فرهنگیان هم تصور‌می‌کنند۶.۳.۳یعنی تحول بنیادین
خبرگزاری تسنیم: وزیر آموزش و پرورش در سال‌های ۸۵ تا ۸۷ معتقد است:سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در رابطه با تقویت پیش دبستانی سکوت کرده که باید اصلاح شود، اغلب جامعه و حتی فرهنگیان از اهداف اصلی این سند آگاه نیستند.
در طول سه دهه گذشته تلاش‌های بسیاری در حوزه نظام تعلیم و تربیت برای بهبود و اصلاح نظام آموزشی کشور انجام شد ولی هنوز آموزش و پرورش کشور با چالش‌های مهمی روبه رو است و نتایج آن در طراز جمهوری اسلامی ایران و پاسخگوی نیازهای جامعه نیست.
مقام معظم رهبری تاکیدات بسیاری مبنی بر ضرورت تحول بنیادی در آموزش و پرورش با تکیه بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی- ایرانی داشتند، ایشان تدوین الگوی اسلامی - ایرانی برای تحول و پرهیز از الگوهای وارداتی، کهنه و تقلیدی محض را راه برون رفت از چالش‌های نظام آموزشی کشور عنوان کردند از این رو سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای پاسخگویی به این مطالبات به تصویب رسید.
چندی قبل نیز برنامه درسی ملی به عنوان یکی از زیرنظام‌های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش رونمایی شد و این برنامه به عنوان نقشه راه چاپ کتاب‌های درسی قرار می‌گیرد.
گفت‌و‌گویی را با محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش در سال 85 تا 87 در زمینه سند تحول بنیادین، نظام 6.3.3 یک سال پس از اجرا و برنامه درسی ملی انجام داده‌ایم که به شرح زیر است.
**تسنیم:هم اکنون تحول بنیادین آموزش و پرورش در حال اجراست و در این زمینه هنوز در ابتدای کار هستیم، این سند تا چه میزان با خواسته‌های مقام معظم رهبری مطابقت دارد؟
فرشیدی: در رابطه با سند تحول بنیادین باید از 2 بُعد صحبت کرد، درتهیه و تدوین سند دست اندرکاران توانستند مجموعه قابل قبولی را ارائه کنند و هم‌اکنون باید تلاش کرد تا این سند تهیه شده را تقویت کرد.
در دوران اصلاحات قرار بود سند ملی آموزش و پرورش تهیه شود که مبنای آن متکی بر ارزشهای اعتقادی ما نبود چرا که تجربیات حاکم بر نظام جهانی و آموزش و پرورش غرب مبنای تهیه این سند ملی بود.
سال 1385 که فرهنگیان خدمت مقام معظم رهبری رسیدند، ایشان فرمودند که در آموزش و پرورش کشور احتیاج به تحول بنیادین داریم و نقد جامعی از روند فعلی آموزش و پرورش ارائه کردند که اگر ایشان ارائه طریق نمی‌کردند، هیچ کس جرئت نمی‌کرد روند حاکم بر آموزش و پرورش را زیر سوال ببرد.
تا آن زمان کارهای زیادی در آموزش و پرورش انجام شده بود اما بیشتر جنبه ترمیمی داشت، مقام معظم رهبری فرمودند بر اساس فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی سندی را برای آموزش و پرورش تهیه کنید بنابراین فرصتی برای ما ایجاد شد تا سند برنامه ملی آموزش و پرورش را که در دوران اصلاحات تهیه شده بود، متوقف کنیم؛ قرار شد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی را نوشته و بررسی کنیم که آیا سند ملی آموزش و پرورش با این فلسفه مطابقت دارد؟
متاسفانه اغلب آمده و برنامه‌ای را نوشته و برای اینکه رنگ و بوی اسلامی به آن دهیم ابتدای آن آیات و احادیثی را اضافه می‌کنیم در حالی که بین این مقدمه و موخره ارتباطی وجود ندارد.
