اشتباه استراتژیک در تنظیم برنامه درسی ملی/زمان ارزیابی ۶.۳.۳ رسیده است

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، در طول سه دهه گذشته تلاش‌های بسیاری در حوزه نظام تعلیم و تربیت برای بهبود و اصلاح نظام آموزشی کشور انجام شد ولی هنوز آموزش و پرورش کشور با چالش‌های مهمی روبه رو است و نتایج آن در طراز جمهوری اسلامی ایران و پاسخگوی نیازهای جامعه نیست.

مقام معظم رهبری تاکیدات بسیاری مبنی بر ضرورت تحول بنیادی در آموزش و پرورش با تکیه بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی- ایرانی داشتند، ایشان تدوین الگوی اسلامی - ایرانی برای تحول و پرهیز از الگوهای وارداتی، کهنه و تقلیدی محض را راه برون رفت از چالش‌های نظام آموزشی کشور عنوان کردند از این رو سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای پاسخگویی به این مطالبات به تصویب رسید.

بهره‌مندی هوشمندانه از فناوری‌های نوین در نظام تعلیم و تربیت رسمی، ارتقای جایگاه نظام تعلیم و تربیت کشور به عنوان مهمترین نهاد تربیت نیروی انسانی، توسعه توانمندی‌های اعتقادی، تربیتی، علمی و حرفه‌ای فرهنگیان و توسعه ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آموزشی و پرورشی برای حضور فعال و سازنده در صحنه‌های بین المللی و منطقه‌ای از جمله راهبردهای کلان سند تحول بنیادین است.

از این رو گفت‌‌وگویی را با علی احمدی وزیر آموزش و پرورش در سال‌های87 تا 88 در رابطه با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی داشتیم.

** تسنیم: دیدگاه مقام معظم رهبری در هدایت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به چه صورت بود و چقدر این دیدگاه‌ها در سند فعلی محقق شده است؟

احمدی: تحول بنیادین آموزش و پرورش ضرورتی بود که باید به دنبال انقلاب اسلامی در کشور انجام می‌شد اما به دلیل ابتلائات کشور در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با تاخیر به این سند پرداختیم؛ در طول 34 سال گذشته تمام افرادی که مسئولیت اداره دستگاه بزرگ آموزش و پرورش را داشتند به همراهی این نهاد با قانون اساسی و منویات امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری توجه داشتند اما اینکه با یک نگاه عمیق مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی و رویکرد جامع راهبردی به این مهم پرداخته شود از ابتدای دولت نهم از سوی مقام معظم رهبری بارها مورد تاکید قرار گرفت.

مقام معظم رهبری در تاریخ 85/02/12 و در هفته معلم فرمودند "در آموزش و پرورش احتیاج به تحول داریم، بهترین و برجسته ترین فکرها باید بنشینند و برای آموزش و پرورش طراحی کنند، فلسفه آموزش و پرورش اسلامی باید واضح مشخص شود و براساس آن افق آموزش و پرورش کشور روشن باشد تا بتوان بر اساس آن برنامه ریزی کرد؛ آموزش و پرورش باید از روزمرگی بیرون بیاید، این اساس حرف است همچنین مقام معظم رهبری در تاریخ 86/03/05 فرمودند" آموزش و پرورش عمومی کشور ساخته فکر، برنامه و فلسفه ما نیست بنای کار برآن فلسفه‌ای نبود که ما امروز به دنبال آن فسلفه هستیم، تحول یک کلمه است ولی در پشت این کلمه یک دنیا کار نهفته است.

مقام معظم رهبری در دولت نهم با توجه به فضای ارزشی که یادآور گفتمان حضرت امام خمینی (ره) بود این مطالبه را به صورت اساسی از مسئولان وقت آموزش و پرورش داشتند، جناب آقای فرشیدی که نخستین وزیر دولت نهم در آموزش و پرورش بود به سهم خود در تدوین سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تلاش کردند و بخشی از اعضای شورای معاونان وزارتخانه را مامور کرده بودند تا روی این موضوع کار کرده و جلسات هفتگی در این زمینه تشکیل شد و مقدمات کار را فراهم کردند.

