به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، جعفر حسنخانی، سیاستپژوه در یادداشتی اختصاصی به تبیین مفهوم «امت اسلامی» در نظرگاه حضرت آیتالله سید علی خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی پرداخته است.
متن این یادداشت به شرح زیر است:
"در منظومه فکری رهبر انقلاب اسلامی، «امت اسلامی» مفهومی فراتر از یک عنوان تاریخی یا ادبی است. در نظرگاه ایشان این مفهوم بهمنزله یک پروژه زنده تمدنی طرح میشود که قرار است ظرفیتهای پراکندهی جهان اسلام را به جبههای هدفمند بدل کند. آیتالله خامنهای طی سال 1403 در مواضع گوناگون، این ایده را با چهار مؤلفه: 1. توحید، 2. امید 3. مقاومت و 4. همبستگی پیوند زده و آن را راه برونرفت از ظلم نظام سلطه دانستهاند (1403/12/18).
تعریف امت اسلامی در نظام اندیشگی رهبر انقلاب
در نگاه رهبر انقلاب، امت اسلامی عبارت است از «مجموعه انسانهایی که با انگیزهای یکسان، در مسیری واحد و بهسوی هدفی مشترک حرکت میکنند» (1403/06/31). سه رکنِ انگیزه، جهت و هدف باعث میشود صرف کثرت جمعیتی مسلمانان به معنای تشکیل امت نباشد؛ امت نیازمند اراده جمعی منظم و هدفگذاری راهبردی است. ایشان در بیانات سال گذشته با بازخوانی سیزده سال نبرد مکّی و هجرت نبوی تأکید میکنند که امت در مدینه افزون بر برکت ایمان مشترک، به مدد سازماندهی و مجاهدت مستمر شکل گرفت (1403/06/31). بنابراین بر اساس این خوانش رهبر انقلاب از تاریخ اسلام، امت مفهومی عملکردی است و تنها در پرتو حرکت جمعی تجلّی مییابد. این بدان معنا است که میراث پیامبر مکرم اسلام از تجربههای صرفاً فرهنگی از اساس متمایز است.
نسبت «هویت امت اسلامی» با «هویت ملی ایران»
رهبر انقلاب، هویت ایرانی را جزئی جداییناپذیر از وجود مسلمان ایرانی میدانند، امّا آن را در «هویت موسّع امت» بازتعریف میکنند. در این بیان رهبر انقلاب ««ما ملّت ایران، ما امّت اسلامی، ما جامعه بشری، امروز مشکلاتی داریم» (1403/11/14) آشکارا مشخص است که هویت ملی و هویت امت اسلامی در نظرگاه ایشان تضادی ندارد و در طول هم تعریف میشود. در نظرگاه ایشان عضویت در امت، بههیچروی به معنای هضم شدن یا گم شدن ملیّت نیست؛ بلکه یک رابطه تعاملی برقرار است: هر ایرانیِ مسلمان، همزمان ایرانی و جزئی از امت است، درحالیکه امتْ گسترهای فراتر از ایران دارد (1403/06/26). بدینترتیب، امت رقیب ملت ایران نیست؛ بلکه ظرف هویتی وسیعتری است که سرمایههای ملی را تکثیر میکند و آنان را در خطِّ مقدم مقابله با «غربِ متجاوز» قرار میدهد. از همینرو است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در دعاهای اجتماعی خویش، ارتقای شأن ملت ایران و عزّت امت را در یک پیوستار ذکر میکنند (1403/12/18).
چشم انداز و آینده «امت اسلامی»
از دیدگاه رهبر انقلاب، آینده امت اسلامی بر سه ستون استوار است:
الف. توکل به خداوند برای غلبه بر مشکلات به ظاهر لاینحل: ایشان با تفسیر «وَ مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسبُه» یادآور میشوند که راهِ پیروزی، توکل فعال و ورود شجاعانه به میدان عمل است. (1403/11/14)
ب. چیرگی بر راهبرد تفرقه: بیداری ملتهای امت اسلامی و شکست پروژه «تفرقه بینداز و حکومت کن» مقدمه ایجاد جبههای واحد علیه نظام سلطه خواهد بود(1403/07/13)
ج. گسترش محور مقاومت: الگوی عمل سید حسن نصرالله و حزب الله لبنان نشان میدهد مقاومت مردمی میتواند قدرتهای جهانی را به عقب براند و فرایند امت سازی را از سطح شعار به عینیت غیر قابل کتمان ارتقا دهد. (1403/07/13)
باید توجه داشت که در نگاه رهبر انقلاب این آینده نه یک آرزوی دور، بلکه «ضرورت» دورانِ ماست؛ زیرا فقدان امت، شکاف تمدنی مسلمانان را عمیقتر و استیلای سلطهگران غربی را پایدارتر میکند.