زمانی که بنده وزیر آموزش و پرورش بودم طبق فرمایشات مقام معظم رهبری تصمیم گرفتیم تا یک سند اصیل و بومی را برای آموزش و پرورش تهیه کنیم، زمانی که بررسی کردیم، متوجه شدیم مجموعه مدونی به نام فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی نداریم بنابراین طی تماس با موسسه پژوهش‌های امام خمینی (ره) قرار شد تا آنها در حوزه تهیه سند تعلیم و تربیت اسلامی فعالیت کنند، مدتی بعد دو مجموعه ارزشمند به نام تعلیم و تربیت اسلامی تهیه شد البته تا آن زمان تحت عنوان فلسفه اسلامی کتاب‌هایی نوشته شده بود اما در واقع حقیقت تعلیم و تربیت اسلامی در آنها وجود نداشت و موضوعی التقاطی بود.
در مراحل بعدی ستاد تحول بنیادین در آموزش و پرورش تشکیل شد و در عین حال کارهایی که از گذشته شده بود و افرادی که مدافع سند ملی آموزش و پرورش بودند و در این مجموعه حضور داشتند سعی می‌کردند از فعالیت‌ها و سند تهیه شده دفاع کنند نهایتاً با تلفیق این مجموعه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تهیه شد و به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد، کمیسیون حوزوی شورا 40 ایراد به پیشنهاد اولیه سند گرفت، پس از بحث‌های مختلف سند تحول بنیادین تکمیل شد و مورد تصویب قرار گرفت تهیه شد، در مقطع زمانی کنونی نیز باید در راستای تقویت آن به عنوان یک سند معتبر تلاش کنیم چرا که مقام معظم رهبری نیز این سند را تائید کرده‌اند.
** سند تحول بنیادین در رابطه با پیش دبستانی سکوت اختیار کرده است که باید اصلاح شود
** تسنیم: آیا سند تحول بنیادین قابل بازنگری است؟ مواردی وجود دارد که در سند کنونی به خوبی به آنها پرداخته نشده باشد که از طریق بازنگری بتوان آن را اصلاح کرد؟
فرشیدی: در سند تحول بنیادین پیش بینی شده است که این مجموعه هر چند سال یک بار قابل بازنگری است، سند تحول بنیادین در رابطه با پیش دبستانی و تقویت آن ساکت است بنابراین این موضوع باید اصلاح شود.
** تسنیم: سند تحول بنیادین به دنبال چه اهداف و تحولی در آموزش و پرورش است؟
فرشیدی: کلیت سند که بر اساس تعلیم و تربیت اسلامی نوشته شده تلاش می‌کند تا در 5 حوزه دانش آموز را تربیت کند و نگاه جامعی به تربیت اسلامی دارد، سند تحول مشخص کرده که برون داد مدرسه پس از پایان دوران تحصیل باید یک دانش آموز با چه خصوصیاتی باشد.
انسان الگو در اسلام چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟چنین انسانی باید برون دارد مدارس کشور باشد، حال که می خواهیم چنین انسانی تربیت کنیم باید بدانیم چه کارهایی انجام دهیم که حاصلش این برون داد باشد.
** با تحول بنیادین نظام آموزشی بستری برای رشد خصوصیات اخلاقی در دانش آموز می‌شود
در اسلام شاخص‌های اصلی انسان عبارتند از عقل،ایمان، علم، عمل و اخلاق بنابراین مدرسه باید این خصوصیات را در دانش‌آموز رشد دهد، در نظام اسلامی معلم صرفا سوادآموز نیست که یک سری از اطلاعات را به دانش آموز ارائه دهد معلم و مربی به فردی اطلاق می‌شود که رسالت مهم تربیت دانش آموز را بر عهده دارد.
طبق سند تحول بنیادین هدف وزارت آموزش و پرورش صرفاً علم آموزی نیست بلکه هدف آن تربیت است یعنی تربیت علمی، اخلاقی، ایمانی و عملی دانش آموز باید در آموزش و پرورش صورت بگیرد، معلم و نظام آموزشی بستری است تا این خصوصیات اخلاقی به صورت جامع در دانش‌آموز رشد کند.
