«لهجه بیگانه»برای افغان‌ها؛ فارسی یا انگلیسی؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، اگرچه مشکلات زبانی در افغانستان محدود به چند سال اخیر نیست و پیشینه‌ای یکصد ساله دارد،‌ اما با بررسی رویکردهای زبانی اخیر در این کشور، متوجه می‌شویم که نزاع بر سر زبان رسمی در این کشور از یک دهه قبل رنگی دیگر به خود گرفته است. اگر در گذشته نزاع‌های زبانی بر سر جایگزین کردن پشتو به جای فارسی دری بود، امروزه بوی جایگزینی زبان‌های مردم بیگانه ساکن در ولایات افغانستان به جای این هر دو زبان به مشام می‌رسد.گاه این نوع اقدامات رنگ نزاع داخلی بین خود فارسی‌زبانان می گیرد،  نزاعی که دَم بیگانه می‌خواهد آن را شعله ورتر کند.

چندی پیش در اطلاعیه‌ای که‎ دفتر حامد کرزای اواخر هفته گذشته اعلام کرد، به شورای وزیران افغانستان تأکید شده است تا رادیوها و تلویزیون‎ها از نشر لهجه‎های غیرمعیاری، کلمات نامأنوس و زبان‎ها جداً جلوگیری کنند. بر این اساس، سه وزارتخانه اطلاعات و فرهنگ، تحصیلات عالی و آموزش و پرورش باید در نهادهای تحت امر خود برای تقویت لهجه‎ها و زبان‌های ملی تلاش کنند.

این اطلاعیه از سوی رئیس جمهور افغانستان، بازخورد و اطلاع‌رسانی‌های مختلفی را در پی داشت. برخی از رسانه‌ها مانند بی بی سی بر این باوراند که منظور رئیس جمهور این کشور، نه زبان انگلیسی و دیگر زبان‌هایی است که چند سال است در میان افغان‌ها رایج شده، بلکه منظور لهجه فارسی ایرانی است که همراه با موج افغان‌های مقیم ایران که بعد از چند سال به کشور خود بازگشته‌اند، رایج شده است.برخی رسانه‌ها در سلسله مصاحبه و گزارشاتی تلاش کرده اند تا نشان دهند که منظور از لهجه بیگانه، زبان فارسی ایرانی است و دولت افغانستان به شدت با آن مخالف است.

دل‌نگرانی رسانه‌ها برای تضعیف زبان فارسی و پیوند دو کشور است

شوکت علی محمدی، یکی  از شاعران و کارشناسان حوزه فرهنگی افغانستان، با اشاره به شیطنت‌های اخیر رسانه‌های غربی در خصوص تفکیک لهجه‌های فارسی می‌گوید: زبان فارسی و دری حقیقتی واحد دارد که فقط اسم آنها متفاوت است. حوزه گویشوران این زبان محدوده‌ای فراتر از افغانستان و ایران را دارد که تاریخ هم مؤید این نکته است. به نظر می‌رسد، آنچه که به عنوان تفکیک لهجه‌ها مطرح می‌شود و حساسیت‌هایی از این جنس، دل‌نگرانی برای زبان فارسی افغانستان نیست، بلکه هدفی بالاتر را در نظر دارند و آن تضعیف این زبان در میان گویشواران است.

او در ادامه می گوید که مردم افغانستان حساسیتی نسبت به لهجه‌های مختلف فارسی در این کشور ندارند، خواه این لهجه‌ها از ایران و خواه از دیگر مناطق فارسی زبان وارد شده باشد، ادامه می‌دهد: زبان مهمترین مؤلفه هویت یک مجموعه انسانی است. وقتی این زبان در سه کشور ایران،‌ افغانستان و تاجیکستان رایج است، یعنی پیوندهای میان این سه ملت بیشتر از این حرف‌ها است. مردم پشتوانه اصلی این زبان هستند و آنها در برابر هجوم بیگانگان نشان داده‌اند که همیشه پشت فرهنگ و زبان خود هستند. 

وقتی لهجه فارسی، «لهجه بیگانه» خوانده می‌شود

رسانه‌های مختلف در طی این چند روز تلاش کرده‌اند تا اینگونه نشان دهند که مردم افغانستان به لهجه خود علاقه خاصی دارند و از لهجه فارسی با عنوان «لهجه بیگانه» یاد می‌کنند. گزارش‌های اعلام شده به گونه‌ای طراحی شده است تا مخاطب اینگونه تصور کند که مردم و حتی مسئولان مشکلی با ترویج زبان‌های غیر فارسی در این کشور ندارند و اتفاقاً آن را گامی اولیه برای پیشرفت و ترقی کشورشان می‌پندارند.

ابوطالب مظفری، از کارشناسان فرهنگی و شاعران افغانستان، در خصوص این نوع فعالیت‌ها و برداشت‌های جانبدارانه رسانه‌ها می‌گوید: البته هنوز کم و کیف این دستور به صورت واضح مشخص نیست، اما نگرانی مردم افغانستان و بیشتر از آن اهالی فرهنگ این کشور در سال‌های اخیر، شیوع زبان انگلیسی است که از طریق رسانه‌های فعال در افغانستان و اصلاً از بعد از حضور نیروهای غربی در کشور سرعت بیشتری به خود گرفته است.

