به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، صدای آژیر که در شهر میپیچد، برای بسیاری تنها نشانه یک حادثه است؛ اما برای آتشنشانان، آغاز نبردی است میان زمان، خطر و تصمیم. نبردی که گاهی فقط چند ثانیه فرصت دارد و کوچکترین خطا میتواند به بهای جان انسانها تمام شود. در این میان، نقش معاون عملیات، نقشی تعیینکننده و در عین حال کمتر دیدهشده است.
او نهتنها فرمانده صحنه است، بلکه مسئول جان نیروهایی است که با اعتماد کامل وارد دل حادثه میشوند. خبرنگار تسنیم در گفتوگویی تفصیلی با وحید گلیپور، معاون عملیاتی آتشنشانی همدان، به سراغ ناگفتههای عملیات، فشارهای روانی و چالشهای ایمنی شهری رفته است. این گفتوگو تلاشی است برای شنیدن روایتهای پشت صحنه عملیاتهایی که شهر را از فاجعه نجات دادهاند.
تسنیم: خودتان را معرفی کنید و درباره مسیر ورودتان به سازمان آتشنشانی توضیح دهید.
گلیپور: وحید گلی پور هستم، متولد سال 1359 و حدود 21 سال است که افتخار خدمت در سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی همدان را دارم. در ابتدای ورود به سازمان، حدود سه سال به عنوان آتشنشان عملیاتی فعالیت داشتم و از سال 1386 به عنوان فرمانده منصوب شدم. پس از آن در ایستگاههای مختلف از جمله ارم، شاهد و مرکز به عنوان فرمانده شیفت انجام وظیفه کردم.
از سال 1397 نیز به عنوان معاون عملیات سازمان، مسئولیت کنترل، هدایت و نظارت بر مرکز فرماندهی و تمامی عملیاتهای سطح شهر را بر عهده دارم. در طول این سالها در دورههای تخصصی متعدد داخلی و بینالمللی شرکت کردهام و به لطف خدا نزدیک به یکهزار و 300 دوره و آموزش مرتبط با حوزه آتشنشانی، امداد و نجات و مدیریت بحران را پشت سر گذاشتهام که همه اینها در تصمیمگیریهای عملیاتی نقش تعیینکننده دارد.
اولین عملیات؛ زخمی که همیشه تازه است
تسنیم: اولین عملیاتی که فرماندهی مستقیم آن را بر عهده داشتید چه حادثهای بود و چه تأثیری روی شما گذاشت؟
گلیپور: اولین عملیاتی که به صورت مستقیم مسئولیت فرماندهی آن را بر عهده داشتم، حادثه برخورد یک دستگاه تریلی در میدان رسالت بود که متأسفانه با یک منزل مسکونی و دو دستگاه خودروی تاکسی و اتوبوس شرکت واحد برخورد کرده بود. این حادثه منجر به فوت چند شهروند و خسارت مالی بسیار گسترده شد.
حجم خسارت، پیچیدگی عملیات و تنوع مأموریتها از اطفای حریق گرفته تا نجات از زیر آوار و رهاسازی محبوسین داخل خودروها، این عملیات را به یکی از سختترین و طاقتفرساترین تجربههای کاری من تبدیل کرد. واقعاً آن عملیات برای من فراموشنشدنی است؛ چون برای اولین بار وزن واقعی مسئولیت جان انسانها را بهصورت عملی حس کردم.
فرماندهی عملیات؛ تصمیم در ثانیههای سرنوشتساز
تسنیم: فرماندهی عملیات چه ویژگیهایی میطلبد و سختترین تصمیمی که گرفتهاید چه بوده است؟
گلیپور: فرماندهی عملیات، مسئولیتی بسیار سنگین است و نیاز به قدرت تصمیمگیری در لحظه، تمرکز بالا و هوش هیجانی قوی دارد. فرمانده باید در میان چندین گزینه، آن تصمیمی را بگیرد که کمترین ریسک و بیشترین نجات جان را به همراه داشته باشد.