البته قبل از دولت نهم در قالب سند ملی آموزش و پرورش، گروهی تشکیل شده بود و فعالیت‌هایبی را بادیدگاه برنامه ریزی راهبردی در دست اقدام داشتند و مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی مطالعات دانشگاهی شروع شده بود ولی اینکه برنامه تحول بنیادین بر مبنای مبانی فکری اسلام طراحی شود، در کار نبود.

زمانی که بنده در آذر 86 به وزارت آموزش و پرورش آمدم تا دهه فجر دروان سرپرستی را طی کردم بنابراین فرصت مستقیم کمتری داشتم که به موضوع سند تحول بنیادین بپردازم در این مقطع زمانی از آقای فرشیدی وزیر آموزش و پرورش قبلی درخواست کردم که به ما در زمینه سند تحول بنیادین کمک کند و جلساتی را که با معاونان دررابطه با تحول بنیادین داشتند، استمرا پیدا کند، بنده نیز هفته ای یک نشست خارج از ساختمان آموزش و پرورش در خدمت آنها بودم و این گروه تا پایان سال 86 کار را همراهی کردند بعد از اینکه بنده با رای اعتماد مجلس وزیر آموزش و پرورش شدم عزل و نصب‌هایی را در ستاد و معاونان وزارتخانه انجام دادم در نتیجه زمینه همکاری آقای فرشیدی کمتر شد.

** سند تحول بنیادین در دوران وزارت بنده آماده شد

بنده زمانی که وزیر آموزش و پرورش شدم با یک فراخوان از اندیشمندان فعال در این زمینه از جمله اسایتد علوم تربیتی، دبیران با تجربه و فضلای حوزوی درخواست کردم تا در زمینه تعلیم و تربیت اسلامی همکاری کنند بنابراین کار را با ترکیب جدید و مبانی دینی خود دنبال کردیم  همچنین طی یک فراخوان از  افراد قدیمی فعال که بر روی سند ملی آموزش و پرورش کار می‌کردند دعوت به عمل آوردیم با وجود اینکه ممکن بود این افراد از نظر سیاسی با طرز فکر ما تفاوت داشته باشند به موازات با حوزه علمیه قم و موسسه امام خمینی (ره) قرارداد بستیم و آنها نیز بر روی فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی کار کردند نهایتا طی 22 ماهی که بنده در آموزش و پرورش بودم سند تحول بنیادین را آماده کردیم و زمانی که آقای حاجی بابایی به این وزارتخانه پیوست طی یک نشست در مشهد در جریان اسناد تولیدی قرار گرفت؛ در نشست‌هایی که در طول دوران وزارت بنده تشکیل شد از نمایندگان مجلس نیز مشورت می‌گرفتیم و در برخی از جلسات آقای حاجی بابایی به عنوان رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس نیز حضور داشت، بارها نظرات آقای مظفر را در تنظیم سند تحول بنیادین جویا شدیم و نشستی را نیز با وزرای سابق تشکیل دادیم.

سند تحول آموزش و پرورش در دوران وزارت بنده آماده شد که این سند در نشست مشهد با آقای حاجی بابایی تشریح شد و پس از آن در دستور شورای عالی آموزش و پرورش قرار گرفت و طی 15 جلسه در سال 89 و 90 در شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی شد که جلسات بررسی تا تاریخ 7 مرداد 90  ادامه داشت، در جریان این بررسی‌ها اعضای شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی بر روی این سند نظر داشتند بنابراین تغییراتی بر ر روی اصل سند انجام شد از این رو هم‌اکنون جامع ترین سند راهبردی کشور سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.

