ضرورت توجه به سبک زندگی در هزینه‌کرد بودجه فرهنگی
خبرگزاری تسنیم : علی اکبر اشعری ضرورت توجه به سبک زندگی، برگزاری دوسالانه جشنواره‌ها و ترغیب بخش خصوصی برای ورود به تولید کاغذ را از مهمترین مباحث قابل توجه در برنامه‌ریزی بودجه فرهنگی سال آینده عنوان کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم مقام معظم رهبری طی سال‌های اخیر همواره در بیانات خود به اهمیت فرهنگ و توجه به حوزه‌های فرهنگی توجه نشان‌داده‌اند، این مهم زمانی به اوج خود می‌رسد که معظم له بر هزینه‌کرد درست بودجه‌های فرهنگی تاکید کرده و می‌فرمایند « در تخصیص بودجه به کارهای فرهنگی، باید با توجه به اهداف و واقعیات، اولویتها را تعیین کرد و سپس به استحکام محتوایی و هنری کار، توجه کامل داشت چرا که کارهای ویترینی و تشریفاتی در مسائل فرهنگی نه تنها فایده ندارد بلکه ضررهای مشخصی به همراه می آورد.»
کاهش بودجه فرهنگی و دغدغه‌های ناشی از کمبود این بودجه در سال جاری و اقتصاد مقاومتی در همه زمینه‌ها مشکلاتی را به وجود آورد و ضرورت توجه به برنامه‌ریزی مناسب در حوزه فرهنگ را بیش از پیش نمودار ساخت. هم‌چنین بنا به فرمایش رهبری اگر مسئولان فرهنگی تا پیش از این بودجه‌های فرهنگی را صرف اولویتها کرده بودند، اینک کمبود بودجه به آسانی موجب بروز مشکلات متعدد به ویژه در حوزه نشر نمی‌شد.
اما با توجه به تجربیاتی که در سال جاری به دست آمد، می‌توان در زمینه هزینه‌کرد بودجه فرهنگی در سال آتی با برنامه‌ریزی درست‌تر و شناخت صحیح‌تری عمل کرد،به همین منظور تسنیم در صدد است تا با اهالی فرهنگ به بررسی چگونگی هزینه‌کرد بودجه فرهنگی و سهم نشر از این بودجه بپردازد.
علی‌اکبر اشعری سال‌ها در حوزه فرهنگ در سمت‌های گوناگون مشغول به کار بوده که مهمترین آن‌ها فعالیت 6 ساله در سمت ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است. اشعری که این‌روزها برنامه‌های ساخت و ساز باغ کتاب تهران را پیش می‌برد در گفت‌وگو با تسنیم معتقد است که کاهش بودجه به تنهایی نمی‌تواند موجب بروز مشکلات متعدد در حوزه فرهنگ باشد، بلکه نبود یک برنامه‌ریزی منسجم و عدم توجه به زیرساخت‌های لازم به ویژه در حوزه نشر مشکلات را به وجود می‌آورد.
مشروح گفت‌وگوی تسنیم با علی‌اکبر اشعری به شرح زیر است:
* تسنیم: آقای اشعری با توجه به کاهش بودجه فرهنگی در سال جاری مشکلاتی در حوزه فرهنگ به ویژه در حوزه نشر به وجود آمد، آیا اساساً این مشکلات تنها به کمبود بودجه باز می‌گشت؟
به هر حال سال 91 سال سختی در همه حوزه‌ها داشتیم، بخشی از این سختی‌ها به کمبود بودجه و بخش دیگر به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران باز می‌گشت، که طبیعتاً در همه فعالیت‌ها اثرگذار بود و تنها به حوزه فرهنگ اختصاص نداشت. اما در مجموع هزینه‌کرد در بخش فرهنگ صرفاً بستگی به حجم پول و اعتبارات ندارد، بلکه در این زمینه شناخت اولویتها و ضرورت‌ها نیز حائز اهمیت است.
مدیران فرهنگی ما باید با شناخت موقعیتها و درک این پیش‌فرض که هزینه‌کردها در شرایط عادی به گونه‌ای دیگر از شرایط محدودیت‌های مالی و تحریم‌هاست، آسیب‌ها را به حداقل برسانند، شناخت این موقعیتها و تصمیم‌گیری درست کمک می‌کند، ما در تصمیم‌گیری‌های فرهنگی موفق‌تر باشیم.
