قفس غزه - ۵| از پیمان اسلو تا انتفاضه ۲۰۰۰

۸ دسامبر ۱۹۸۷ یک کامیون اسرائیلی چندین فلسطینی را در نوارغزه تعمدا زیرگرفت و ۴ نفر به شهادت رسیدند. این اتفاق موجب خروش و انتفاضه ای در فلسطین شدکه چند ویژگی مهم و تاریخی داشت...

8 دسامبر 1987 یک کامیون اسرائیلی چندین فلسطینی را در نوارغزه تعمدا زیرگرفت و 4 نفر به شهادت رسیدند. این اتفاق موجب خروش و انتفاضه ای در فلسطین شدکه چند ویژگی مهم و تاریخی داشت...

نخست آنکه فلسطینیان کرانه باختری و باریکه غزه که تحت اشغال کامل صهیونیست ها بودند، ابتکار عمل را در مبارزات به دست گرفتند در حالی که تا پیش از این در دست فلسطینیان ساکن خارج از فلسطین یا کشورهای عربی بود. دوم آنکه جریان اسلامگرا با قدرت در انتفاضه نقش داشتند و سازماندهی اعتراضات در اختیار آنها بود. جنبش حماس به رهبری شیخ احمد یاسین که حداقل یک دهه در حال گسترش در نوارغزه بودند، با شروع انتفاضه اعلام موجودیت کردند. سوم تمامی اقشار ملت فلسطین و جریانها و گروهها در این خیزش علیه صهیونیست ها که 4 سال به درازا کشیده شد حضور داشتند. و اما مهم ترین ویژگی ورود فاز مسلحانه مبارزات در سال پایانی انتفاضه بود.  در این انتفاضه 1540 فلسطینی به شهادت رسیدند.

پایان انتفاضه هم یک اتفاقی بی سابقه و البته سرنوشت ساز برای فلسطین بود. صهیونیست ها که حسابی از رشد جریان های فلسطینی بالاخص در نوارغزه، عملیات ها و طولانی شدن انتفاضه خسته و نگران شده بودند، مذاکرات مخفیانه ای را از ماه نخست سال 1993 با جنبش فتح و یاسرعرفات شروع کردند. این مذاکرات به یک توافقنامه در تاریخ 1993/8/19 در شهر اسلو نروژ منجر شد که در تاریخ 1993/9/13 همان سال به صورت رسمی در واشنگتن و با حضور بیل کلینتون، رئیس جمهور آمریکا ،یاسر عرفات رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین و اسحاق رابین نخست وزیر رژیم صهیونیستی امضا شد. محمود عباس به نمایندگی از طرف فلسطینی و شیمون پرز، وزیر خارجه اسرائیل به نمایندگی از طرف صهیونیستی امضا شد و وزرای خارجه آمریکا و روسیه هم به عنوان شاهد آن را امضا کردند.

توافقنامه اسلو که تشکیلات خودگردان فلسطین بر اساس آن تأسیس شد یک توافقنامه مقطعی به شمار میرفت بدین صورت که قرار بود در مرحله اول حکومت خودمختاری در باریکه غزه و کرانه باختری تأسیس شود و در مراحل بعدی مناطق فلسطینی بیشتری تحت کنترل آن قرار گیرند و اختیارات بخشهای آموزش بهداشت امور اجتماعی مالیاتهای مستقیم و گردشگری در حوزه اختیارات آن واقع شود. از سوی دیگر، مقرر شده بود که مذاکرات درباره مسائل سرنوشت ساز و مشمول حل نهایی قضیه فلسطین حداکثر 5 سال  پس از توافق به نتیجه نهایی برسد و فلسطینی ها هم صاحب دولت شوند.

پس از امضای اسلو رسانه های جهانی تصاویری از منتشر می کردند که نشان میداد ملت فلسطین بخاطر دستاوردی مبنی بر متعهد کردن دشمن و تل آویو به اهدای برخی حقوق شان که تا کنون و بعد از 4 دهه به آن توجهی نمی کرده است از دستاورد سیاسی عرفات و نقد کردن 4 سال انتفاضه خوشنود و راضی است. یک سال پس از توافق موسسه نوبل، مشترکا صلح نوبل را عرفات رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، شیمون پرز رئیس جمهور و رابین نخست وزیر اسرائیل اهدا کرد.

عرفات  بواسطه اسلو و مقدمات تشکیل دولت فلسطینی سال 1994 پس از 27 سال تبعید به فلسطین بازگشت. اما نوامبر 1995، اسحاق رابین از سوی جریان‌های تندروی صهیونیستی ترور شد و علی رغم مذاکرات های پیاپی، صهیونیست ها به تعهداتشان در اسلو پایبند نبودند.  البته توافقنامه های مفصل دیگری هم در ادامه این مسیر امضا شدند که توافقنامه قاهره1994 ، توافقنامه طابا 1995 و تفاهم نامه شرم الشیخ 1999 جمله آنها بودند.

این توافقات و مذاکرات فلسطینی ها را به هیچ کدام از رویاهایشان یعنی تشکیل دولت فلسطینی و تخلیه کرانه باختری و نوارغزه از صهیونیست ها نرساند. عرفات و ساف در توافق اسلو علاوه بر اینکه دیگر جریان های فلسطینی را در این مسئله کنار گذشتند، چند اشتباه بزرگ مرتبط شدند. اشتباهاتی که اسلو را به یک تجربه تاریخی تلخ برای عرفات مبدل کرد.

مقامات ساف موجودیت رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناختند و اقدام این رژیم در اشغال 77 درصد از اراضی اشغالی سال 1948 را مشروع دانسته و آن را به عنوان مسئله غیر قابل بحث پذیرفتند. هم چنین در اسلو مهم ترین مسائل مورد بحث و بررسی قرار نگرفت و تصمیم در مورد آنها به مرحله مذاکرات نهایی موکول شد. یعنی وعده به آینده. اما در مقابل عرفات متعهد شد که هرگز به استفاده از زور و قدرت نظامی متوسل نشود و جریان های مقاومت را هم کنترل نماید. در واقع سرنوشت مسائل سرنوشت ساز به میزان گرم و لطف رژیم صهیونیستی بستگی پیدا کرد که عناصر قدرت و برگهای برنده را در اختیار داشت. این مسائل حیاتی عبارت بودند از: آینده شهر قدس آینده آوارگان فلسطینی و آینده شهرکهای صهیونیست نشین موجود در کرانه باختری و باریکه!

یعنی عرفات همه برگ برنده ها واگذار کرد، اما هیچ امتیاز مهمی جز شکل گیری شبه دولتی به نام تشکیلات خودگردان که نه اختیار مرزها، نه اختیار پول ملی و بودجه را در اختیار داشت و تنها حق سلاح و ارتش هم نداشت. آغاز انتفاضه دوم پس ورود شارون به مسجدالاقصی، توافق اسلو به کما رفت و عرفات به مسیر مبارزه گذشته اش بازگشت. بازگشتی که البته به محاصره او و در نهایت مرگ مشکوکش در سال 2004 منجر شد.