یکی از سختترین تصمیمهایی که تاکنون گرفتهام، بستن شیر خروجی گاز یک تریلی حامل گاز مایع بود که دچار نشتی شدید شده و در منطقهای مسکونی، آن هم در ساعات پایانی شب، متوقف شده بود. احتمال انفجار بسیار بالا بود و کوچکترین جرقه، الکتریسیته ساکن ناشی از عبور خودروها یا حتی تماس بدن ما میتوانست فاجعهای بزرگ رقم بزند.
با وجود ریسک بسیار بالا، شخصاً وارد عملیات شدم و موفق شدم شیر خروجی را ببندم و از یک حادثه گسترده و مرگبار جلوگیری کنم. چنین تصمیمهایی بدون شناخت دقیق توان نیروها، میزان خطر و پیامدهای احتمالی، ممکن نیست.
جان نیروها؛ خط قرمز فرماندهی
تسنیم: در عملیاتها اولویت شما حفظ جان نیروهاست یا نجات جان شهروندان؟
گلیپور: واقعیت این است که هر دو اهمیت بالایی دارند، اما حفظ جان آتشنشانها اولین اولویت هر فرماندهای است. تصمیمگیری در شرایط ریسک بالا مستلزم این است که بدانیم تا چه حد میتوانیم نیروها را وارد خطر کنیم. سختترین بخش فرماندهی عملیاتی دقیقاً همینجاست؛ جایی که باید تصمیم بگیریم آیا برای نجات جان یا مال مردم، جان یکی از نیروها را به خطر بیندازیم یا خیر. این تصمیمها فشار روانی بسیار سنگینی دارد و هیچگاه عادی نمیشود.
استرس مزمن و زندگی خانوادگی آتشنشان
تسنیم: استرس شغلی چه تأثیری بر زندگی شخصی شما گذاشته است؟
گلیپور: استرس بخش جداییناپذیر زندگی آتشنشان است، بهویژه برای معاون عملیات که بهصورت شبانهروزی با تلفن همراه و بیسیم در ارتباط است. این ارتباط مداوم باعث میشود اتفاقات کاری به خانه هم کشیده شود و خانواده عملاً در جریان تمام حوادث باشند.
نگرانی در خانواده آتشنشانان همیشگی است و تا زمان بازنشستگی ادامه دارد. بارها پیش آمده که به دلیل خستگی شدید یا فشار روانی عملیاتها، ناخواسته بار مشکلات را به زندگی همسرم منتقل کردهام و این واقعاً یکی از تلخترین بخشهای این شغل است.
تسنیم: آیا ترس در عملیاتها وجود دارد و خطرناکترین صحنهای که تجربه کردهاید چه بوده است؟
گلی پور: ترس یک عامل غیرارادی است و برخلاف تصور، همیشه منفی نیست. ترس میتواند مانع ریسک بیش از حد شود. خطرناکترین صحنهای که تجربه کردم، هنگام غواصی در سطح اکباتان بود که به دلیل قطع سیستم هوایی دستگاه غواصی، در حال غرق شدن بودم. اگر کمک بهموقع همکارانم نبود، شاید امروز اینجا نبودم.
واقعیت مأموریتها؛ فقط آتشسوزی نیست
تسنیم: بیشترین مأموریتهای آتشنشانی همدان مربوط به چه حوزههایی است؟
گلیپور: بر اساس آمار، حدود 60 درصد مأموریتهای آتشنشانی مربوط به حریق نیست و شامل محبوس شدن در آسانسور، تصادفات، نجات افراد و موارد مشابه میشود. بیشترین خطاها ناشی از بیاحتیاطی شهروندان است؛ از باز ماندن شیر گاز و انفجار منازل گرفته تا انتشار گاز مونوکسیدکربن که بهویژه در فصل سرما جان همشهریان را میگیرد.
همچنین خودروهای دوگانهسوز غیر استاندارد و مخازن CNG که تست هیدرواستاتیک نشدهاند، همچنان تهدیدی جدی هستند.
تماسهای اشتباه؛ خطری پنهان برای جان مردم
تسنیم: تماسهای غیرضروری چه آسیبی به عملکرد آتشنشانی وارد میکند؟
گلیپور: حدود 60 درصد تماسهای با 125 غیرضروری یا اشتباه است. مردم در زمان قطعی برق بهجای 121، یا برای مسائل انتظامی بهجای 110 و حتی برای اورژانس بهجای 115با آتشنشانی تماس میگیرند. این تماسها باعث اشغال هفت خط مرکز پیام میشود و ممکن است در همان لحظه فردی که واقعاً نیاز فوری به آتشنشانی دارد، نتواند تماس بگیرد. حتی مواردی داشتیم که تماس کاملاً شوخی بوده و یک ساعت توان عملیاتی چند شهر را درگیر کرده است.
