به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ویراست جدید «دیوان کهنه حافظ» با تصحیح ایرج افشار چندی پیش توسط انتشارات امیرکبیر منتشر و راهی بازار نشر شد. این نوبت از چاپ کتاب حاضر، هشتمین چاپ اثر است که پیشینه آن به سال 1348 برمیگردد. این تصحیح در سال 1356 به چاپ دوم رسید و از سال 1366 کار چاپ آن برعهده انتشارات امیرکبیر است.
کتاب پیش رو یکی از عناوین «مجموعه متون کهن» امیرکبیر و نام کاملش «دیوان کهنه حافظ؛ از روی نسخه خطی نزدیک به زمان شاعر؛ مولانا خواجه شمس الدین محمد حافظ» است. عناوین اصلی آن هم به این ترتیباند: «یادداشتی بر چاپ دوم»، «یادداشت»، «غزلیات»، «مثنویها»، «قطعات»، «موخره»، «فهرست مطالع» و «فهرست قوافی».
تاریخ و گذشته کاری که ایرج افشار در زمینه دیوان حافظ انجام داده، به سال 1343 برمیگردد که در بازه زمانی آن سال تا سال 1346 هر هفته با محمدتقی مدرس رضوی، جعفر سلطان القرائی، محمدتقی دانشپژوه، اصغر مهدوی و مهدی بیانی کتابهای خطی را که برای فروش به کتابخانه مجلس عرضه میشد، بررسی میکردند.
پاییز 1346 رحیم رحیمی کتابدار کتابخانه مجلس، نسخه خطی مشوش و نامرتبی را به این افراد عرضه میکند که دیوان سلمان ساوجی را شامل میشده است. در حاشیه دیوان سلمان ساوجی هم غزلیات حافظ درج شده بوده که این امر و قدیمی بودن نسخه، توجه ایرج افشار را جلب میکند. این مصحح خود در اینباره می نویسد: «شیوه خط آن به قلم آهنین، کهنگی کاغذ، اسلوب جدول بندی و بالجمله تزیینات دیگر همه حکایت از آن داشت که کتابت نسخه از اوایل قرن نهم و به احتمال قوی مربوط به بیست سال اول آن قرن است. آقای رحیمی در قیاس با نخی از این دست که در مجلس شورای ملی چندتایی دارند نسخه را کمی قدیمتر میدانست.»
پیگیریها و مقابله با نسخ دیگر باعث شد ایرج افشار در نهایت «دیوان کهنه حافظ» را با سرمایه انتشارات ابن سینا چاپ کند. مجتبی مینوی هم این نسخه را قابل اعتنا دانست و باعث دلگرمی افشار شد. پرویز ناتل خانلری هم مهر تأیید خود را بر این نسخه از دیوان حافظ زد و خیال ایرج افشار را راحت کرد.
مخاطبی که تصحیح ایرج افشار بر دیوان حافظ را به دست میگیرد، کنار مصرعهایی که واژههایشان در نسخ مختلف تفاوت دارد، علامت اسلش (/) میبیند. زندهیاد افشار با گذاشتن این علامت، واژه متفاوت و متداول دیگر نسخهها را هم کنار واژه به کار رفته در مصرع آورده است. عبارات و کلمات جداشده با / گاهی در حد یک مصرع کامل هم هستند.
در غزل 251 از این کتاب را میخوانیم:
من دوستدار روی خوش و موی دلکشم
مدهوش چشم یار/و می صاف بی غشم (مست)
گفتی ز سرّ عهد ازل یک سخن بگوی/ (بگو)
آنگه بگویمت که دو پیمانه درکشم
باید به نوش داروی وصل تو ره برم
(بیت را ندارد) این زهرها که من زغم یار می چشم
(دهد) بخت ار مدد کند/ که کشم رخت سوی دوست
گیسوی حور گرد فشاند ز مفرشم
شیراز معدن لب لعل است و کان حسن
من جوهریّ مفلس از آن آه می کشم/ (مفلسم ایرا مشوشم)
از بس که چشم مست تو در شهر شد پدید/ (درین شهر دیده ام)
حقّا که می نمیخورم اکنون و سرخوشم
حافظ ز تاب فکرت بی حاصلم بسوخت/ (حافظ عروس طبع مرا جلوه آرزوست)
ساقی کجاست تا زند آبی بر آتشم / (آیینه ای ندارم از آن آه میکشم)
چاپ هشتم این کتاب با 598 صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت یک میلیون و 200 هزار تومان عرضه شده است.
انتهای پیام/