طبق سند تحول بنیادین انسان برای رشد باید با 4 عنصر خود، خدا، خلق و طبیعت ارتباط برقرار کند.
** تسنیم: سند تحول بنیادین تا چه اندازه با گفتمان انقلاب اسلامی مطابقت دارد؟
فرشیدی: منبع انقلاب اسلام است، باید محصول نظام تربیتی اسلام یک نیروی انقلابی باشد بر اثر اسلام اصیل است که گفتمان انقلابی را متولد کردیم به عنوان مثال یک فرد عدالت‌گرای معتقد به اسلام مبارز هم خواهد بود.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یک دستاورد افتخار آمیز برای نظام جمهوری اسلامی ایران است، دغدغه ما در رابطه با سند مربوط به اجرای آن است.
در حقیقت سند تحول مانند قانون اساسی است که برای اجرا احتیاج به قوانین دیگر دارد بنابراین زیرمجموعه سند تحول بنیادین مجموعه ای از قوانین را لازم داریم به عنوان مثال در سند به نظام تربیت معلم و ارزشیابی دانش آموزان اشاره شد این موارد یک بسته است که برای اجرایی شدن نیاز به قوانین دیگر دارد.
** به دلیل شنابزدگی در اجرای تحول بنیادین هنوز به مرحله اجرای زیرنظام‌ها وارد نشده‌ایم
** تسنیم: آیا در اجرای این زیرمجموعه‌ها که شما از آن به عنوان بسته یاد می‌کنید، احتمال بروز خطا وجود دارد؟
فرشیدی: به دلیل شتابزدگی هنوز به این مرحله وارد نشده‌ایم تنها زیرنظامی که بعد از سند تحول بنیادین رونمایی شد برنامه درسی ملی بود که از زمان وزارت بنده کار تهیه آن آغاز شده بود.
** اهداف پنهان از تنظیم برنامه درسی ملی چیست؟
** تسنیم: در تنظیم برنامه درسی ملی چه اهدافی به صورت پنهان وجود داشت؟ آیا تلاش شده است تا از طریق این برنامه ارزشهای اسلامی و اخلاقی به کتب درسی و جامعه دانش‌آموزی راه یابد؟
فرشیدی: به غیر از برنامه درسی ملی در سند تحول بنیادین زیر نظام دیگری به نام تربیت معلم وجود دارد که خصوصیات معلم تراز، آموزش‌ها به او و گزینش معلم تراز را تعریف می‌کند.
برنامه درسی ملی اتفاق جدیدی در دنیا است و برای تهیه آن صحبت از آن بود که از خارج کارشناس بیاوریم، برنامه درسی ملی اهداف آشکار و پنهانی دارد اهداف آشکار آن این است که مثلا کتاب ریاضی می‌خواهد درس ریاضی را آموزش دهد اما اهداف پنهان هدف‌های اخلاقی، سکولاری و دینی است مثلا در نظام طاغوت هر جا عکس دختر جوانی در کتاب‌های درسی بود حجاب نداشت که هدف پنهان از این موضوع حجاب زدایی از جمعیت دانش آموزان بود.
تمام کشورها در برنامه درسی ملی اهداف پنهان دارند که آن را به جایی ارائه نمی‌‌کنند، وقتی هدف ما اسلامی شدن آموزش و پرورش است باید مجموعه اصول و ارزشهای دینی بر برنامه‌های درسی و نظام ارزشیابی ما حاکم شود.
هم‌اکنون اگر یک روز دبیر ریاضی به مدرسه نیاید همه مدرسه می‌گویند دبیر ریاضی نیست و کلاس خالی است اما اگر نماز جماعت برپا نشود هیچ یک از اعضای مدرسه نگران و ناراحت نمی‌شوند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی برای گسترش حجاب مصوبه‌ای را دارد که 21 بند آن مربوط به آموزش و پرورش است در این زمینه مدیران مدارس می‌توانند به عنوان مثال از یک پزشک محجبه دعوت کنند تا راجع به بهداشت برای دانش آموزان صحبت کند با این کار موضوع حجاب به طور غیرمستقیم به دانش آموز القا می‌شود.
