گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم: در تاریخ ادیان و جنبشهای اجتماعی، پنهانسازی یک مکان مقدس معمولاً بهمعنای تلاشی برای فراموشی است، اما در مورد مزار بانوی دوعالم حضرت فاطمه زهرا(ع)، این پنهانکاری به یکی از قدرتمندترین و پرمعناترین «کنشها» در تاریخ اسلام تبدیل شده است.
مخفی بودن مزار حضرت زهرا(ع) یک حضور بسیار مهم، چندلایه و تأثیرگذار در وجدان جمعی شیعیان است و این قبر که از چشمها پنهان مانده، در تاریخ، در اندیشه و در قلبها حاضر و گویاست.
مبدأ پنهانکاری؛ وصیت بهمثابه سند اعتراض سیاسی و تاریخی
اصلیترین و مستندترین دلیل برای پنهان ماندن قبر، وصیت خود حضرت فاطمه(ع) است. روایات متعدد، از جمله کتابهایی مثل ارشاد القلوب و بحارالانوار، بهتفصیل از وصیت ایشان به حضرت امام علی(ع) برای دفن در شب و پنهانکاری از دشمنان خبر میدهند. این وصیت، فقط تمایل شخصی برای یک مراسم خصوصی نبود، بلکه یک اقدام حسابشده، یک بیانیه سیاسی نهایی و یک سند تاریخی برای نسلهای آینده بود.
حضرت زهرا(ع) از طریق این وصیتنامه مبنی بر پنهان ماندن مزار خود، اعتراض بر ساختار قدرت آن زمان را نشان داد. آن حضرت در روزهای پایانی عمر خود شاهد غصب خلافت، سلب فدک و در نهایت حمله به خانهاش و آسیبدیدگی بودند. دفن مخفیانه، بیانیه نهایی ایشان برای عدم بهرسمیت شناختن مشروعیت حاکمانی بود که به خانواده حضرت پیامبر اکرم(ص) ظلم کرده بودند،
با این کار، ایشان حتی پس از مرگ هم اجازه ندادند که این حاکمان بر پیکر او تسلط یابند و با شرکت در مراسم دفن، مشروعیت ازدسترفته خود را بازیابند. این یک بایکوت کامل و ابدی از سوی ایشان در برابر ساختار ظلم بود.
ایشان در عین حال مظلومیت را به یک پرسش همیشگی تبدیل کردند. یک قبر باشکوه و مشهور، ممکن بود با گذشت زمان، داستان تلخ پشت آن را در هالهای از تقدس فراموش کند، اما یک قبر پنهان همواره یک «علامت سؤال» در تاریخ باقی میماند.
هر مسلمان و هر محققی که با تاریخ صدر اسلام روبهرو میشود، ناگزیر از پرسیدن این امر است؛ چرا دختر پیامبر اسلام، در حالی که از محبوبیت بالایی برخوردار بود، بهگونهای مخفیانه دفن شد؟ این پنهانکاری، مظلومیت ایشان را از فراموشی تاریخی مصون نگه داشته و آن را به یک پرسش زنده تبدیل کرده است که هر نسل را به بازخوانی و قضاوت در مورد آن وامیدارد.
پیوند سرنوشت مزار با فرجام تاریخ
ابعاد آخرالزمانی این موضوع، آن را از یک واقعه تاریخی به یک پیشگویی حیاتی و یک جزء لاینفک از حکومت جهانی حضرت امام مهدی(عج) تبدیل میکند. سرنوشت این مزار پنهان با ظهور منجی آخرالزمان گره خورده است و آشکار شدن آن، یکی از نمادینترین اقدامات حضرت در روز قیام خواهد بود.
امام زمان(عج) برای برپایی حکومت عدل الهی قیام میکند، این حکومت برای اثبات مشروعیت خود، باید ابتدا حقوق ضایعشده نزدیکان خود را استیفا کند. بر اساس روایات، یکی از اولین اقدامات آن حضرت در روز ظهور، برگزاری مجدد مراسم تشییع و دفنی باشکوه برای مادرشان، حضرت فاطمه(ع)، خواهد بود، این عمل، نماد جبران تمام ظلمها و آغاز دوران احقاق حق است. دفن اولیه در شب و پنهان، نماد تسلط موقت باطل بر حق بود و آشکار کردن قبر در عصر ظهور، نماد پیروزی نهایی و دائمی حق بر باطل است.
از طرف دیگر این کنش، یک پیام جهانی دارد. وقتی امام زمان(عج) که رهبر تمام بشریت است، برای مادرش مراسم دفن جهانی برگزار میکند، به همه نشان میدهد که حکومتی که او پایهگذاری میکند، همان حکومت علوی است که در ابتدا نتوانست حقوق دختر پیامبر را ادا کند، اما اکنون در سراسر جهان برپا شده است و آن را با شکوه تمام بهجا خواهد آورد، این عمل، اعتبار حکومت او را میان پیروانش تثبیت خواهد کرد و برای دشمنانش یک هشدار جدی خواهد بود.
