خبرگزاری تسنیم- یادداشت ـ محمدرضا خزر| تصویر بارانهای اخیر و خیابانهای خیس سمنان، شاید ذهنیتی از پایان تنش آبی ایجاد کند. اما واقعیت پنهان در پشت این رطوبت زودگذر، رقمی هشداردهنده است: کاهش 61 درصدی بارش نسبت به میانگین بلندمدت.
این فقط یک آمار نیست، زنگ بحرانی است که از عمق تشنگی مزمن استان سمنان به صدا درآمده است. بارانهای چندروزه، نه درمان که تنها مُسکّنی موقت بر زخم کهنه خشکسالی این دیار است.
بر اساس تازهترین دادههای ایستگاههای بارانسنجی وزارت نیرو، بارندگیهای چهار روز اخیر در استان سمنان تنها 8.1 میلیمتر را ثبت کرده است. این رقم در مقیاس سال آبی و برای استان پهناوری با اقلیم خشک و نیمهخشک، ناچیز و غیرقابل اتکا است.
اعداد، گویای داستان تلختری هستند. با اضافه شدن این 8.1 میلیمتر به مجموع ناامیدکننده 0.8 میلیمتر بارش در ماههای آغازین سال آبی (مهر و آبان)، سمنان امروز با بارش تجمیعی 8.9 میلیمتر از ابتدای سال آبی (مهر1402) تا بامداد 28 آذر حرکت میکند.
این رقم را باید با «نرمال» مقایسه کرد. میانگین بلندمدت بارش استان در همین بازه زمانی، حکایت از رقم به مراتب بالاتری دارد. بنابراین، کاهش 61 درصدی، حاصل مقایسه همین 8.9 میلیمتر با آن تراز طبیعی است.
این شکاف عمیق، سمنان را در ردهبندی نگرانکنندهای قرار داده است: رتبه پنجم استانهای کمبارش کشور نسبت به میانگین بلندمدت. این جایگاه، نشان میدهد مشکل سمنان یک انحراف ساده آماری نیست، بلکه نشانهای از یک «خشکسالی ساختاری» و شدید است.
باران اخیر اگرچه نفسهایی را تازه کرد، اما به دلیل کممقدار و کوتاهمدت بودن، تأثیری در پرکردن مخازن زیرزمینی خشکیده، احیای دشتهای ممنوعه بحرانی، یا جبران کمبود ذخایر سدها ندارد.
روانآبهای محدود ایجادشده نیز عمدتاً به دلیل فرونشست زمین و کاهش نفوذپذیری، شانس کمی برای تغذیه سفرهها دارند.
در واقع، وضعیت سمنان را باید «تراژدی انباشت» نامید. سالها برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی، توسعه نامتناسب بخشهای پرمصرف، و تداوم خشکسالیهای پیاپی، تابآوری طبیعی استان را تا مرز شکست کاهش داده است.
در چنین شرایطی، تأکید صرف بر «صرفهجویی خانگی» هرچند لازم، اما کافی نیست. مدیریت تقاضا باید معطوف به سهمبندی واقعی و اصلاح الگوی مصرف در بخش اصلی یعنی کشاورزی باشد. حدود 80 درصد مصرف آب استان در این بخش میچرخد.
کشاورزی سنتی و با راندمان پایین، همچنان اصلیترین مصرفکننده است. تسریع در نوسازی سیستمهای آبیاری، تغییر الگوی کشت و سازگاری با کمآبی ذاتی منطقه، نه یک انتخاب که یک اجبار بقاست.
از سوی دیگر، استقرار صنایع آببَر باید با ملاحظات دقیقتر آبی و مبتنی بر ظرفیت واقعی منابع تجدیدپذیر انجام شود. توسعه صنعتی نباید به قیمت نابودی پایههای زیستی منطقه تمام شود.
نقش «حاکمیت آب» و مدیریت یکپارچه منابع آب بسیار حیاتی است. هماهنگی بینبخشی بین وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت و استانداری برای اجرای طرحهای تعادلبخشی و کنترل بهرهبرداری ضرورتی غیرقابل اغماض است.
مسئله تنها نباریدن باران نیست؛ مسئله مدیریت مصرف آب در دوران کمبارانی است. باید پرسید: برنامه عملیاتی و فوری استان برای مواجهه با ادامه این روند خشکسالی چیست؟ آیا سازوکارهای حمایتی از کشاورزان برای گذار به کشت کممصرف توسط وزارت جهاد کشاورزی و دولت طراحی شده است؟
باران اخیر سمنان، رحمت آسمانی بود، اما پاسخ تشنگی دیرینه این خاک نیست. عدد 61 درصد، یک هشدار قرمز است: بحران آب، عمیقتر از آن است که با چند روز باران مرتفع شود.
آینده سمنان در گرو عزمی جدی برای پرهیز از تصمیمهای توسعهای نامتوازن در سطح کلان، اصلاح ساختاری الگوی مصرف و اتخاذ راهبرد «زندگی با کمآبی» به عنوان یک اصل دائمی است.
اگر امروز به فکر تغییری اساسی در مدیریت آب نباشیم، فردا حتی همین بارانهای نمناک نیز به رویا تبدیل خواهد شد. سمنان را باید نجات داد، پیش از آنکه آخرین قطرههایش نیز به خاطرهای تبدیل شوند.
انتهای پیام/