* تسنیم: با توجه به اینکه بودجه سال 92 به زودی در مجلس به تصویب می‌رسد و بودجه فرهنگی نیز ابلاغ خواهد شد، برای هزینه‌کرد بودجه فرهنگی سال آتی چه پیشنهاداتی دارید؟
ابتدا باید گفت، بودجه سال 92 هم به مانند امسال است، چرا که کشور هم‌چنان در شرایط اقتصاد مقاومتی است و در حال حاضر چشم اندازی برای برطرف شدن مشکلات مالی وجود ندارد، بنابراین لازم است از همین ابتدا برنامه‌ها را واقع‌بینانه دیده و اولویت‌های مهمتر را انتخاب کنیم، دوم اینکه در انتخاب روش‌ها نیز باید با تامل و تفکر بیشتری عمل کنیم، برای نمونه در دوره‌ای با توجه به شرایط و نیازهای جامعه یارانه کتاب را به جای اینکه به ناشر به صورت کاغذ ارائه کنیم، با چاپ بن خرید کتاب، یارانه را در اختیار مصرف‌کننده قرار دادیم که با افزایش خرید کتاب به اقتصاد نشر یاری رسانیم. اما امروز اگر با این سیاست ادامه دهیم، جواب نخواهیم گرفت.
شاید لازم باشد، برای دوره‌ای کوتاه به سبک سابق یارانه را به بخش نشر اختصاص دهیم تا قیمت تولید کتاب کاهش پیدا کند، چرا که اکنون قیمت کتاب چند برابر شده در حالیکه درآمد مردم درصدی بالا رفته، بنابراین امکان خرید کتاب نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته و مردم تمایل کمتری برای خرید کتاب نشان می‌دهند، بنابراین باید کتاب را با قیمت مناسب‌تری به دست خریدار برسانیم.
* تسنیم: مقام معظم رهبری در سال جاری به موضوع سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی اشاراتی داشتند، در حوزه فرهنگ نیز سال‌هاست که توجه به فرهنگسازی در زمینه مطالعه کتاب و اهمیت کتاب و کتابخوانی مطرح می‌شود، اما در عمل شاهد پیشرفت چندانی نیستیم، با توجه به فرمایشات معظم‌له چگونه می‌توانیم در هزینه‌کردهای فرهنگی به سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی توجه داشته و از آن استفاده کنیم؟
توجه مقام معظم رهبری به بحث سبک زندگی نشان‌دهنده همان توجه به زیرساخت‌ها در حوزه فرهنگ است، بسیاری از زیرساخت‌های فرهنگی در سبک زندگی قابل تدوین است،تنها باید برای آن‌ها فکری کرد. بنابراین باید از یک طرف اولویتها را دقیق‌تر برشمرد و از طرفی دیگر اعتبارات را بر اساس اهمیت این اولویتها توزیع کرد، آن‌‌گاه به اقتضای شرایط در سیاست‌های اجرایی تصمیم‌گیری کرد.
برای اینکه دقیق‌تر به توجه به سبک زندگی در هزینه‌کرد بودجه فرهنگی بپردازیم، اجازه دهید من نکته‌ای را مطرح کنم. یکی از مشکلاتی که حوزه نشر در سال جاری با آن روبرو شد،گرانی کاغذ بود. اوضاع و احوال بازار کاغذ نشان داد،که کاغذ اهمیت استراتژیک دارد. نه تنها در آموزش و پژوهش و چاپ کتاب به کاغذ نیاز داریم، بلکه در صنایع بسته‌بندی دارو و محصولات غذایی و... نیز کاغذ اهمیت بسیار دارد، پس ای کاش ما از سال‌ها پیش به فکر تولید کاغذ در داخل کشور بودیم، البته تا حدی کاغذ تولید می‌شود اما نه کیفیت لازم را دارند و نه حجم تولید آن پاسخگوی نیاز کشور است.
اما در مقابل ما نه تنها فکری برای تولید کاغذ در داخل کشور مطابق با نیاز مصرفی کرده‌ایم،بلکه مدیریتی هم برای مصرف کاغذهای وارد شده نداشته‌ایم. یکی از راه‌کارها برای تولید کاغذ در کشور بازیافت است، اکنون حجم زیادی از کاغذهای خریداری شده از خارج پس از مصرف تبدیل به زباله می‌شود، در حالیکه کاغذ تا 8 بار قابل بازیافت است. اما ما فرهنگسازی لازم برای چگونگی مصرف کاغذ و درونی‌کردن شعار «کاغذ زباله نیست» را نکرده‌ایم. این باز میگردد به همان توجه به سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی در حوزه فرهنگی که کمتر به چشم می‌خورد
* تسنیم: با توجه به اشاره شما به سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، برای غلبه بر مشکلات موجود چگونه می‌توان از سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی استفاده کرد؟
درحوزه علوم دینی اصطلاح «فقه» به معنای سبک زندگی در طول زمان است که فقهای بزرگوار ما بر حسب نیازهای اجتماعی از دل قرآن، حدیث، سنت، عقل و اجماع قواعدی را استخراج می‌کنند که نیازهای روز را برطرف کند، کتاب‌هایی هم در این زمینه نوشته شده است که سبک کسب و کار، زندگی و بهره‌برداری از امکانات را با توجه به شرایط روز بیان می‌کنند یک نمونه از این کتاب‌ها «مفاتیح‌الحیاة»نوشته آیت‌الله جوادی آملی است، یکی از امکانات کاغذ است، اما متاسفانه ما ایرانی‌ها در سبک زندگی خود هنوز درنیافته‌ایم که کاغذ زباله نیست و چگونه باید از آن استفاده کنیم.