چرا باید برای درس فیزیک و شیمی آزمایشگاه داشته باشیم اما برای علوم انسانی نه؟ آزمایشگاه علوم انسانی این است که دانش آموز در نماز جماعت شرکت کند به اردوی سازندگی برود.
** اغلب جامعه و حتی فرهنگیان نمی‌دانند تحول بنیادین به چه معناست
** تسنیم: فرهنگیان تا چه اندازه با اهداف اصلی سند تحول بنیادین آشنا هستند؟
فرشیدی: برنامه درسی ملی صرفا رونمایی شد و آن را درون نمایی نکردیم بنابراین هیچ کس نمی‌داند که داخل آن چیست، هنوز معلم و جامعه نمی‌داند راز سربه مهر سند تحول بنیادین چیست؟ هم اکنون اگر از جامعه فرهنگیان در رابطه با سند تحول بنیادین نظرخواهی کنیم اغلب آنها می‌گویند تحول بنیادین یعنی تعطیلی پنج شنبه‌ها و نظام 6.3.3 در حالیکه نظام 6.3.3 متضاد سند تحول بنیادین است و در سند تحول بر نظام 3.3.3.3 تاکید شده است.
سند تحول بنیادین درباره 6.3.3 و تعطیلی پنج شنبه‌ها حرفی نزده است، برنامه درسی ملی نیز درباره ساعات آموزشی مقاطع مختلف تحصیلی حرف زده اما به این موضوع اشاره‌ای نکرده است متاسفانه اغلب مردم و فرهنگیان متوجه عمق قضیه در رابطه با سند تحول بنیادین نیستند و دچار یک ساده اندیشی و برداشت سطحی از سند شده‌ایم.
یکی از مشکلات آموزش و پرورش این است که وزیر آموزش و پرورش باید از نمایندگان مجلس رای بیاورد بنابراین زمانی که وزیر شد برای اینکه به نمایندگان نشان دهد چه کارهایی انجام داده است آماری از ساخت و سازها و تغییر نظام‌ها ارائه می‌کند اما باید گفت که اقدامات اصلی در آموزش و پرورش متحول کردن مغزها و قلب‌هاست که این موضوع نامحسوس است، اغلب وزرا نیز درگیر ساختار هستند در حالیکه آنچه که مهم است محتواست.
طبق سند تحول بنیادین باید تمام تلاشمان را انجام دهیم تا دانش آموز در تمام ابعاد به صورت اسلامی تربیت شود اما هنوز برای اهداف اصلی تحول بنیادین فرهنگ سازی نشده است و درگیر ساختارها شده‌ایم. در حقیقت فرصت برای تبین این سند کم بود بنابراین درجلسات چند هزار نفری کلیاتی از آن را بیان کردیم و نتوانستیم سند را به درستی تبیین کنیم.
به درستی برای جامعه و حتی فرهنگیان بیان نکردیم که سند تحول بنیادین چه می‌خواهد بر سر سفره مرم بیاورد. اسلامی شدن مدارس هدف اصلی این سند است یعنی معلم، مدیر و کتاب‌ها، دانش آموز را به صورت یک مسلمان طراز در ابعاد مختلف فرهنگی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی تربیت کند یعنی مدرسه باید تبدیل به مدرسه زندگی شود و در کنار شاگرد اول علم، شاگرد اول اخلاق نیز داشته باشیم داریم که وقتی از همکلاسی‌ها می‌پرسند می‌خواهی با چه فردی دوست شوی بگویند با این دانش آموز که شاگر اول اخلاق است.
طبق اهداف تحول بنیادین در مدرسه شاگرد اول‌های بسیاری داریم در عرصه ورزش، علم، اخلاق و فعالیت‌های اجتماعی شاگرد اول داریم اما هم اکنون در اغلب مدارس قالب تنگی درست کردیم که می‌گوییم همه باید در این قالب قرار بگیرند و شاگرد اول بودن را در عرصه علمی خلاصه کرده‌ایم.
گفت وگو از :فاطمه امیرقهرمان،بخش اجتماعی خبرگزاری تسنیم
ادامه دارد.