**تسنیم : سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تا چه میزان با آموخته‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی همخوانی دارد؟

احمدی: در هر مقطع زمانی بلوغ فکری را در سطح اندیشمندان شاهد هستیم، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در مقطع زمانی که تهیه شد از حداکثر ظرفیت فکری حوزه و دانشگاه استفاده شد ولی مفهوم این نیست که این سند کاملترین سند است بلکه می‌تواند دارای بخش‌های دیگری باشد، هر سند با هر عمق و جامعیتی که تدوین می‌شود بخش‌هایی از آن در طول زمان به دلیل تغییرات و پیشرفت‌ها در عرصه تعلیم وتربیت، تغییرات در فرهنگ عمومی جامعه و تهاجم فرهنگی از ناحیه نظام سلطه، زمینه بازنگری و تجدید نظر دارد که ساختار و مکانیزم این تجدید نظر در سند مشخص شده است یعنی وقتی پیشنهاد جدیدی برای اصلاح و ترمیم سند مطرح می‌شود باید در اختیار شورای عالی آموزش و پرورش قرار بگیرد.

برای اجرایی کردن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیاز به الزامات و امکاناتی داریم از جمله اینکه بخش‌هایی از 150 اقدام و تحول بنیادین در دل این سند نیاز به پشتوانه قانونی لازم برای همراهی سایر دستگاه‌ها و تامین اعتبارات دارد بنابراین علاوه بر تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی باید این 150 اقدام از سوی آموزش و پرورش به مجلس پیشنهاد شود تا با تصویب مجلس پشتوانه حقوقی و قانونی مورد نیاز تامین شود.

برای اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اسناد مکمل دیگری را نیاز داریم از جمله سیاست‌های اجرایی و سازو کار تحقق اهداف، اصلاح ساختارها و فرآیندهای تحول آفرین بنابراین برای این موضوع ستادی در وزات آموزش و پرورش تشکیل شده است البته این سیاست‌ها باید توسط شورای عالی آموزش و پرورش تائید شود.

برنامه درسی ملی و سند خلاقیت و نوآوری که در شورای عالی آموزش و پرورش در مرحله نهایی شدن است می‌تواند مکمل سند تحول بنیادین باشد، سند تحول زیر نظام‌هایی دارد که هر کدام از آنها نیاز به برنامه اجرایی دارند زیر نظام تربیت معلم، تامین و تخصیص منابع مالی، پژوهش و ارزشیابی، شیوه‌های یاددهی و یادگیری  و برنامه درس ملی و زیرنظام فضا و تجهیزات و فناوری برای تحقق کامل سند تحول باید اجرایی شوند.

در مقطع زمانی که بنده در وزارت آموزش و پرورش بودم پیش نویس این اسناد آماده شد ه بود اما سند تحول باید نهایی می‌شد و بازخورد آن بر روی پیش نویس‌ها بررسی می‌شد، هم اکنون که سند تحول نهایی شده است با سرعت بالایی می‌توان این برنامه‌ها را تنظیم نهایی و برای اجرا در اختیار آموزش و پرورش قرار داد.

** تسنیم: سند برنامه درسی ملی را تا چه اندازه راهگشای نظام تعلیم و تربیت کشور و محتوای آموزشی در این نظام می‌دانید؟

احمدی: برنامه درس ملی بایدتکلیف محتوای نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور را تعیین کند، این برنامه باید به دست اندرکاران نشان دهد در چه حوزه‌های مهارتی، دانشی و بینشی در دورانی که دانش آموز در اختیار وزارت آموزش و پرورش است، فعالیت کنند؟در حوزه قرآن و تعالیم دینی، بلوغ فکری و تفکر منطقی تا چه میزان باید به دانش آموز آموزش داد؟ محتوایی که به شناخت تاریخ و جغرافیا، پیشینه فرهنگ و تمدن و جایگاه ایران در دنیا کمک کند و زبان فارسی و ادبیات فارسی تا چه حد باید آموزش داده شود و مباحث علمی که زمینه ساز ورود دانش آموز به آموزش عالی کشور است، مهارت زندگی و سبک زندگی در فرآیند یاددهی و یادگیری تا چه میزان باید در مدارس مورد توجه قرار گیرد، این موضوعات باید توسط برنامه درسی ملی مشخص شود.