یک نمونه آن، نگهداری کتاب‌های درسی به گونه‌ای است که تنها در یکسال قابل استفاده نباشند،بلکه هر کتاب برای چند سال آینده قابل استفاده باشد و اختصاص به یک دانش‌‌اموز نداشته باشد. اما این امر نیازمند پیش‌زمینه‌هایی است. نخست فرهنگسازی برای دانش‌آموزان در زمینه نگهداری صحیح از کتاب‌هاست، دوم اینکه کیفیت تولید و چاپ کتاب را به گونه‌ای بالا ببریم که بتوان آن را در سال‌های متمادی مورد استفاده قرار داد. هم‌چنین مولفان کتاب‌های درسی را با یک برنامه‌ریزی چند ساله تالیف کنند.
هم‌چنین با وجود اینکه در ایران تمایل به مطالعه منابع مکتوب بیشتر در سبک زندگی افراد مشاهده می‌شود، تا تمایل به مطالعه منابع الکترونیک. اما اکنون دیگر زمان این رسیده است که وزارت ارشاد سرمایه‌گذاری بر ترویج استفاده از کتابخوان‌های الکترونیک را آغاز کند، این مهم در جامعه امروز با توجه به محدود بودن متراژ خانه‌ها و آپارتمان‌ها و تعداد زیاد کتاب‌ها دردسرساز شده است و حتی به لحاظ اقتصادی نیز نگهداری تعداد زیادی کتاب و نشریه در خانه مقرون‌به صرفه نیست. اما استفاده از کتاب‌های الکترونیک به دلیل اینکه حق کپی‌رایت بیشتر برای ناشر محفوظ است و امکان کپی کردن کتاب موجود نیست به لحاظ اقتصادی نیز ناشر آسیب نخواهد دید.
* تسنیم: پس به طور کلی شما پیشنهاد می‌کنید که علاوه بر سرمایه‌گذاری روی بازیافت کاغذ،کتاب‌های الکترونیک را جایگزین کتاب‌های مکتوب کنیم و به نوعی به سبک زندگی ایرانی جهتی تازه بدهیم؟
بله؛ سرمایه‌گذاری روی بازیافت کاغذ نتایج بسیار خوبی را برای ما به همراه دارد، البته اکنون در کشور کاغذ بازیافت می‌شود، اما به صورت مقوا. در حالیکه ما نیازمند بازیافت کاغذ به صورت کاغذ تحریر هستیم. از طرف دیگر بسیاری از نشریات و کتاب‌های منتشره،نقش چندانی در باروری فرهنگ و افزایش دانش مردم ندارند، نشریاتی که نمی‌توان گفت،کاملا‌ً زرد هستند، اما عموماً در این حوزه هستند. بنابراین باید حمایت‌ها را به سمت تولید آثار فاخری که به نهضت علمی کشور کمک می‌کنند، سوق دهیم، هم‌چنین در تنگناهای مالی بودجه را حساب شده‌تر هزینه کنیم تا زمانی که در رفاه نسبی قرار داریم. مشکلات ما در حوزه کاغذ اتفاقاً به همین درست هزینه نکردن بودجه باز میگردد، ما به دلیل اینکه بودجه در اختیار داشتیم، تا پیش از این راحت کاغذ را خریداری می‌کردیم، اما در شرایط تحریم و بالارفتن قیمت ارز این مشکلات به وجود آمد.
