مهم‌ترین تهدیدات فقه رسانه؛ از ذهنیت‌های غیرمنقح کلامی تا نگاه ساده‌انگارانه
خبرگزاری تسنیم:حجت الاسلام مبلغ گفت: ذهنیت‌های اولیه، عمومی و غیرمنقح کلامی و نگاه ساده‌انگار به رسانه، دو وضعیت جاهلانه‌ای هستند که اگر فقه رسانه بر اساس آنها شکل بگیرد، به پرتگاه‌ها فرو می‌لغزد.
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در سومین نشست فقه رسانه در دانشکده صدا و سیمای قم با اشاره به اینکه آیا می توان نسبت به انسان رسانه ای نظریه کلامی داد، گفت: ارائه نظریه نسبت به "جنبه‌های فطری رسانه و اقتضاءات تکوینی و لوازم اجتماعی گریز ناپذیر آن" نظریه پردازی کلامی می‌شود. نظریه کلامی، خطاهای نهفته در زیرساخت‌ها و چارچوب‌های فکری مطالعات فقهی را کنار می زند و فقه را هوشمند و دقیق می سازد.
وی اظهار داشت: آنچه نظریه‌پردازی کلامی را در خصوص انسان رسانه‌ای ضرورت بیشتری می بخشد، این است که رسانه به دلیل داشتن ابعاد و لایه‌های کاملا مستحدث، نباید بر اساس "ذهینت ها و برداشت‌های ابتدایی از دین در خصوص مقوله ارتباطات انسانی" شکل گیرد؛ چراکه این ذهنیت‌ها و برداشت‌ها در فضاهای غیر مربوط به ابعاد پیچیده رسانه تحقق یافته است.
وی تاکید کرد: ذهنیت‌های اولیه، عمومی و غیرمنقح کلامی (که در شرائط فقدان نظریه کلامی فعال می‌شوند) و نگاه ساده‌انگار به رسانه (که در شرائط فقدان موضوع شناسی رسانه فعال می‌گردد) دو وضعیت جاهلانه‌ای هستند که اگر فقه رسانه بر اساس آن ها شکل بگیرد، به پرتگاه‌ها فرو می‌لغزد.
ارتباط رسانه با کلام
حجت‌الاسلام مبلغی با اشاره به اینکه آیا می توان نسبت به رسانه هم نظریه پردازی کلامی کرد؟ و آیا رسانه در موضوع کلام جای می گیرد؟ گفت: اگر اندیشه "بُعد بودن رسانه برای انسان" را بپذیریم؛ انسان رسانه ای، بخشی از انسان شناسی خواهد بود و در این صورت سخن گفتن از "نظریه کلامی رسانه"، امری معقول خواهد بود؛ چه آن که بر این اساس به بررسی فعل خداوند (ابعاد فطری منتهی به رسانه) دست زده ایم .
وی در توضیح بیشتر گفت: با پذیرش دو مقدمه ثابت می شود که انسان دارای بعد رسانه ای است، اولا: این انسان است که رسانه دارد و این جامعه انسانی است که دارای رسانه می باشد. ثانیاٌ: رسانه از درون انسان سرچشمه می‌گیرد؛ میل ها، مجموعه ای از صفت های فطری، توان ها و امکانات جسمی او پدیده اجتماعی رسانه را در جامعه انسانی تشکیل می دهد. به تعبیر دیگر از آن جا که انسان دارای مبادی منتهی به ایجاد رسانه است، پس بعد رسانه ای دارد. مقصود از مبادی منتهی به آن، یعنی همین سمع و بصر و میل به جستجو و ارتباط و ... در انسان می باشد که از مظاهر ابتدائی آن، نجوی کردن، خبر دادن، اطلاع رسانی کردن های ساده و اولیه، تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران و .... است.