تفاوت لهجه مشکلی برای زبان فارسی ایجاد نمی‌کند/تنوع لهجه نشانه زایایی زبان

او معتقد است که نمی‌توان زبان فارسی را براساس لهجه‌های مختلف دسته‌بندی و مرزبندی کرد، چرا که سالیان سال است که مردم افغانستان در ولایات مختلف با لهجه‌های مختلف تکلم می‌کنند.همان اتفاقی که صدها سال است در ایران هم می‌افتدو لهجه‌های مختلفی از زبان فارسی در نقاط مختلف ایران رواج دارد. علاوه بر آن  داد و ستد زبانی امری طبیعی در هر زبان است. ما هم به دلیل مجاورت با ایران، این نوع روابط و تعامل را داشته‌ایم که البته این زایایی زبان فارسی را نشان می‌دهد. می‌توان به طور قطع گفت که مردم افغانستان نه با لهجه فارسی ایرانی که با هر لهجه فارسی دیگری مشکلی ندارند.

مظفری از این نوع نگاه اظهار تأسف می‌کند و ادامه می‌دهد: با این نوع تقسیم‌بندی که محصول بیشتر برخی از مسئولان و بیشتر رسانه‌های غربی است، می‌خواهند هویت جدیدی برای زبان فارسی ترسیم کنند. این نوع حرف‌ها در جهت تقویت زبان ملی افغانستان نیست، مشکل اصلی مردم در مورد زبان، این است که در سال‌های اخیر زبان‌های غیر فارسی در کشور رایج شده است. کاش این نوع دستورات و تذکرها در جهت پیرایش زبان فارسی از دیگر زبان‌ها در کشور بود.

چندی پیش نیز رئیس جمهور افغانستان  وزارت علوم این کشور را موظف کرده است تا منابع درسی در رشته‌های طب و علوم(شامل جامعه‌شناسی، فلسفه و...) را به زبان انگلیسی ترجمه و در دانشگاه‌ها تدریس کنند. همچنین در این اطلاعیه ذکر شده است که تمامی دانشجویان نیز موظف هستند در فضای دانشگاه به زبان انگلیسی صحبت کنند. کرزای دلیل این اقدام را توسعه و پیشرفت علمی خواند و گفت: عامل عدم‌رشد اقتصادی ما این است که تحصیلات در رشته‌های مهم به‌زبانی نیست که آموزش علوم به آن یا به‌دست آوردن کتاب آسان باشد. دلیل این‌که این دو کشور هند و پاکستان در رشته‌های علمی پیشرفت کرده‌اند به این دلیل بوده است که آنان علوم را به‌زبان انگلیسی خوانده‌اند و این‌که چرا زبان انگلیسی این‌قدر مفید است و چنین تحولی را در هند و پاکستان ایجاد کرده، این است که کتاب‌های تحصیلی و تحقیقی به این زبان به‌سادگی و فراوانی پیدا می‌شود.

این در حالی است که اتفاقاتی اخیرا در حوزه زبان فارسی افتاده است که بسیاری از اهالی قلم و شخصیت‌های فرهنگی در این کشور، این اقدامات انجام شده را در راستای تضعیف و یا حذف زبان فارسی می‌دانند و آن را مشابه اتفاقی که در هند برای زبان فارسی افتاد، تلقی می کنند. در این میان، طراحی کتب درسی افغانستان که در یکی دو سال اخیر با قالب، طرح و محتوای جدید در بین دانش آموزان توزیع می‌شود، علاوه بر نوشتن ارقام به زبان انگلیسی، بسیاری از واژگان و تعابیر انگلیسی زبان‌ها هم در این منابع دیده می شود که از جمله این موارد می‌توان به دیسیپلین (discipline)، پرابلم (problem)، سپورت (sport)، فابریک (fabrics)، منرال (mineral)، ویسرای (viceroy)، کلتور (culture)، سمبول (symbol)، اسید (acid)، ساینس (science)، کلیپ (clip) و کتلیست (catalyst)، لیست (list) و همچنین رواج برخی از واژگان انگلیسی که ثمره حضور نیروهای خارجی در خاک ین کشور است، در میان عامه مردم و به ویژه کارمندان اشاره کرد.

اهالی قلم افغانستان چندی است که در برنامه‌ها و آثار مختلفشان بر ضرورت حفظ و پاسداشت از زبان فارسی در این کشور تأکید داشتند و بر خطر حذف و تضعیف زبان فارسی هشدار داده بودند. مشکلات زبانی در افغانستان علاوه بر مردم، در میان مجلس این کشور نیز مطرح و برخوردهای متفاوتی را در پی داشته است.

گزارش از منا برجی خانی

انتهای پیام/