به گزارش خبرگزاری تسنیم از ورامین، تالاب «بندعلیخان» که در گذشته نهچندان دور بهعنوان نگهبان طبیعی خاک و مهارکننده ریزگردها در جنوبشرق استان تهران شناخته میشد، امروز بهدلیل خشکسالیهای مکرر، ناترازی در تخصیص حقابه و ورود پسابهای آلوده شهرک صنعتی چرمشهر، کارکردهای زیستمحیطی خود را از دست داده و به یکی از کانونهای اصلی بحران اقلیمی در استان تهران تبدیل شده است.
این تالاب که تا حدود یک دهه پیش با پوشش گیاهی متنوع و بومی مانند گز، مأمن پرندگان مهاجر و منبع علوفه دامهای عشایر منطقه بود، اکنون در معرض نابودی کامل قرار گرفته است؛ کاهش منابع آبی بهدلیل خشکسالیهای پیدرپی و انحراف مسیر رودخانههای شور و دیری در پی احداث آزادراه حرم تا حرم، وضعیت اکوسیستم این تالاب را بهشدت تضعیف کرده و قابلیت احیای طبیعی آن را از بین برده است.
علاوه بر خشکسالی، ورود فاضلابهای صنعتی حاوی فلزات سنگین و ترکیبات سمی از کارخانههای چرمشهر و سالاریه باعث از بین رفتن پوشش گیاهی حاشیه تالاب شده است، پوششی که نقش کلیدی در تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش و تأمین علوفه برای دامها ایفا میکرد و حالا دیگر اثری از آن باقی نمانده است.
یکی از تلخترین جلوههای نابودی تالاب بندعلیخان، از بین رفتن مراتع قشلاقی سیاهکوه و اطراف تالاب است، زیستگاهی که روزگاری محل چرای دامهای عشایر ایل بختیاری بود و حالا چیزی جز زمینهای لمیزرع باقی نمانده است.
مشاهدات میدانی نشان میدهد که حدود 15 هزار هکتار مرتع بهواسطه ورود فاضلابهای تصفیهنشده نابود شدهاند و امروز فقط 30 درصد از عشایر امکان استفاده از این مراتع را دارند و بسیاری یا دامهای خود را از دست دادهاند یا برای تهیه علوفه، ناچارند هزینههایی فراتر از توان خود بپردازند.
بستر خشک و ترکخورده تالاب که در مسیر بادهای غالب جنوبشرق به شمالغرب قرار دارد، اکنون به منبع برخاستن ریزگردهای صنعتی تبدیل شده است، ریزگردهایی که نهتنها روستاها و شهرهای اطراف بلکه پایتخت را نیز تحت تأثیر قرار دادهاند، موضوعی که زنگ خطری جدی برای افزایش آلودگی هوا و کاهش کیفیت زندگی در تهران بهشمار میرود.
این بحران تنها محدود به محیط زیست نیست، بلکه تهدیدی چندوجهی برای سلامت عمومی، امنیت غذایی و مقابله با تغییرات اقلیمی در منطقه محسوب میشود.
بر اساس گزارش برنامه اقدام ملی مقابله با گردوغبار وزارت نیرو و سازمان محیط زیست در سال 1397، هر هکتار تالاب قادر است سالانه بیش از 30 تن گردوغبار را مهار کند؛ عددی که اهمیت احیای تالابهایی چون بندعلیخان را دوچندان میکند.
میان این بحران گسترده، اداره حفاظت محیط زیست ورامین نظارتهای خود را افزایش داده و برای 40 واحد آلاینده اخطاریه صادر کرده است و انشعاب آب 7 واحد صنعتی متخلف قطع شده است و تعدادی از پروندهها به مراجع قضایی ارجاع داده شدهاند.
همچنین مدول دوم تصفیهخانه سالاریه راهاندازی شده و مدول اول آن نیز در حال بازسازی است.
با این حال، هنوز هیچ اقدام عاجل و قطعی برای جلوگیری از ورود فاضلاب به تالاب یا بازگرداندن حقابه طبیعی آن صورت نگرفته است و تالاب بندعلیخان هر روز بیش از گذشته به کانون بحران زیستمحیطی در استان تهران و کشور تبدیل میشود.
حفاظت از تالابها امروز دیگر صرفاً دغدغهای محیطزیستی نیست، بلکه موضوعی ملی، راهبردی و حیاتی در حوزه سلامت عمومی، امنیت غذایی و تابآوری در برابر تغییرات اقلیمی بهشمار میرود.
فرصتها برای نجات این زیستبوم ارزشمند در حال پایان است و اکنون نه زمان تصمیمسازی، بلکه لحظه اقدام فوری برای حفظ بندعلیخان، حفاظت از خاک و تأمین هوای پاک برای آینده است.
زهرا تاجی
کارشناس ارشد کشاورزی / خبرنگار
انتهای پیام/+