وقتی که مصونیت دیپلماتیک با خون دیپلمات‌های ایرانی لغو شد
خبرگزاری تسنیم: تروریست‌های ظاهراً تجزیه‌طلب در چنین روزی توانستند با نفوذ به سفارت ایران در لندن (۱۳۵۹) تعدادی از کارکنان سفارت و مراجعین را به گروگان بگیرند. در این رویداد که ابهامات آن هنوز برطرف نشده‌اند، دو نفر از کارکنان ایرانی شهید شدند.
به‌گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم؛ حادثه تروریستی اشغال و گروگان‌گیری سفارت ایران در لندن در سال 1359 یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران است که کمتر به آن پرداخته شده است. چند ماه پس از این حادثه ارتش عراق به مرزهای کشورمان هجوم آورد و این امر شاید یکی از دلایل فراموشی این حادثه است.
شاید تعداد معدودی از خوانندگان ما بدانند که هم‌اکنون یکی از تروریست‌های دخیل در این رویداد که منجر به کشته شدن دو تن از دیپلمات‌های کشورمان شد هم‌اکنون در انگلستان و تحت حمایت دولت این کشور به‌صورت مخفیانه زندگی می‌کند.
در گزارش حاضر سعی می‌شود تا حادثه تروریستی اشغال سفارت ایران در لندن بار دیگر بازخوانی و زوایای تاریک آن بار دیگر یادآوری شود.
ماجرای گروگان‌گیری در سفارت ایران در انگلستان از 30 آوریل (10 اردیبهشت 1359) تا 5 می 1980 (15 اردیبهشت 1359) به طول انجامید. در این رویداد تروریستی شش مرد مسلح به سفارت ایران واقع در ساوث کنسینگتون لندن حمله کردند. افراد مسلح 26 نفر را به گروگان گرفتند که اغلب متشکل از کارمندان سفارت بودند اما میان آنها چندین مراجعه کننده و همچنین یک افسر پلیس انگلستان که مأمور حفاظت از سفارت بود نیز وجود داشتند.
ساختمان سفارت ایران در لندن
نیروهای ویژه پلیس انگلستان در 5 می پس از شهادت یکی از گروگان‌ها به دست مهاجمین به سفارت حمله کردند. در این حمله یکی دیگر از کارکنان سفارت ایران شهید شد. بدین ترتیب ماجرای گروگان‌گیری سفارت ایران در لندن با شهادت دو تن از کارکنان سفارت و کشته شدن پنج نفر از تروریست‌ها و دستگیری یک نفر دیگر به پایان رسید.
تروریست‌ها چه‌کسانی بودند
مهاجمین خود را اعضای "جبهه دموکراتیک انقلابی برای آزادی عربستان [عنوانی معجول برای خوزستان]" می‌نامیدند. البته بنا بر گزارش‌ها این افراد خود را گاهی اعضای "خلق عرب مسلمان ایران" نیز معرفی کرده بودند. به‌گفته پلیس انگلستان این افراد با پاسپورت عراقی از بغداد وارد این کشور شده بودند.
فوزی بداوی‌نژاد (نجاد در متون عربی) یکی از تروریست‌ها که توسط پلیس دستگیر شده بود در جریان دادگاه اعلام می‌کند که هدایت عملیات در بغداد انجام شده و سازمان‌دهی گروه در لندن را یک افسر عراقی ارتش بعث به‌نام سامی محمدعلی (با نام مستعار روباه) به‌عهده داشته است. دادگاه این فرد به‌صورت غیرعلنی برگزار شده و حتی کاردار وقت سفارت ایران نیز اجازه حضور در دادگاه او را نیافت.
ساختمان سفارت ایران پس از گروگان‌گیری و درگیری‌ها
این افراد پس از ورود به انگلستان مدتی را به خوشگذرانی، شرب خمر و سایر اعمال غیراخلاقی گذراندند به‌گونه‌ای که حتی اعتراض همسایگان موقت خود را نیز برانگیختند. سپس به‌وسیله سلاح‌هایی که ظاهراً توسط یک بسته دیپلماتیک متعلق به سفارت عراق منتقل شده بودند به سفارت ایران یورش بردند.
خواسته‌های تروریست‌ها چه بودند
گروگان‌گیرها طی تماس تلفنی با شبکه بی‌بی‌سی خواسته‌های خود را چنین مطرح کردند:
خواسته ما آزادی 91 عرب از زندان‌های ایران است. دولت ایران 24 ساعت مهلت دارد که این 91 نفر را آزاد کند و با هواپیما به لندن بیاورد. موقعی که این هواپیما به لندن رسید، ما به‌همراه گروگان‌ها به یک پایتخت عربی در خاورمیانه پرواز خواهیم کرد و در آنجا گروگان‌ها آزاد خواهند شد.
