شود؛ و یا راه سوم که همان تبدیل نقش مفسر به معلم ناظر است، یعنی متخصصین در نقش راهنما، مردم را در مسیر تدبر صحیح همراهی کنند.
نقش معلم ناظر در فهم قرآن؛ نه تعطیل، نه رها کردن
حجتالاسلام رمضانی در ادامه بحث خود در برنامه سحرنشین، با تأکید بر ضرورت تدبر در قرآن، به جایگاه معلم ناظر اشاره کرد و گفت: نه باید مردم را از فهم قرآن محروم کرد و نه میتوان آنها را بدون راهنما رها ساخت. راهکار صحیح، ایجاد نقش "معلم ناظر" است؛ فردی که هم آموزش میدهد و هم روش صحیح ارتباط با قرآن را به مردم میآموزد. این معلم در عین آموزش، بر برداشتهای مردم از قرآن نظارت میکند، ایرادها را متذکر میشود و مسیر درست را نشان میدهد، اما کار را به دست خود مردم میسپارد.
وی در تشریح این موضوع، مثالی از آشپزی مطرح کرد و افزود: اگر فردی بدون آموزش وارد آشپزخانه شود، ممکن است مواد غذایی را نادرست ترکیب کند و به خودش آسیب بزند. در مقابل، اگر منتظر بماند تا همیشه دیگران برای او غذا تهیه کنند، رشد و استقلالی نخواهد داشت. راه درست این است که فرد، تحت آموزش یک آشپز ماهر، یاد بگیرد چگونه غذا بپزد و در عین حال، هنگام آشپزی تحت نظارت باشد تا اشتباهاتش اصلاح شود. در مسیر تدبر در قرآن نیز چنین است؛ نباید مردم را از مراجعه به قرآن منع کرد و نباید آنها را بدون هدایت و آموزش، به حال خود رها گذاشت. علمای دینی که به زبان، تفسیر و قواعد قرآنی اشراف دارند، باید شیوه تعامل با قرآن را آموزش دهند و در عین حال، بر فهم و برداشتهای مردم نظارت داشته باشند.
حجتالاسلام رمضانی در ادامه اظهار داشت: کسانی که به قرآن مراجعه میکنند، میتوانند پس از آموزشهای لازم، برداشتهای خود را بررسی کرده و با افراد آگاهتر گفتوگو کنند. سپس، این برداشتها را نزد معلم ناظر ارائه دهند تا درستی یا نادرستی آنها مشخص شود و در صورت وجود اشتباه، با استناد به آیات و روایات، اصلاح گردد. این فرآیند نه منجر به مهجوریت قرآن میشود و نه به انحراف در فهم آن، بلکه باعث رشد فکری و معرفتی جامعه خواهد شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در هر حوزهای، از ورزش گرفته تا آشپزی، آموزش و نظارت در سطوح مختلفی ارائه میشود. در حوزه تدبر در قرآن نیز برخی در سطح مقدماتی آموزش میبینند، برخی در سطح تخصصیتر و برخی در جایگاه راهبران فکری جامعه قرار میگیرند. مهم این است که مسیر آموزش و نظارت، متناسب با ظرفیت افراد، بهدرستی طی شود تا قرآن در متن زندگی مردم باقی بماند.
مردم بدون ترس به قرآن مراجعه کنند، اما تحت هدایت و نظارت علما
حجتالاسلام رمضانی در ادامه مباحث خود درباره ضرورت مراجعه مستقیم مردم به قرآن، تأکید کرد که هیچکس نباید از تدبر در آیات الهی بترسد، اما این مراجعه نباید بدون راهنما و نظارت باشد. وی گفت: مردم باید یاد بگیرند که چگونه با قرآن ارتباط برقرار کنند، اما این یادگیری باید تحت هدایت علما باشد. علما هم شیوه صحیح استفاده از قرآن را آموزش دهند و هم بر برداشتهای مردم از آیات نظارت داشته باشند. این فرآیند باعث میشود که هم مردم با قرآن مأنوس شوند و هم از انحرافات در فهم قرآن جلوگیری شود.
وی در توضیح بیشتر این مسئله اظهار داشت: اگر کسی میخواهد با دستگاه نجاری کار کند، نباید بترسد، اما نباید هم بدون آموزش و نظارت وارد کار شود. یک نجار ماهر در ابتدا تحت نظر استاد کار میکند تا آرامآرام به مهارت لازم دست یابد. همین مسئله در مورد فهم قرآن نیز صادق است. من هنوز هم میگویم مردم نترسید، قرآن را بخوانید و درباره آن فکر کنید، اما در این مسیر، یک معلم ناظر باید باشد که در حین یادگیری، مسیر را اصلاح کند. این فرایند باعث میشود که بهمرور جامعهای شکل بگیرد که فهم قرآنی در آن رایج باشد.
حجتالاسلام رمضانی در ادامه تصریح کرد: اگر این روش در مساجد و محافل قرآنی اجرایی شود، جوانان با استفاده از اصولی که از معلمان دینی آموختهاند، برداشتهای خود را از آیات ارائه خواهند داد و معلم ناظر نیز با بررسی این برداشتها، خطاهای احتمالی را اصلاح خواهد کرد. این شیوه باعث میشود که مردم، مهارت تدبر در قرآن را به دست بیاورند، بدون اینکه در فهم قرآن دچار سرگردانی و انحراف شوند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر مردم برای فهم قرآن منتظر واسطه بمانند، قرآن در جامعه مهجور خواهد شد، همانطور که امام راحل نیز تأکید داشتند. در مقابل، اگر مردم بهصورت کاملاً مستقل و بدون هدایت، به برداشتهای شخصی از آیات بپردازند، ممکن است دچار خطا شوند. راه صحیح، تبدیل واسطه به معلم ناظر است، تا هم قرآن در متن زندگی مردم حضور داشته باشد و هم برداشتهای صحیح و عمیق از آن در جامعه نهادینه شود.
انتهایپیام/