الزامات و اقدامات لازم برای امت سازی
رهبر انقلاب، تحقق امت اسلامی را منوط به مجموعهای از اقدامات در چهار سطح میدانند:
| سطح اقدام | الزام محوری اقدام | توضیح اقدام | منبع بیانات |
|---|
| ایمانی | تقویت امید و توکّل | مرهم نهادن بر زخم مجاهدان و اطمینان به یاری الهی سرمایه روانی امت است. | 1403/12/18 |
| اجتماعی | تعمیق همبستگی بین ملتها | دوچندان کردن همبستگی راهبردی برای ناکام گذاشتن دشمن متجاوز ضروری است. | 1403/07/13 |
| سیاسی | مبارزه با گسلهای مذهبی و قومی | باید فعالسازی شکافها توسط دشمن را بیاثر کرد تا عنوان «امت» تحقق یابد. | 1403/06/31 |
| اقتصادی-حقوقی | قطع روابط با رژیم صهیونیستی | استمرار روابط سیاسی و اقتصادی با صهیونیسم خیانت به امت است. | 1403/01/22 |
توجه به الزامات این چهار سطح ، سازه امت را از درون مقاوم و از بیرون مصون میسازد؛ هر خلل در یکی از آنها کل پروژه را متزلزل میکند.
نقش نخبگان در امت اسلامی
در آسیب شناسی امت اسلامی رهبر انقلاب بر این نظرند که انگیزه وحدت در دولتهای مسلمان قوی نیست و برای رفع این آسیب چشم امید ایشان به نخبگان و خواص امت اسلامی است. ایشان معتقدند که این «خواص» جهان اسلاماند که میتوانند موتور امت سازی را روشن کنند (1403/06/31). منظور از خواص، طیفی از سیاستمداران، علما، دانشگاهیان، شعرا، نویسندگان و تحلیلگران است که دسترسی به منابر، رسانهها و بدنه افکار عمومی را دارند. ایشان برای تحقق امت اسلامی راهبرد دهسالهای را بدین شرح پیشنهاد میکنند:« اگر همه رسانهها و منابر فرهنگی مسلمانان در یک دهه پیوسته بر اتحاد و هویت مشترک تمرکز کنند، «وضعیت بهکلی عوض خواهد شد» و دولتها به تبعیت از ملتهای بیدارشده ناچار میشوند در جهت وحدت حرکت کنند.» (1403/06/31). بدینترتیب، نقش نخبگان نه تزئینی، بلکه پیشران و تعیینکننده است؛ زیرا آنها میتوانند تولید معرفت کنند و جریان روایت مشترک را مدیریت کنند.
فرجام سخن
در پایان باید به این مهم توجه داشت که در منظومه فکری رهبر انقلاب، تحقق امت اسلامی بدون «دشمنشناسی تمدنی» ممکن نیست. ایشان با صراحت هشدار میدهند که دشمنان اسلام، نه دشمن یک کشور خاص، بلکه مخالفان اصل اسلاماند؛ کسانی که با ظاهری دوستانه به بخشی از مسلمانان نزدیک میشوند تا بخش دیگر را نابود کنند (1403/06/31). این نوع نفوذ، معمولاً از مسیر فعالسازی گسلهای قومی و مذهبی و تولید تفرقه عمل میکند. بنابراین، امت اسلامی برای بقا و پیشرفت، نیازمند بصیرتی جمعی در شناخت دشمن راهبردی خود است؛ دشمنی که صورتهای متنوّعی دارد اما هدفی واحد دارد و هدفش چیزی نیست جز اینکه از شکلگیری قدرت تمدنی امت اسلام جلوگیری کند. این شناخت، پایه امنیتی و هویتی امت و شرط عقلانی مقاومت در برابر پروژههای سلطه طلبانه و استعماری غرب متجاوز است."
انتهای پیام/