آنها همچنین گفتند که خواستار خودمختاری عربستان [خوزستان] و شناسایی آن توسط دولت ایران هستند.
گروگان‌گیران برای انجام مذاکره خواهان حضور یکی از سفرای عراق، الجزایر ویا اردن در محل سفارت شدند، ولی تا پایان این ماجرا هیچ‌یک از دیپلمات‌های کشورهای مذکور حاضر به این کار نشدند.
اگرچه برخی منابع گفته‌اند که اساساً دولت انگلستان مخالف حضور سفرای مذکور بود اما درهرحال نبود آنها بهانه‌ای شد برای توجیه کشتار گروگان‌گیرها. بر اساس یک گزارش دیوید میرز رییس بخش خاورمیانه وزارت خارجه بریتانیا، زمانی که سفیر کویت برای تبریک پایان اشغال تلفن زد، میرز به او گفت: "ما نسبت به واکنش سفرای کشورهای عرب ناامید شدیم… اگر آنها حاضر می‌شدند که نقش سازنده‌تری در این ماجرا به‌عهده بگیرند، ممکن بود پنج گروگان‌گیر کشته‌شده زنده بمانند".
نمازگزاران مقابل سفارت ایران در لندن
دولت ایران بلافاصله اعلام کرد که با گروگان‌گیرها مذاکره نخواهد کرد. از طرف دیگر دولت انگلستان نیز اعلام کرد که اجازه خروج آنها از انگلستان نیز داده نخواهد شد.
در روزهای بعدی مذاکره کنندگان توانستند تروریست‌ها را متقاعد کنند که به‌ازای برخی امتیازات مانند پخش خواسته‌های‌شان از تلویزیون این کشور، پنج نفر از گروگان‌ها را آزاد کنند.
عملیات نیروهای ویژه انگلستان برای آزادی گروگان‌ها
در روز ششم گروگان‌گیری، مهاجمین مسلح که از اجابت نشدن خواسته‌های‌شان بسیار ناامید و خشمگین شده بودند یکی از کارکنان ایرانی سفارت به‌نام عباس لواسانی (وابسته مطبوعاتی سفارت ایران) را که به‌دلیل توهین آنها به تصویر امام خمینی با آنها درگیری لفظی پیدا کرده بود به شهادت رسانده پیکر وی را به بیرون از سفارت انداختند.
نیروهای ویژه انگلیسی در حال انجام عملیات برای آزادی گروگان‌ها
متعاقب این امر دولت مارگارت تاچر به یک یگان ویژه ارتش این کشور به‌نام "سرویس ویژه هوایی" (SAS) دستور داد تا عملیات نجات مابقی گروگان‌ها را آغاز کند. این نیروها که قبلاً با روش‌های مختلف در پنجره‌ها، شومینه‌ها و دیوارهای سفارت ایران وسایل شنود و مواد منفجره کار گذاشته بودند اندکی پس از ساعت 19 روز دوشنبه 5 مه (15 اردیبهشت) به محل هجوم برده و در عملیاتی که 17 دقیقه به‌طول انجامید پنج نفر از تروریست‌ها را در جا کشته گروگان‌ها را به‌استثنای علی صمدزاده یکی دیگر از کارکنان سفارت که در درگیری‌ها به شهادت رسید، آزاد کردند. در جریان درگیری احمد دادگر از کارمندان محلی سفارت نیز مورد اصابت شش گلوله قرار گرفت اما زنده ماند.
سیم هریس، یکی از گروگان‌ها و کارمند شبکه بی‌بی‌سی که در روز حادثه در سفارت حضور داشت
انتقاد از عملکرد دولت انگلستان
جریان گروگان‌گیری در حالی رخ داد که نامه‌ای از سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن به وزارت خارجه بریتانیا نوشته شده و در آن از دولت بریتانیا، تأمین امنیت سفارت ایران خواسته شده بود و دقیقاً دو روز بعد از پاسخ دولت بریتانیا مبنی بر تأمین کامل امنیت سفارت ایران، این حادثه روی داد.
