گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم ـ یکصدوچهلوسومین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهمترین روندها، تحولات و همچنین شخصیتها در غرب آسیا میپردازد، روز سهشنبه 1 مهر 1404 ضبط و منتشر شد. در این شماره «منصور براتی»، میزبان «علیرضا مجیدی»، کارشناس مسائل خاورمیانه است.
پس از ماههای پرتنش و جنجالی سوریه پس از سرنگونی نظام بشار اسد و حملات مستمر ارتش رژیم صهیونیستی به زیرساختهای حیاتی و نظامی دولت دمشق، در هفتههای اخیر منابع خبری از احتمال امضای یک توافق امنیتی میان سوریه و اسرائیل پرده برداشتند. گفته میشود احمد الشرع، رئیس حکومت انتقالی سوریه در چهارچوب این توافق حاضر به قبول اعطای امتیازاتی چشمگیر به تلآویو شده است.
متن این توافق، شرح یک طرح پیشنهادی امنیتی-نظامی اسرائیل برای تقسیمبندی جنوب سوریه به چهار بخش است؛ طرحی که بر اساس گزارشهای مراکز معتبر مطالعات جنگ، ابتکار و ایده اولیه آن از سوی خود اسرائیل مطرح شده است. این تقسیمبندی اهدافی آشکارا راهبردی، امنیتی و اطلاعاتی دارد و بر پایه محدودیتهای ویژه برای نقش آفرینی ارتش و نیروهای نظامی سوریه تعریف شدهاند.
در منطقه نخست، محدودهای شامل جولان اشغالی و کوهستانهای «جبلالشیخ» در نظر گرفته شده است. جبلالشیخ که بلندترین نقطه مرزی سوریه و لبنان است، توان اشراف دیداری و اطلاعاتی وسیعی بر لبنان، جنوب سوریه و حتی مرز عراق ایجاد میکند. اسرائیل این منطقه را «انحصاری» اعلام کرده و ورود هرگونه نیروی سوری را به آن ممنوع اعلام داشته است. تلآویو در عین حال یک پایگاه جاسوسی و رصد در این نقطه احداث کرده تا فعالیتهای کل منطقه را تحت کنترل داشته باشد.
منطقه دوم بهعنوان «منطقه حائل» تعریف شده که براساس توافق مزبور ارتش اسرائیل متعهد شده است تا از آن عقبنشینی کند ولی در عوض ارتش سوریه نیز اجازه حضور ندارد. این منطقه تحت کنترل نیروهای حافظ صلح سازمان ملل (آندوف) قرار میگیرد، همانگونه که بر اساس معاهده رفع تخاصم 1974 در محدوده خط آتشبس مستقر بودند. در طرح جدید، وسعت این بخش بسیار بیشتر از گذشته پیشبینی شده و بخشهایی از جنوبغربی استان دمشق را نیز شامل میشود. کارنامه آندوف نشان داده که این نیروها تاکنون نتوانستهاند مانع پیشرویهای اسرائیل شوند.
در منطقه سوم ارتش سوریه فقط امکان استقرار با اتکا به سلاح سبک را دارد و استقرار هرگونه تجهیزات نیمهسنگین یا سنگین ممنوع است. همزمان نیروهای امنیتی و انتظامی نیز مجاز به فعالیت هستند اما این محدوده عملاً فاقد حضور نظامی جدی دمشق خواهد بود. این مدل مشابه الگوی کمپدیوید در صحرای سینا توصیف شده است. این ناحیه شامل جنوبغربی ریف دمشق و مناطقی چون ذاکیه، بیتجن و اردوگاههای آوارگان فلسطینی (مانند اردوگاه زاکیه و زنون) است که بر اساس طرح اسرائیل باید تخلیه شده و ساکنان فلسطینی آن مجدداً از این مناطق دور شوند. این مناطق به دلیل سابقه مقاومت مسلحانه و مواضع ضد اسرائیلی، از نگاه تلآویو حساسیت بالایی دارند.
منطقه چهارم گسترهای وسیع از استان سویدا، بخش مرکزی و شرقی استان درعا، و نوار جنوبی دمشق تا فرودگاه بینالمللی دمشق را در بر میگیرد. براساس مفاد توافق احتمالی ارتش سوریه میتواند در این مناطق مستقر شود اما استقرار و ایجاد پادگان و هرگونه تجهیزات سنگین ممنوع است. ویژگی مهم این بخش «آسمان ممنوعه» برای پروازهای نظامی است؛ یعنی آنکه هیچ هواپیمای جنگی سوری اجازه عبور از این منطقه را ندارد. تنها پروازهای غیرنظامی میتوانند از آسمان این منطقه عبور کنند و مسیر مستقیم به اردن، عربستان یا خلیج فارس داشته باشند، بدون نیاز به دور زدن از آسمان عراق.
در مجموع، این طرح پیشنهادی اسرائیل به معنای تقسیم جنوب سوریه به چهار ناحیه با حدود و محدودیتهای مشخص است که در همه آنها، برتری و کنترل هوایی اسرائیل اعمال میشود. هدف از این الگو، محدودسازی توان نظامی سوریه در جنوب، امکان پایش و رصد مداوم، و ایجاد تغییرات جمعیتی و امنیتی به نفع اسرائیل است؛ اقدامی که نه تنها پیامدهای نظامی دارد، بلکه اثرات انسانی و جمعیتی قابلتوجهی بهویژه برای آوارگان فلسطینی برجای میگذارد.
انتهای پیام/