نمای شیشه‌ای کجای فرهنگ معماری ایرانی است؟/حذف شیشه از نمای ساختمان پایان بخش کابوس زلزله برای پایتخت نشین‌ها

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تهران شهر هزار و یک رنگ، شهری که مانند آواز خوش دهل از دور، دل بسیاری از مردم شهرهای دور و نزدیک را ربود، با گذشت زمان آنها را در مساحت 70 هزار هکتاری خود جای داد. ساختمان‌های سر به فلک کشیده و آسمان‌خراش‌ها با ظواهر ناهمگون خود دیگر جایی برای تجسم تهران قدیمی که سادگی در آن موج می‌زد و آسمانش به واقع آبی رنگ بود را باقی نمی‌گذارد.

سال‌هاست حال و هوای این شهر خوش نیست و سال‌هاست رنگ آبی از یاد مردمان آن رفته است؛ گویی مردم و مسئولانش با آسمان آبی آن خداحافظی کرده‌اند اما نه فقط با آسمان آبی آن که با همه چیز‌هایی که روزی تهران را شهر مورد علاقه ناصر‌الدین شاه کرده بود.

روزگاری در این شهر که  حالا از آن به عنوان کلانشهر یاد می‌کنند می‌شد از شمال  شهر بدون وجود هیچ‌ ساختمان مزاحمی سر تعظیم به بارگاه حرم عبدالعظیم حسنی فرود آورد اما حالا اگر خیلی شانس داشته باشی و در بالا ترین طبقه یک برج باشی می‌توانی از پشت پنجره دستی برای برج میلاد تکان دهی و درخشش نور‌هایی را ببینی که معلوم نیست نقطه پایان آن کجاست درغیر این صورت باید ساختمانی که بر منزل مسکونی‌تان سایه انداخته را نظاره گر باشی یا نگاهی به عبور و مرور بی وقفه خودروها بیندازی.

*‌تقلید کورکورانه در ساخت و سازها

تهران به دلیل افزایش ساکنان و تمایل به سمت ساخت‌وسازهای مردن رفته رفته بر قد و قامت ساختمان‌هایش افزوده شد و به مرور زمان سبک سنتی خانه‌ها به سمت آپارتمان‌نشینی و ساختمان‌هایی گرایش پیدا کرد که به شکل کورکورانه‌ای از سبک مدرن تقلید دارد.

از قد و قواره ساختمان‌هایی که سیمای بصری شهر را خدشه دار کرده که بگذریم نمای آنها بیشتر آزارت می‌دهند چراکه نمی‌توان فهمید این ساختمان‌ها از چه قاعده‌ای پیروی می‌کند و اصلا این کلانشهر چه هویتی دارد.

اگر شهری مانند یزد به دلیل نوع ساخت خانه‌هایش به شهر بادگیرها معروف است و با بررسی مختصری می‌توان به سبک زندگی و ضابطه‌مند بودن ساخت وسازهایشان پی برد و از زیبایی ترکیب آنها لذت برد،‌ متأسفانه در کلانشهر تهران قانونمند نبودن طراحی و استفاده از نمای مناسب برای ساختمان‌ها باعث شده سلیقه افراد تنها ملاک سازندگان برای طراحی و استفاده از مصالح برای نمای ساختمان باشد که در این بین سال‌هاست "شیشه" بیشتر از هر مصالح دیگری برای نمای ساختمان‌ها بین مردم جا باز کرده است؛ شیشه‌ای که هیچ ارتباطی با هویت فرهنگی و معماری ایرانی اسلامی‌مان ندارد.

معماری ایرانی و اسلامی که از قدیم برای بسیاری از کشورها جذابیت داشت و  حتی از آن به عنوان الگو استفاده می‌شد در حال حاضربه اصطلاح آنقدر با سبک مدرن تلفیق شده که نه تنها قائده ای ندارد بله نظم بصری را هم از بین برده است.تهران به عنوان پایتخت سیاسی و اجتماعی کشور که به بهانه ها و دلایل مختلف پذیرای افراد مختلفی از شهرهای دیگر کشور و شهرهای کشورهای دنیاست نتوانسته معرف الگوی خاصی از معماری ایرانی اسلامی باشد.