تجهیزات، نیروی انسانی و فرسودگی شغلی
تسنیم: وضعیت تجهیزات و نیروی انسانی آتشنشانی همدان را چگونه ارزیابی میکنید؟
گلیپور: تجهیزات تخصصی آتشنشانی همدان حداقل 5 تا 6 سال از استانداردهای روز عقب است که دلیل اصلی آن شرایط بد اقتصادی و هزینه بالای تجهیزات تخصصی است. در حوزه نیروی انسانی نیز با کمبود حداقل 30 تا 40 نفر مواجه هستیم.
فرسودگی شغلی زمانی تشدید میشود که دغدغه معیشت، حقوق پایین و نبود ارتقای شغلی به مشکلات کاری اضافه شود. متأسفانه آتشنشانان از نظر پست سازمانی و مزایا عقبماندهاند و این مسئله انگیزه نیروهای جوان را تحت تأثیر قرار میدهد.
تسنیم: به نظر شما وضعیت ایمنی شهری همدان در مقایسه با توسعه شهری چقدر متوازن بوده و چه ضعفهایی وجود دارد؟
گلیپور: واقعیت این است که توسعه شهری در بسیاری از نقاط همدان جلوتر از ایمنی شهری حرکت کرده است. ما شاهد ساختوسازهایی هستیم که هنوز تأییدیه آتشنشانی را دریافت نکردهاند یا فرآیندهای حقوقی آنها سالها طول کشیده است. بهویژه در پاساژها و ساختمانهای پرتردد، این موضوع بسیار نگرانکننده است.
بافتهای پرتراکم مانند بازار، به دلیل چیدمان فشرده، انباشت مواد قابل اشتعال و مسیرهای خروج محدود، بیشترین ضریب خطر را دارند. وقتی حادثهای در چنین مناطقی رخ میدهد، کوچکترین تأخیر یا کمبود تجهیزات میتواند به یک بحران بزرگ تبدیل شود. ایمنی نباید بعد از ساختوساز دیده شود؛ ایمنی باید از ابتدا جزئی از طراحی شهری باشد، نه یک مرحله اضافی و قابل چشمپوشی.
تسنیم: اگر به ابتدای مسیر کاریتان برگردید، باز هم آتشنشانی را انتخاب میکنید؟ و روز خداحافظی با این شغل برایتان چگونه خواهد بود؟
گلیپور: با همه سختیها، خطرات، استرسها و فشارهای روحی و خانوادگی، اگر به گذشته برگردم باز هم آتشنشانی را انتخاب میکنم. این شغل، شغل عشق است. اگر دغدغه معیشت، حقوق پایین و آینده شغلی وجود نداشت،قطعا فرسودگی شغلی در آتشنشانی به حداقل میرسید.
روزی که بخواهم از آتشنشانی خداحافظی کنم، بیش از هر چیز دلم برای همکارانم تنگ خواهد شد؛ برای شبهای پرهیجان چهارشنبهسوری، روزهای عید، عملیاتهای سخت اما صمیمی، و حس همدلیای که فقط در آتشنشانی میشود تجربهاش کرد. آتشنشانی فقط یک شغل نیست، یک سبک زندگی است که تا آخر عمر با آدم میماند.
تسنیم: چه مطالباتی از مسئولان و چه انتظاری از مردم دارید؟
گلیپور: مطالبه اصلی ما از شورای شهر این است که آتشنشانی را جداگانه و ویژه ببینند. تجهیزاتی که درخواست میکنیم برای خودمان نیست، برای نجات جان مردم است. حتی لباس آتشنشان هم ابزاری برای خدمت بهتر به شهروندان است. از مردم هم خواهش میکنیم هنگام شنیدن صدای آژیر، بهویژه در ترافیک، مسیر را باز کنند. کمک مردم، گاهی از هر تجهیزی مؤثرتر است.
مصاحبه از فائزه محمدی
انتهای پیام/