وی خاطرنشان کرد: در این صورت اگر نظریه ای راجع به رسانه در این حدود جنبه های فطری آن و اقتضاءات تکوینی و لوازم اجتماعی گریز ناپذیر آن ارائه کردیم، نظریه کلامی می شود.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ادامه داد: برای ارائه نظریه کلامی انسان رسانه ای، دو بحث پیشینی را ناگزیر باید ارائه کرد که عبارت از مراحل کنش و واکنش بین رسانه و جامعه و عوامل بیرونی مؤثر بر روند چرخه کنش و واکنش میان رسانه و جامعه می‌باشد.
وی ادامه داد: ارائه این دو بحث برای این است که نصوص دینی در خصوص "مراحل کنش و واکنش" چه می گویند آیا این مراحل قابل تغییر هستند یا نه؟ و نیز در باره عوامل تاثیر گذار بر روند کنش و واکنش چه می گویند؟
مراحل کنش و واکنش میان جامعه و رسانه
حجت الاسلام احمد مبلغی افزود: انتقال کالای رسانه (فکری یا خبری یا فرهنگی یا احساسی) به جامعه، فرآوری شدن سریع کالای انتقال یافته توسط جامعه، بازگشت وضعیت فرآوری شده از جامعه به رسانه و تراکمی شدن نتائج تکرار این چرخه را مراحل چهارگانه کنش و واکنش بین جامعه و رسانه معرفی کرد.
وی در خصوص مرحله دوم (فرآوری شدن سریع کالای انتقال یافته توسط جامعه) گفت: به دلیل اینکه رسانه در سطح بالا و گسترده ای دست به انتقال کالای خود می زند و از طرف دیگر دریافت آن کالا از سوی مخاطبان نیز دریافتی حداکثری و همزمان است، پروسه ای ایجاد می شود که کالای رسانه به سرعت، ابعادی اجتماعی پیدا کند.
حجت الاسلام مبلغی خاطرنشان کرد: میلیون‌ها نفر که همزمان مطلبی را از رسانه می‌گیرند، این دریافت گسترده همزمان آن ها ایده و رغبت مشترک ایجاد می کند و فردای روز دریافت، یک خروجی مشترک از سوی این سیل مخاطبان به جامعه سرریز می شود و به بیان دیگر این تجمیع دریافت ها نزد مخاطبان و قابلیت پیدا کردن آن برای بروز و ظهوریابی به صورت خاص و یا ارائه کارکرد خاص در جامعه، نوعی فراوری اجتماعی است که نسبت به پیام صورت می گیرد.
وی ادامه داد: پیام وقتی در رسانه است گفته ای، نکته ای، سلیقه ای و اندیشه ای بیش نیست، که انتقال پیدا می کند؛ ولی وقتی به جامعه می آید، به دلیل اینکه در فضای جامعه و اجتماع و دست به دست دادن افراد جامعه در کارکرد دادن به آن، تحولاتی رخ می دهد که از ناحیه فرد نیست.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ، بازگشت وضعیت فرآوری شده توسط مردم به رسانه را سومین مرحل کنش و واکنشی میان جامعه و رسانه دانست و گفت: رسانه بخشی از جامعه است و آنچه در جامعه است به رسانه منتقل می شود
حجت الاسلام مبلغی به مرحله چهارم این وضعیت کنش و واکنشی میان جامعه و رسانه اشاره کرد و گفت: مرحله چهارم، تکرار این وضعیت کنش و واکنش است وبا انبوه شدن ارتباط رسانه و مخاطب، تحول ایجاد خواهد شد.
وی به عنوان نمونه بیان داشت: رسانه، کالایی را به جامعه عرضه و جامعه آن را با تصرف خود به یک معنا به رسانه بازگشت می‌دهد، رسانه متاثر از آنچه از جامعه دریافت کرده به یک فعل و ارائه پیام دیگری دست می‌زند که اگر تکرار و انبوه شد، ما تحولی را در جامعه شاهد هستیم که مصنوع، مولود و محصول یک کنش و واکنش طولانی زمان خورده‌ای بین رسانه و جامعه است.
انتهای پیام/
