گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ چهل و دومین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز یکشنبه 10 فروردین ماه 1404 ضبط شده و منتشر شد. در این شماره «منصور براتی» آخرین تحولات جنگ در نوار غزه و ابتکارات بازیگران مختلف برای بازگشت به آتشبس را بررسی میکند.
آتشبس میان اسرائیل و حماس توافقی سه مرحلهای بود که هر مرحله آن میبایست 42 روز (شش هفته) به طول میانجامید. مرحله نخست این توافق از پانزدهم ژانویه آغاز شد و تا هجدهم مارس 2025 ادامه یافت. در این مرحله، مطابق توافق صورت گرفته، تعدادی از اسرای اسرائیلی آزاد شدند و نیروهای اسرائیلی نیز از برخی مناطق، بهویژه محور نتساری عقبنشینی کردند. همچنین واگذاری حاشیه نوار غزه از دیگر اقدامات این مرحله بود.
در مقابل آزادی هر اسیر اسرائیلی، بین 16 تا 30 زندانی فلسطینی از زندانهای اسرائیل آزاد شدند؛ روندی که در حال اجرا بود و تعداد قابل توجهی از فلسطینیان در این چارچوب آزاد شده بودند. یکی از مهمترین بندهای توافق آتشبس این بود که در فاز اول، مذاکرات برای اجرایی شدن فاز دوم (42 روز دوم) آغاز شود. طبق برنامه، این مذاکرات میبایست از هفته سوم آتشبس شروع میشد.
با این حال، از همان هفتههای نخست مشخص گردید که اختلافات طرفین بسیار عمیق است و شکافی وجود دارد که بهراحتی قابل رفع نیست. بررسیها نشان میدهد عمده موانع و ایرادات از سوی طرف اسرائیلی ایجاد شده بود. محور اصلی اختلاف، مسئله اعلام پایان رسمی جنگ بود که میبایست در فاز دوم آتشبس انجام میشد. اسرائیلیها با این موضوع مخالفت میکردند و نمیخواستند در فاز دوم آتشبس، پایان رسمی جنگ اعلام گردد.
دلیل این مخالفت را میتوان در سیاست داخلی اسرائیل جستجو کرد. اعلام پایان رسمی جنگ میتوانست این تصور را در سرزمینهای اشغالی ایجاد کند که جنگ به اتمام رسیده است، موضوعی که خط قرمز برخی احزاب و گروههای سیاسی راست افراطی محسوب میشد. حساسیت این موضوع تا حدی بود که در جریان تصویب آتشبس، حزب “قدرت یهودی” به رهبری بنگویر از کابینه ائتلافی نتانیاهو خارج شد.
همچنین اسموتریچ، رهبر حزب “صهیونیسم مذهبی” نیز اعلام کرده بود در صورتی که جنگ از سر گرفته نشود، از کابینه خارج خواهد شد. خروج اسموتریچ پس از بنگویر میتوانست کابینه را با خطر جدی فروپاشی مواجه کند. بنابراین، شرایط سیاسی داخلی اسرائیل و بهویژه موقعیت متزلزل نتانیاهو به گونهای نبود که وی بتواند به سمت اجرای فاز دوم آتشبس حرکت کند.
علاوه بر مسائل سیاست داخلی، یک مانع اساسی دیگر نیز وجود داشت. نتانیاهو و دولت اسرائیل از آغاز جنگ در هفتم اکتبر 2023 به صراحت اعلام کرده بودند که هدف اصلی و خط قرمز آنها، نابودی کامل حماس است. هرچند طی 15 ماه جنگ، آسیبهای جدی به سازمان رزم حماس و ساختارهای سیاسی آن وارد شد و تعداد زیادی از اعضا و مبارزان این گروه کشته و زخمی شدند، اما هدف نابودی کامل حماس به طور مشخص محقق نشده بود.
از این رو، اگر اسرائیل با حماس توافقی میکرد که منجر به باقی ماندن این گروه در قدرت میشد، این امر شکست بزرگی برای اسرائیل در افکار عمومی داخلی و بینالمللی محسوب میشد. به همین دلایل، اسرائیلیها در قبال اجرای فاز دوم آتشبس سختگیری کردند و عملاً از حرکت به سمت آن خودداری ورزیدند. آنها به صراحت اعلام میکردند که تمایلی به اجرایی شدن فاز دوم آتشبس ندارند.
تلاش طرف اسرائیلی این بود که فاز اول را تمدید کند، اما طرف فلسطینی با این موضوع موافقت نکرد. نتیجه این عدم توافق، ازسرگیری درگیریها در هجدهم مارس، پس از پایان 42 روز اول آتشبس بود. از آن زمان، اسرائیل حملات شدیدی را علیه نوار غزه آغاز کرده است. با وجود این، تاکنون نیروی زمینی اسرائیل چندان فعال نشده و تنها به محور نتسارین بازگشتهاند و عملیات زمینی گستردهای انجام ندادهاند. بیشتر حملات اسرائیل در این مدت، به صورت حملات هوایی بوده است.
به این ترتیب، جنگ مجدداً آغاز شده، اما هنوز به شدت دوران قبل از آتشبس نرسیده است، هرچند این احتمال وجود دارد که در آینده نزدیک، شدت درگیریها افزایش یابد و جنگ وارد فاز جدیدی شود. برخی تحلیلگران معتقدند که شکست آتشبس میان اسرائیل و حماس، نشاندهنده پیچیدگیهای سیاسی این منطقه و دشواری دستیابی به صلح پایدار در خاورمیانه است.
انتهای پیام/