تصاویری از عملیات نجات گروگان‌ها توسط نیروهای ویژه انگلیسی
برخی ناظرین بر این باورند که نیروهای ویژه انگلستان می‌توانستند شدت عمل کمتری به‌خرج داده آمار تلفات را به حداقل برسانند. البته برخی دیگر معتقدند که انگلستان هیچ‌گاه نمی‌خواست که این گروگان‌گیرها زنده بمانند زیرا آنها اسراری را می‌دانستند که دولت مارگارت تاچر خواهان افشای آنها نبود. نکته جالب توجه اینجاست که بنا بر گزارش‌ها تاچر در پیامی کاملاً غیرمعمول به‌صورت جدی خواستار حفظ جان گروگان‌ها و کشتن همه گروگان‌گیرها شده بود.
به‌دلیل اختفای تنها بازمانده این عملیات و مخالفت دولت انگلستان با برگزاری دادگاه علنی وی و بررسی مستقل و بی‌طرفانه این نوع اظهارات هیچ‌گاه میسر نخواهد بود.
مأمورین آتش‌نشانی در حال خارج کردن اجساد از سفارت ایران
تلاش برای قتل آخرین بازمانده از گروگان‌گیرها
برخی اعلام می‌کنند که زنده ماندن فوزی بداوی‌نژاد نشان می‌دهد که دولت انگلستان قصدی برای کشتن تمام گروگان‌گیرها نداشت. اما واقعیت چیز دیگری است. پیتر تیلور طی مقاله‌ای در روزنامه گاردین چنین نوشت: "فوزی نژاد تنها فرد مسلحی بود که از حمله نیروهای ویژه جان سالم به‌در برد. وی پس از شناسایی توسط یکی از سربازان نیروی ویژه به درون ساختمان برده شد تا در آنجا کشته شود. اما ظاهراً وی پس از اطلاع از اینکه حمله به‌صورت مستقیم از تلویزیون پخش می‌شود از این تصمیم منصرف شد".
این گروگان‌گیر، پس از دستگیری و محاکمه در دادگاه عالی لندن به مجازات حبس ابد محکوم شد و در زندانی شدیداً تحت کنترل، در منطقه سافولک به‌سر می‌برد. او در نوامبر سال 2008 میلادی آزاد شد اما به ایران اخراج نشد. به‌جای آن، با حمایت دولتی مخفیانه زندگی می‌کند.
مارگارت تاچر خود دستور قتل تمام مهاجمین به سفارت ایران را صادر کرد
برخی بر این باورند که او نمی‌خواست مهاجمین اسرار خود را فاش کنند
همان‌گونه که قبلاً نیز اشاره شد دولت بریتانیا از حضور کاردار ایران در دادگاه محاکمه فوزی جلوگیری کرد. بعدها بخشی از صورت‌جلسه‌های دادگاه نیز ناپدید و حذف شدند. هیچ‌گاه معلوم نشد افرادی که تروریست‌ها را در بریتانیا پذیرفته مقدمات کار آنها را فراهم کردند چه‌کسانی بوده و چرا محاکمه نشدند.
فوزی بداوی‌نژاد؛ تروریستی که تحت حمایت دولت انگلستان زندگی می‌کند
فوزی در دادگاهی غیرعلنی در لندن به‌جرم ارتکاب عملیات تروریستی، مشارکت در قتل، مجروح کردن افراد و حمل غیرمجاز سلاح به حبس ابد محکوم شد. وی، با توجه به قوانین اروپایی که معمولاً حبس ابد را 25 سال در نظر می‌گیرند، در نوامبر سال 2008 آزاد شده هم‌اکنون در انگلستان به‌صورت مخفیانه و تحت حمایت دولت این کشور زندگی می‌کند. دولت انگلستان به‌بهانه احتمال اعدام بداوی‌نژاد، او را که اکنون باید در حدود 50 سال داشته باشد به ایران مسترد نمی‌کند.
تصویری دیگر از عملیات نیروهای ویژه انگلستان در سفارت ایران
دولت ایران که دو تن از دیپلمات‌هایش را در این حمله تروریستی از دست داده است هیچ‌گاه نتوانسته از حق قانونی خود برای دسترسی و بازجویی از این تروریست برخوردار باشد. این در حالی است که ائتلاف جنگ علیه تروریسم در بازجویی و حتی ربودن مظنونین حملات تروریستی و بازداشت بدون محاکمه آنها هیچ‌گونه محدودیتی برای خود قائل نیست.