*‌ادامه استفاده از شیشه در نمای ساختمان‌‌ها زنگ خطری برای مردم و مسئولان

شیشه در هر ساختمانی که به عنوان نما استفاده می‌شود یک نگرانی به نگرانی‌های دیگر اضافه می‌کند چراکه بسیاری از صاحبنظران این ساختمان‌ها را ایمن نمی‌دانند ولی با این حال ساختمان‌هایی در شهر دیده می‌شود که بخشی از نما یا همه نمای آن را شیشه تشکیل داده است و اگر به هر دلیلی از جمله وقوع زلزله تخریب شود یک تهدید نه تنها برای ساکنان خود بلکه برای رهگذران اطراف خود محسوب می‌شود.

با وجود هشدارهایی که درباره خطر ساز بودن استفاده از شیشه به گوش مردم رسیده باز هم به طرفداران استفاده از این مصالح برای زیبا کردن ساختمان‌ها افزوده می‌شود ولی توجه جدی به این موضوع علاوه بر اینکه شیشه با فرهنگ معماری ایرانی اسلامی ما همخوانی ندارد اعضای شورای شهر تهران را بر این داشت تا نسبت به ضابطه‌مند کردن استفاده از شیشه‌ آستین‌ها را بالا بزنند... .

شورای شهر تهران یازدهم مهر 1385، بخش‌هایی از لایحه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن نمای ساختمان‌ها به ویژه نماهای شیشه‌ای بیش از چهار طبقه باید مطابق مقررات ملی ساختمان و ضوابط صرفه‌جویی در مصرف انرژی و مبحث زلزله و هویت بخشی سیمای شهری طراحی و اجرا شود.

براساس ماده یک این لایحه، شهرداری موظف شد برای تمام بناهای پنج طبقه و بیشتر یا بناهای بالاتر از 2000 مترمربع زیربنا و تمام ساختمان‌های عمومی که متقاضی استفاده از نمای شیشه‌ای (بیش از 40 درصد سطح نما) در هر طرف از سطوح نمایان ساختمان هستند مقررات مربوط ازجمله مقررات ملی ساختمان و مباحث 3، 5، 18 و 19 و مبحث زلزله را اعمال کند.

بر اساس این مصوبه متقاضیان صدور پروانه ساختمان برای ساختمان‌های شیشه‌ای (بیش از 40 درصد سطح نما) ملزم به ارائه مدارک مورد نیاز ازجمله نقشه‌های معماری شامل پلان‌ها و نما‌ها از تمام جبهه‌های نمایان ساختمان به واحد صدور پروانه ساختمان شهرداری‌های مناطق شده‌اند. مالکان موظف شده‌اند نقشه‌ها و چک فهرست‌های تکمیل شده را که به تائید و امضای مهندسان معمار و محاسب رسیده است، به شهرداری ارائه کنند و مهندسان معمار و محاسب نیز موظفند ضوابط ملاک عمل شهرداری و مقررات ملی ساختمان ازجمله مباحث 3، 5، 18و 19 و مبحث زلزله را در نقشه و چک‌ فهرست‌ها کنترل و تائید کنند.

در این لایحه که گفته میشد از نظرات کارشناسی اساتید دانشگاه مرکز تحقیقات مسکن، سازمان بهینه‌سازی سوخت و معاونت شهرسازی شهرداری نیز استفاده شده، بحث اتلاف انرژی مربوط به جداره و پنجره ساختمان‌ها و بحث نماها در کنار هم دیده شده است.

*‌ناپایداری در برابر زلزله، آتش‌سوزی و افزایش مصرف انرژی مهمترین معایب استفاده از نمای شیشه‌ای

اعضای شورای شهر تهران تأکید داشتند براساس این لایحه هیچ مالکی بدون اجازه شهرداری امکان ساخت نمای شیشه‌ای ندارد و تمام نماهای شیشه‌ای با اجازه شهرداری‌ها ساخته می‌شود. آنها ناپایداری در برابر زلزله، آتش‌سوزی و افزایش مصرف انرژی را مهم‌ترین معایب استفاده از نمای شیشه‌ای در ساخت و سازهای شهری‌ می‌دانند.