** اشتباه استراتژیک در تنظیم سند برنامه درسی ملی چه بود؟

البته برنامه درسی ملی خلاهایی نیز دارد متاسفانه یک اشتباه استراتژیک در تنظیم نهایی برنامه درس ملی اتفاق افتاده است به گونه‌ای که قالب ساختاری و نظام شکلی آ موزش و پرورش باید مبتنی بر محتوا تعیین می‌شد یعنی اینکه در دوره قبل از دانشگاه نیاز به چند پایه تحصیلی داریم؟این پایه‌ها برای دانش آموزان روستایی، شهری و عشایری باید یکسان باشد؟عدالت جنسیتی و جغرافیایی اقتضا می‌کند همانگونه که در سند تحول مورد توجه قرار گرفته است محتوا طول دروه های آموزشی و پایه‌های تحصیلی را مشخص کند.

** تسنیم: این موارد و خلأها را بعد از تنظیم سند برنامه درسی ملی متوجه شدید یا در هنگرام تنظیم سند تذکرات لازم را دادید؟

احمدی:در نهایی شدن برنامه درس ملی به دلیل تغییرات در مسئولان پیگیری کننده و عجله‌ توسط مسئولان فعلی آموزش و پرورش،‌وقفه‌ای صورت گرفت یعنی به جای تمرکز بر روی محتوا و اینکه محتوا شکل نظام آموزش و پرورش را تعیین کند بر روی ساختار متمرکز شدند و مبتنی بر مطالعات تطبیقی که از کشورهای دیگر صورت گرفته بود با عجله قالب 3.3.3.3 را به تصویب رسانده و همان مصوبه را به برنامه درس ملی الصاق کردند در حالی که برنامه درس ملی باید آن قالب را نتیجه می‌داد، هم اکنون در مقطعی هستیم با وجود اینکه مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی ساختار 3.3.3.3 بود اما آموزش و پرورش به دنبال نظام 6.3.3رفته و یک سال تحصیلی نیز سپری شده است بنابراین نارسایی‌هایی که در عمل آموزش و پرورش با آن مواجه شده قابل بررسی است.

** قبل از اینکه 6.3.3 را جمع کنند فکری به حال آن کنید

شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی باید هم‌اکنون عده‌ای را مامور کنند تا حاصل یک سال اجرای نظام 6.3.3 را ارزیابی و مشاهده کنند دستاوردهای اجرای این طرح چقدر با اهداف سند تحول تطابق داشت؟ نظام آموزشی که یک سال به صورت آزمایشی اجرا شد باید استمرا یابد؟ اگر استمرار یابد چه اصلاحاتی نیاز دارد؟ یا اینکه اجرای نظام 6.3.3 را تا بیش از این در سیستم آموزشی ایجاد پیامد نکرده باید متوقف کرد؟به هر حال هم‌اکنون زمان بازنگری این نظام رسیده است.

هم اکنون طبق نظام آموزشی 6.3.3 سه نوع مدرسه داریم و برای اجرای 3.3.3.3 به چهار نوع مدرسه نیاز داریم آیا به لحاظ فضای آموزشی، تخصص معلمان، اعتبار و پیاده سازی، آموزش و پرورش با مشکل مواجه خواهد شد؟ پیشنهاد این است که قبل از اینکه بیش از این به دامنه تغییرات شکلی بیفزاییم، اصل تغییرات شکلی و ساختاری را یک بار دیگر برسی کرده و اگر در زمان باقیمانده دولت دهم توسط مسئولان فعلی آموزش و پرورش این اتفاق نیفتد امکان اینکه در دولت یادزهم اجرای این طرح ملغی شود وجود دارد بنابراین پیشنهاد این است که دست اندرکاران کنونی که دلسوز هستند و بر فلسفه کار واقف هستند با نظارت شورای عالی آموزش و پرورش ارزیابی را انجام دهند، قبل از اینکه دیگری بر روی این کار تصمیم جدید بگیرد و اساسا تمام این تصمیمات و تغیرات سختاری به هدر برود.

ادامه دارد.......

گفت وگو از:فاطمه امیرقهرمان ،بخش اجتماعی خبرگزاری تسنیم

انتهای پیام/