به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مرحوم سید محمدباقر حجتى متولد 1311 ه.ش استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تحقیق و پژوهش در علومقرآنی و حدیث، مدیرگروه علوم قرآن و حدیث، عضو مجامع و انجمنهای علمی قرآنی، عضو فرهنگستان دمشق مجمع اللغه العربی، چهره ماندگار عرصه علوم قرآن و حدیث در سال 1381 و تألیف کتابهای فراوان و ارزشمندی در علوم قرآن و حدیث، تعلیم و تربیت، تاریخ و همچنین فهرست نسخ خطی که شمار آنها به دهها جلد میرسد.
سید محمدباقر حجتى در کنار تحصیل در رشته الهیات در دانشگاه تهران، به تحصیل علوم قرآنى و حدیث در حوزه علمیه مشغول بود. وى در طى این دوران در محضر استادان بنام مدرسه مروى، همچون سید صدرالدین رضوى، حاج میرزا ابوالقاسم گرجى، علامه شعرانى، محمدتقى جعفرى، مرتضى مطهرى، میرزا باقر آشتیانى، سید ابوالقاسم رفیعى قزوینى و... به تلمذ و تحصیل مىپرداخت و در بیرون از مدرسه نیز سیر حکمت و فلسفه اسلامى را نزد علامه مرتضى مطهرى دنبال مىکند.
سید محمدباقر حجتى پس از اخذ دکترا در سال 1346 بهعنوان استادیار به استخدام دانشگاه تهران منصوب شد. وى برخلاف رشته تحصیلىاش، به دلیل علاقه وافر به علوم قرآنى، به تدریس در رشته زبان و ادبیات عرب و ترجمه و قرائت و تفسیر قرآن پرداخت و بهتدریج پایهگذار رشته علوم قرآن و حدیث در دانشگاه تهران بعد از انقلاب اسلامى شد و از آن زمان تاکنون علاوه بر تدریس و تألیف و ترجمه، مدیریت دانشکده الهیات و معارف اسلامى، گروه علوم قرآن و حدیث را بر عهده داشت.
1. کتاب "پژوهشی در تاریخ قرآن کریم" یکی از آثار ارزشمند اوست. وی در این کتاب به بررسی تاریخ قرآن از جنبههای مختلف میپردازد. این کتاب که در سال 1360 منتشر شده، مباحثی مانند اسامی قرآن، وحی الهی، نزول تدریجی قرآن، نگارش و جمع و تدوین قرآن در زمان پیامبر (ص) و دیدگاههای مختلف در این زمینه را مورد بررسی قرار میدهد.
مباحث اصلی کتاب شامل:
اسامی قرآن:
در این بخش، نویسنده به بررسی نامهای مختلفی که برای قرآن در طول تاریخ به کار رفتهاند، میپردازد.
وحی الهی:
این مبحث به چیستی وحی و چگونگی نزول آن بر پیامبر (ص) اختصاص دارد.
نزول تدریجی قرآن:
نویسنده در این بخش به بررسی روند نزول تدریجی آیات قرآن در طول دوران رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله میپردازد.
نگارش و جمع و تدوین قرآن:
در این بخش، به چگونگی نگارش قرآن در زمان پیامبر (ص) و جمع و تدوین آن پس از رحلت ایشان پرداخته شده است.
نقد آرای خاورشناسان:
نویسنده با بررسی دیدگاههای خاورشناسان در مورد تاریخ قرآن، به نقد و بررسی این آراء میپردازد. کتاب "آداب تعلیم و تعلم در اسلام" اثر دکتر سید محمدباقر حجتی، به بررسی اصول و مبانی تعلیم و تربیت در اسلام میپردازد. این کتاب به عنوان یک منبع جامع و ارزشمند در این حوزه، مورد توجه معلمان، اساتید، دانشجویان و والدین قرار گرفته است.
2. آداب تعلیم و تعلم در اسلام از دیگر آثار مرحوم حجتی است. مباحث اصلی کتاب شامل موارد ذیل است:
جایگاه علم و تعلم در اسلام:
کتاب به اهمیت علم و دانش در اسلام و جایگاه والای عالم و متعلم میپردازد.
آداب معلم:
در این بخش، به وظایف و اخلاق معلم در مقابل متعلم و جامعه اشاره میشود.
آداب متعلم:
این بخش به وظایف و اخلاق متعلم در مقابل معلم و علم میپردازد.
روشهای تعلیم و تعلم:
کتاب به روشهای مختلف آموزش و یادگیری در اسلام اشاره میکند.
اهمیت اخلاق در تعلیم و تعلم:
در این بخش، به نقش اخلاق و رفتار نیکو در فرایند تعلیم و تعلم تأکید میشود.
توصیههای کاربردی:
کتاب توصیههایی برای بهبود کیفیت آموزشهای دینی و اخلاقی ارائه میدهد.
3. کتاب «اسباب النزول» دیگر اثر مرحوم حجتی است که برای دانشجویان و اساتید رشتۀ علوم قرآنی به رشتۀ تحریر در آمده است. کتاب پیرامون یکی از مسائل علوم قرآنی، یعنی مسألۀ اسباب النزول نوشته شده است. مؤلف در این کتاب مسأله اسباب النزول را از زوایای مختلف و با دید تخصصی به آن، مورد بررسی قرار داده است. وی مطالب آن را چندین نوبت در دانشگاه تدریس و سپس آن را به صورت کتاب چاپ کرده است.
وی هدف خود را از نوشتن این کتاب، پاسخگویی به مشکلات و مسائلی میداند که در زمینه اسباب النزول وجود دارد و افرادی همچون سیوطی نتوانستهاند آنها را حل کرده و پاسخ گویند.
توضیح دادن مسأله اسباب النزول و موضوعات پیرامون آن، همچون فوائد معرفت و شناخت اسباب النزول همراه با آیات متعدد و فراوان و ذکر تفسیر آنها از تفاسیر مختلف، مطالب کتاب را از نظر علمی عمق بیشتری بخشیده است.
ویژگیهای کتاب عبارتند از:
1- برای هر موضوعی که مطرح میکند، آیات فراوانی از قرآن مثال میآورند.
2- افرادی که در متن نام آنها ذکر شده، در پاورقی شرح مختصری پیرامون آنهاارائه میدهد.
3- واژههای مذکور در متن و نیز کتابهای نام برده شده را در پاورقی شرح میدهد.
4- در فصل سوم اسباب النزول را به سه قسم حوادث و رویدادهای مهم، پرسشهای مردم از پیامبر صلیاللهعلیهوآله و مشخص کردن موضع مسلمانان در مسائل حساس و مهم، تقسیمبندی میکند.
4- در فصل اول پس از تعریف اسباب النزول، برخی از کتابهای تألیف شده در این زمینه را معرفی میکند.
5- در همین فصل، نمونهای از آیات که دارای اسباب نزول هستند، همچون آیه صدقه در حال رکوع که مربوط به امیرالمؤمنین علیهالسلام است و یا سوره هل أتی که در شأن ائمه علیهالسلام نازل شده است را با توجه به مصادر اهل سنت (حدود 35 مصدر) بررسی میکند.
6- در فصل دوم، ابتدا ارزش و جایگاه، شناخت اسباب النزول را مورد بررسی قرار میدهد و سپس معتقد است که شناخت اسباب النزول نقش عمده و اساسی در فهم مدلول و مفهوم آیات دارد.
انتهایپیام/