جواد کریمیان اقبال مدیر کل معماری و ساختمان شهرداری تهران درباره چگونگی اجرای این مصوبه به خبرنگار تسنیم گفت: بنده با این مسئله که استفاده از نمای شیشه درست نیست موافق هستم اما فکر می‌کنم طرح موضوعاتی مبنی بر استفاده 40 یا 50 درصد شیشه در نما اصولی و درست نیست.

مدیر کل معماری و ساختمان شهرداری تهران تصریح کرد: به طور کلی مصوبه شورای شهر تهران به درستی انجام می‌شود؛ البته گاهی در ساختمان‌های مربوط به دولتی زور شهرداری نمی‌رسد و ممکن است در مواردی این مصوبه اجرا نشود اما تا جایی که وظیفه ذاتی شهرداری ایجاب می‌کند مصوبه شورا ملاک عمل قرار می‌گیرد.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا با این وجود برخی اعضای شورای شهری‌ هنوز به این مسئله انتقاد دارند؟ گفت: تا جایی که من می‌دانم اینطور نیست ضمن اینکه حدود یک سال و نیم است که در موضوع نما به صورت اصولی در حال فعالیت هستیم.

کریمیان اقبال در بخش دیگری از اظهارات خود به این نکته اشاره کرد که همان طور که استفاده از شیشه را منع می‌‌کنید باید مصالح خوب جایگزین آن را هم معرفی کنید. باید متناسب با فرهنگ معماری این موضوع را پیش برد ضمن اینکه سلایق افراد با یکدیگر متفاوت است و نزدیک کردن این سلایق با یکدیگر به زمان نیاز دارد؛ طی 2 سال اخیر نیز روی این موضوع کار کرده‌‌ایم.

اما حمزه شکیب رئیس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر دراین باره نظر دیگری دارد و به خبرنگار تسنیم می‌گوید: شهرداری تهران مانند بسیاری از مصوبات دیگر نسبت به اجرای این مصوبه توجه نداشته است؛ گویا این مصوبه را قانون تلقی نمی‌‌کند!

به هر حال مهمترین مسئله بعد از تعیین مصوبه نظارت براجراست که به نظر می‌رسد هرچقدر در طرح موضوعات، تعیین مصوبه و وجود قانون کمبودی وجود ندارد اما در چگونگی اجرا و نظارت برآن حساسیتی نیست و این یعنی نیمه رها کردن کارها که با بسیاری از تأکیدات دینی ما که نسبت به اتمام کارها به نحو احسن، مغایرت داشته و پیامدهای دیگری در پی دارد.

وقتی مردم می‌بینند نمایندگان آنها در  پارلمان محلی و منتخبین آنها در شهرداری آنطور که باید به حسن انجام همه کارها نمی‌پردازند ارزش کارهای انجام شده کاهش می‌یابد و این بی تفاوتی‌‌ها به قشرهای پایینی جامعه نیز نفوذ می‌کند در واقع وجود این دیدگاه که مسئولان مربوطه برای ساخت‌وسازها قواعد سفت و محکمی ندارند و نسبت به دور نشدن از سنت‌ها و معماری ایرانی اسلامی حساس نیستند به لایه‌های زیرین تفکرات و اقدامات سایر افراد عادی جامعه نیز نفوذ کرده و به یک رویه تبدیل می‌شود.

در حقیقت همانطور که تأکیدات مسئولان برای فرهنگ سازی استفاده یا عدم استفاده از یک وسیله یا خوراکی مستمر است و شهروندان رعایت آن را از سوی مسئولان مختلف به صورت جدی می‌بینند برای تبعیت از آن مصمم شده و آن را جدی می‌گیرند؛‌درباره این موضوع هم مدیریت شهری باید در پیگیری چگونگی اجرای مصوبه جدیت به خرج دهد تا دوباره معماری ایرانی اسلامی نخستین ملاک برای ساخت و ساز ها قرار گیرد و سیما و منظر شهری در کلانشهر تهران سامان یابد.

این دوره شورای شهر تهران رو به پایان است ولی اعضای آن می‌توانند بنیانگذار یک سنت حسنه باشند و در مدت باقی مانده در موضوع مربوط به نمای ساختمان‌ها به گونه‌ای ورود پیدا کنند که عرق ملی را در شهروندان زنده کنند و کرسی شواری شهر رو به افراد دیگر بسپارند.

گزارش از مریم باجلان
انتهای پیام/