گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ هفتادوپنجمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز دوشنبه 29 اردیبهشت ماه 1404 ضبط و منتشر شد. در این شماره «منصور براتی» میزبان خانم «محدثه رضایی»، کارشناس مسائل عراق است.
مفهوم «عمق عربی» در سیاست خارجی عراق به معنای تلاش ساختارمند این کشور برای نزدیکی، همکاری و ایجاد پیوندهای راهبردی با کشورهای عربی منطقه به ویژه پس از سقوط رژیم صدام حسین است. این رویکرد در واقع بازتعریف جایگاه عراق در جهان عرب و استفاده از ظرفیتهای عربی برای منافع ملی و جایگاه منطقهای این کشور محسوب میشود.
زمینههای تاریخی و تحولات سیاست خارجی عراق
- دوران پس از صدام (2003 به بعد):
پس از سرنگونی صدام، کشورهای عربی مخصوصاً به رهبری عربستان سعودی، موضعی منفی نسبت به دولت جدید عراق اتخاذ کردند و سیاست خارجی عراق عمدتاً بر موازنه میان دو قدرت ایران و آمریکا متمرکز شد. در این دوره، عراق از نظر روابط با جهان عرب تا حد زیادی منزوی بود و گرایش زیادی به سمت ایران داشت.
- تلاش برای ترمیم روابط (از 2012):
با آغاز دهه جدید، عراق به خصوص از سال 2012، سعی کرد گامهایی برای ترمیم روابطش با کشورهای عربی بردارد. این تلاشها با اعطای امتیازات اقتصادی و ژئوپلیتیکی به کشورهایی نظیر اردن و کویت همراه شد که بارزترین نمودهای آن، قراردادهای خط لوله بصره-عقبه و توافق خور عبدالله بود. علیرغم این اقدامات، در دولت نوری مالکی، روابط با کشورهای عربی همچنان پرتنش باقی ماند.
- دولت حیدر عبادی (2014): سیاست «نظریه حیات»
با نخستوزیری عبادی، سیاست خارجی عراق براساس «نظریه حیات» شکل گرفت. هدف اصلی این سیاست، خروج نسبی از وابستگی به بلوکهای قدرت منطقهای (ایران و آمریکا) و تلاش برای نشان دادن استقلال سیاست خارجی عراق و همزمان بهبود روابط با همه همسایگان، به ویژه کشورهای عربی بود. در این دوره روابط رسمی با عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس برقرار شد، اما روابط با ایران همچنان قویتر بود.
- دولت عادل عبدالمهدی و پس از آن (2018 به بعد):
دولت عادل عبدالمهدی سیاست گشودن درهای همکاری به سمت کشورهایی مانند چین را نیز پیگیری کرد، اما دولت وی پایدار نماند. با روی کار آمدن مصطفی الکاظمی، بار دیگر سیاست موازنه میان ایران و آمریکا دنبال شد و همزمان تمرکز بر بهبود و گسترش روابط با کشورهای عربی افزایش یافت.
- دولت محمد شیاع السودانی (2022): تمرکز بر عمق عربی
در دوره دولت سودانی، که با حمایت ایران روی کار آمد، سیاست خارجی عراق تمرکز بیشتری بر توسعه روابط با کشورهای عربی پیدا کرد. در این دوران، بحث «عمق عربی» در سیاست و رسانههای عراق برجسته شد و شاهد راهاندازی پروژههای بزرگ مانند «جاده توسعه» با سرمایهگذاری ترکیه، امارات و قطر و همچنین پروژه «شام جدید» برای توسعه شراکت راهبردی با اردن و مصر بودیم.
عراق همچنین برای گسترش روابط سیاسی برای اولین بار حاضر شد هزینههایی از اقتصاد خود متحمل شود و همکاری اقتصادی و سیاسی با کشورهایی مانند اردن و کشورهای عربی شمال آفریقا را در اولویت قرار داد. همینطور شاهد نزدیکی بیشتر بغداد به دمشق و دیگر کشورهای عربی بودیم.
انتهای پیام/