* تسنیم: در کشور 5 کارخانه تولید کاغذ وجود دارد که تنها 3 کارخانه از این میان فعال است و تولیدش برای نیاز داخل کشور کافی نیست، اما طی این سال‌ها هیچ اقدامی برای راه‌اندازی دو کارخانه غیرفعال و افزایش تولید صورت نگرفته است، گویا راه‌اندازی این کارخانه‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری بسیار است که از عهده دولت خارج است، بخش خصوصی نیز ورود به این عرصه را مقرون به صرفه نمی‌داند، چاره کار چیست؟
چاره کار همان وارد شدن بخش خصوصی است، دولت نیز به جای هزینه‌کرد مالی باید از اعمال سیاست‌های تشویقی استفاده کند، برای نمونه در سال‌های گذشته کمبود هتل را با همین سیاست‌های تشویقی حل کردیم، در آن زمان تصویب شد که در صورت ساخت هتل عوارض 5 سال پس از بهره‌برداری اخذ می‌شود، در مورد بهره‌برداری کارخانه‌های کاغذ نیز می‌توان تعرفه‌ها را پایین آورد و با اعظای وام‌های بانکی بخش خصوصی را راغب به فعالیت در حوزه تولید کاغذ در کشور کرد.
* تسنیم: یکی از راه‌کارها در درست هزینه‌کردن بودجه، دانستن اهمیت کارها و اولویت‌بندی است، در وضعیت فعلی به نظر شما چگونه می‌توان هزینه‌کرد بودجه را کاهش داد؟
در وضعیت فعلی بهتر است، ساختمان‌سازی در حوزه فرهنگ را تعطیل کنیم، ما به اندازه لازم ساختمان‌های فرهنگی داریم، بهتر است موقعیت‌های فرهنگی را افزایش دهیم، لازم نیست تعداد کتابخانه‌ها و فرهنگسراها را افزایش دهیم، بلکه بهتر است، از کتابخانه‌ها و فرهنگسراهای موجود بهترین استفاده را داشته باشیم، برای نمونه در دوره‌ای کتابخانه‌های مدارس پس از تعطیلی مدارس در اختیار افراد محله قرار می‌گرفت که بهره‌وری از امکانات را افزایش می‌داد.
آقای اشعری در طول سال جشنواره‌های متعددی برگزار می‌شود که نگاهی به بودجه‌های مصرفی در این جشنواره‌ها نشان از بریز و بپاش‌های فراوان دارد؟ آیا بهتر نیست در شرایط فعلی جشنواره‌های فرهنگی را تقلیل داد و یا با حداقل بودجه آن‌ها را برگزار کرد؟ برای نمونه اگر جایزه جشنواره‌ای سکه است، با بالا رفتن قیمت سکه آیا نمی‌توان تعداد جوایز را کاهش داد؟
ببینید،برخی از جشنواره‌ها هم هستند که بودجه‌های مصرفی در آن‌ها بریز و بپاش نیست و نمی‌توان اساساً آن‌ها را برگزار نکرد، چرا که بالاخره برگزاری این جشنواره‌ها حوزه فرهنگی کشور را سامان می‌دهد، در زمینه پایین آوردن تعداد سکه‌ها در جوایز دولتی نیز باید توجه داشته باشیم که جوایز جشنواره‌ها به منظور نوعی تشویق و حمایت از مولفان و ناشران اهدا می‌شود، اگر با افزایش قیمت سکه در سال‌های اخیر روبرو بوده‌ایم، با افزایش هزینه‌های زندگی نیز روبرو هستیم، اتفاقاً عدالت این است که تعداد جوایز را کاهش ندهیم. اضافه بر این باید بگویم خوشبختانه ما در سال 91 اصراف بودجه در حوزه فرهنگ نداشته‌ایم، اما اولویتها را نیز در نظر نگرفتیم.
* تسنیم: می‌توانید مثال بزنید کدام اولویت ها در نظر گرفته نشده است؟
بله اگر در سال‌های گذشته برای نمونه ما 10 جایزه و جشنواره در حوزه کتاب برگزار کرده‌ایم، می‌توانستیم در سال 91 که با کمبود بودجه روبرو بودیم، جشنواره‌ها را به صورت دوسالانه برگزار کنیم، حتی در حوزه جایزه کتاب فصل نیز می‌توانستیم بهار و تابستان را یکجا و پاییز و زمستان را یکجا برگزار کنیم. لزومی ندارد که ما 10 جشنواره بی‌کفیت در سال داشته باشیم.
* تسنیم: بنابراین شما قائل به این هستید که از محدودیتها به عنوان فرصت استفاده نکرده‌ایم؟
بله ما باید از محدودیتها به عنوان فرصت استفاده کنیم، ما در شرایط فعلی باید بودجه را صرف تولید خودکفا کنیم، تولید خودکفا در زمینه کاغذ، حمایت از نشر، فراهم‌کردن سیستم نظام‌مند توزیع، استفاده از کتابخوان‌های الکترونیک، کاهش ساخت و سازهای فیزیکی در حوزه فرهنگ و افزایش موقعیتها باید در دستور کار قرار بگیرد.
انتهای پیام/