سؤالاتی که هیچ‌گاه پاسخی به آنها داده نشد
در حقیقت کشتار گروگان‌گیرها و مخفی نگه داشتن تروریستی که از حمله نیروهای ویژه انگلستان جان سالم به‌در برده بود مهترین عاملی بودند که هیچ‌گاه اجازه روشن شدن زوایای مبهم این رویداد را ندادند. همان‌گونه که گفته شد بخش اعظمی از اسناد دادگاه نیز نابود شدند تا پاسخی بر آنچه واقعاً روی داده است داده نشود.
گزارش بی‌بی‌سی از حمله نیروهای ویژه به سفارت ایران در لندن
اما با توجه به واقعیات اندکی که از این حادثه می‌دانیم حداقل بدین نتیجه می‌رسیم که روایت رسمی دولت انگلستان از آنچه رخ داده است دارای زوایای تاریک زیادی است.
چرا تمام گروگان‌گیرها کشته می‌شوند؟ مارگارت تاچر شخصاً دستور می‌دهد تا پلیس هدایت عملیات را به نیروهای ویژه ارتش واگذار کند وی همچنین دستور می‌دهد که تمام گروگان‌گیرها کشته شوند. یک ژورنالیست انگلیسی به این امر اشاره داشته که حتی سربازی پس از دستگیری آخرین گروگان سعی می‌کند او را بکشد.
چرا نگهبان سفارت هیچ مقاومتی نشان نمی‌دهد؟ نگهبان قبل از حمله پست خود را برای نوشیدن قهوه ترک می‌کند. او در ادامه در سفارت را به‌راحتی به‌روی مهاجمین باز می‌کند و سپس بدون کوچک‌ترین مقاومتی تسلیم آنها می‌شود. جالب اینجاست که او در انتها مانند یک قهرمان ظاهر شده در زمان حمله نیروهای ویژه حتی یکی از گروگان‌ها را از پای درمی‌آورد.
چه رابطه‌ای بین این حادثه و ماجرای اشغال لانه جاسوسی آمریکا در تهران وجود داشت؟ در زمان وقوع این حادثه دولت انگلستان ضمن تماس با طرف‌های ایرانی پایان گروگان‌گیری را منوط به آزادی آمریکایی‌ها در ایران می‌کند. مضمون این پیام که در نماز جمعۀ آن هفته توسط آیت‌الله خامنه‌ای اعلام شد این بود که اگر می‌خواهید موضوع سفارت ایران پایان پذیرد، شما هم موضوع سفارت امریکا در ایران را حل کنید.
چرا دادگاه به‌صورت غیرعلنی و بدون حضور نماینده ایران برگزار شد؟ دولت انگلستان از حضور رسانه‌ها در دادگاه جلوگیری کرد تا شاید ناگفته‌های فوزی به گوش جهانیان نرسد. این در حالی است که همین گروگان‌گیرها توانسته بودند با هماهنگی دولت انگلستان خواسته‌های خود را در بخش برون‌مرزی بی‌بی‌سی مطرح سازند. اما اوج این قضیه زمانی است که حتی کاردار وقت سفارت ایران نیز اجازه حضور در دادگاهی را که برای محاکمه یکی از مهاجمین به سفارت ایران و قاتل اتباع ایرانی برگزار می‌شود، ندارد.
عوامل هماهنگ‌کننده گروگان‌گیرها چه‌کسانی بودند؟ افرادی که سلاح در اختیار مهاجمین قرار داده بودند یا آنها را برای سفر به لندن آماده و فعالیت‌های آنها را هماهنگ کرده بودند هیچ‌گاه شناسایی و تحت تعقیب قضایی قرار نگرفتند.
سؤالات فوق تنها برخی از زوایای تاریک و بی‌پاسخ حادثه تروریستی اشغال سفارت ایران در لندن بودند. رویدادی که پس از آغاز هشت سال دفاع مقدس به بوته فراموشی سپرده شد.
فیلم ضدایرانی آرگو برجسته‌ترین جایزه سینمایی جهان را کسب کرده در تمام سینماهای جهان پخش می‌گردد، رویداد اشغال سفارت انگلستان در تهران که با برخورد پلیس ایران و حتی اولتیماتوم به عاملین آن برای خروج از سفارت مواجه شد، با محکومیت خارجی و حتی انتقاد داخلی مواجه می‌شود، اما هیچ‌کس گویا دیگر خواهان اجرای عدالت در حق شهدای مظلوم حمله تروریستی اردیبهشت 59 نیست.
یاد و خاطره این شهیدان و دلیرمردان انقلابی دستگاه دیپلماسی کشورمان را گرامی می‌داریم.
انتهای پیام/*