آزمون الهی و مرزهای ولایتپذیری
پنهان ماندن قبر، یک آزمون الهی پیچیده و چندوجهی برای پیروان و دوستداران اهلبیت(ع) است. زیارت مکانی که محل دقیق آن در هالهای از ابهام قرار دارد، نیازمند نوعی از ارتباط فرامادی و ایمانی عمیق است که از مرزهای عبادتهای تشریفاتی فراتر میرود.
ارادت به قبری پنهان، فقط از روی معرفت قلبی، اخلاص و ارتباط روحی سرچشمه میگیرد، این موضوع مرز بین شیعه بودن بهمعنای فرهنگی و شیعه بودن بهمعنای ولایتمحوری و عمیقاً ایمانی را مشخص میکند. کسی که بهسمت مزار پنهان حضرت زهرا(ع) توجه میکند، در واقع با یک ایده و یک حقیقت پنهان ارتباط برقرار میکند،
در عین حال این پنهان بودن مزار مطهر، امید به آیندهای روشن را در دل ما زنده نگه میدارد. هر بار که عاشقان بهسمت مزار ایشان عرض ارادت میکنند، در واقع با آیندهای که در آن قبر آشکار خواهد شد و عدالت برقرار میشود، پیمان میبندند، این عمل، انتظار فرج را از یک مفهوم منفعل و صرفاً انتظار کشیدن، به یک کنش فعال، امیدبخش و مسئولانه تبدیل میکند.
نگاه پیشدستانه و استراتژی حفاظت از حریم ولایت
با نگاهی به تاریخ پر از هتک حرمت به اماکن مقدس، بهویژه تخریب گسترده بقاع بقیع توسط وهابیون در سال 1344 هجری قمری، میتوان هوشمندی و بصیرت این تصمیم را بهتر درک کرد، این پنهانکاری، یک استراتژی حفاظتی پیشدستانه و بسیار هوشمندانه بوده است.
پیشبینی دشمنیهای آینده در این وصیت مشخص است، چون حضرت فاطمه(ع) و حضرت امام علی(ع) با درکی عمیق از تاریخ و طبیعت قدرت، پیشبینی کرده بودند که دشمنان اهلبیت(ع) حتی در مورد اماکن مقدس هم رحم نخواهند کرد. اگر قبر آن بانوی مظلومه مشخص و مشهور بود، بدون شک در طول تاریخ، بهویژه در قرنهای اخیر هدف اصلی و اولین حملات و تخریبهای دشمنان قرار میگرفت، این پنهانکاری، حرمت ایشان را از هرگونه بیاحترامی فیزیکی در امان نگه و پاک نگه داشته است،
البته موجب حفظ استقلال معنوی از قدرتهای سیاسی هم شده است، به این علت که مشخص نبودن قبر، آن را از ابزار شدن در دست قدرتهای سیاسی یا تجاری مصون نگه میدارد. یک بارگاه پنهان، یک ارزش معنوی خالص باقی میماند که تحتالشعاع جاذبههای دنیوی، سیاسیبازیها یا تبدیل شدن به یک مرکز تجاری گردشگری قرار نمیگیرد، قداست آن فقط به شخصیت صاحب قبر وابسته است و نه به عظمت بنای ساختهشده بر آن.
پنهانکاری بهمثابه یک کنش معنادار و چندلایه
باید دقت داشت که این ابعاد بهصورت مجزا عمل نمیکنند، بلکه در هم تنیدهاند و یکدیگر را تقویت میکنند. وصیت آن حضرت همزمان یک اعتراض سیاسی و یک اقدام حفاظتی بود، این اعتراض، خود را در امتحان ایمان شیعیان و پیوند سرنوشت آنها با عدالت آینده نشان میدهد، در نهایت تمام این لایهها به یک گواهی جاودان بر مظلومیت تبدیل میشود که تاریخ را به چالش میکشد.
پنهان ماندن مزار حضرت زهرا(ع) یک عدمحضور نیست، بلکه یک حضور قدرتمند و فعال و یک معیار برای سنجش عمق ایمان است، این قبر در حالت پنهانی، بلندتر از هر منبری فریاد میزند که عدالت سرانجام پیروز خواهد شد.
آشکار شدن این قبر در روز ظهور تحقق بزرگترین وعده الهی، یعنی پیروزی نهایی حق بر باطل و استقرار عدالت جهانی بهرهبری فرزند او، امام مهدی(عج)، خواهد بود.
انتهای پیام/+