حلوای انگشت‌پیچ غذای سنتی بوشهری‌ها /دم دم سحری؛ گلی گشو و عید تلخک در بوشهر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بوشهر، استان بوشهر از استان‌‌های ساحلی و قدیمی کشورمان است که در جنوب ایران در کنار خلیج فارس واقع شده و مردمان این استان موردمانی مومن و معتقد و مسلمان هستند.

در ایام و مناسبت‌های مختلف سال مردم این استان دارای آداب و رسوم و سنت‌های خاصی هستند و برخی از این آداب و رسوم در سطح کشور جالب توجه و منحصربفرد است.

مردم استان بوشهر در ماه رمضان، هم قبل و هم بعد از ماه رمضان و هم در ایام ماه رمضان رسم و رسوم خاصی دارند و حال و هوای این استان در شهرستان‌های مختلف حال و هوای معنوی است.

پیشواز ماه مبارک رمضان؛

در بسیاری از مناطق و شهرستان‌های استان بوشهر، مردم به پیشواز ماه رمضان می‌روند و مردم سه روز آخر ماه شعبان را روزه می‌گیرند و معتقدند که روزه گرفتن در این سه روز ثواب بیشتری دارد.

برخی در بیست و هفتم ماه رجب روزه می‌گیرند که به آن روزه هفتاد ساله گویند یعنی این که هر کس در این روز روزه بگیرد مثل کسی است که هفتاد سال روزه گرفته است و ثواب و اجری زیاد دارد.

رویت هلال ماه رمضان
رویت(دیدن) هلال ماه رمضان نیز رسم و رسومات خاص خود را دارد و در قدیم‌الایام مردم برای دیدن هلال ماه در غروب روز آخر ماه شعبان به پشت بام‌هایشان یا در جاهای بلند می‌ایستند و با دقت هلال ماه را پیدا می‌کنند.

نحوه اعمال سحر
آن چه در این جا متداول و رایج است این است که دو تا سه ساعت مردم قبل از اذان صبح بیدار می‌شوند و پس از وضو گرفتن نیت روزه ماه رمضان را می‌کنند و بعد شروع به خوردن سحری می‌کنند؛ برخی اول می‌خورند و بعد نیت ماه مبارک رمضان می‌کنند و قبل از رسیدن صدای ملکوتی اذان از حسینیه و مساجد از طریق بلند گو این عبارت گفته می‌شود: « ایها الصائمون آب است تریاک» یعنی ای روزه‌داران وقت دیگر تنگ است و از خوردن و آشامیدن امساک کنید با بلند شدن صدای ملکوتی اذان صبح مردم خود را برای ادای نماز صبح آماده می‌کنند و به مساجد می‌روند و بعضی‌ها در خانه خود نمازشان را ادا می‌کنند.

دمُ دمُ سحری
یکی از سنت‌های قدیمی مردم بوشهر که بیشتر در محلات قدیمی این شهر و در چهارمحل قدیمی این شهر برگزار می‌شده سنت قدیمی " دمُ دمُ سحری" است که توسط افرادی به اجرا گذاشته می‌شود.

این سنتی قدیمی در زمانی که امکانات پیشرفته‌ای مثل ساعت زنگ دار، رادیو، تلویزیون نبوده که در سحرهای ماه مبارک رمضان، مردم با صدای آن بیدار شوند، اجرا می‌شده است.

افرادی که دم دم سحری اجرا می‌کرده‌اند، معمولاً سه تا چهار نفر بوده‌اند و درحالی که یکی چراغ فانوسی به دست دارد و دیگری دمامی را به دوش می‌کشد به صورت گروهی اشعاری در وصف ماه رمضان می‌خواندند.

خداوندا تو ستاری/همه خوابند تو بیداری" "به حق لا اله الاالله/ همه عالم نگهداری" یکی از معروف‌ترین اشعاری است که در این سنت بسیار دیرینه خوانده می‌شود.

مراسم مقابله

شب‌ها حدود یک ساعت و اندی بعد از صرف افطاری در حسینیه‌ها و مساجد توسط برخی از افراد سرشناس مراسم قرآنی( مقابله) بر پا می‌شود و عده‌ای در مجلس به صورت حلقه‌وار نشسته و هر کس به نوبت خود چند آیه از قرآن تلاوت می‌کند، بعد میکروفون را به قاری کنارش می‌دهد و این کار را به همین منوال ادامه می‌دهد تا این که یک جزء از قران توسط قاریان خوانده شود.

البته این روش هر شب این گونه است، اما شب آخر با شب‌های قبل کمی فرق دارد و یک هلهله و شور و شعف خاصی در مجلس حکفرماست؛ افراد قاری هر کدام به جای خویش نشسته و حق تعویض جا ندارند، نفر اول شروع به قرائت چند آیه از جزء آخر قران می‌کند و بعد نوبت به فرد دیگری می‌رسد؛ به همین وضع و منوال ادامه می‌یابد تا می‌رسد به خواندن سوره "کوثر"؛ قبل از رسیدن سوره ذکر شده، توسط حضار در مجلس با فرستادن چهار الی پنج صلوات بر پیامبر(ص) و آل پیامبر(ص) توسط قاری نفر آخر سوره کوثر قرائت می‌شود و فردی که سوره ذکر شده به او رسیده باید یکی را بفرستد تا از بیرون شیرینی تهیه و خرید کند و از حضار در مجلس پذیرایی به عمل آورد.

سپس جزء آخر قران توسط قاری آخر به پایان می‌رسد و بعد از آن نوبت به دعا و روضه است و مردم از آن فیض می‌برند.

مراسم گلی گشو
آیین شبانه "گلی گشو"، گره گشو" یا "گره ‌گشای" یکی دیگر از سنت‌های به جای مانده گذشتگان این بندر است که در شب 15 ماه مبارک رمضان در میان اهالی مرسوم است.

مراسم گلی گشو که به معنی گشوده شدن گره، باز شدن گره‌، مجازاً برطرف شدن مانع و آسان شدن کار است، هرچند دیگر در مرکز استان به فراموشی سپرده شده اما رگه‌هایی از آن را می‌توان در برخی شهرستان‌های استان به ویژه در روستاها دید.
در این شب مقدس که مصادف با میلاد باسعادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) است دسته‌های مختلف که عمده آنان از بچه‌های فقیر تشکیل می‌شود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتی نظیر "گره

گشو سرت بشور، با آرد شو" اهالی را از آمدن خود به منازل خبر می‌دهند؛ مردم نیز باریختن برنج، گندم، شکلات و تنقلات دیگر در کیسه هایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایی می‌کنند.
اغلب خانواده‌ها دو روز پیش از برگزاری این‌آیین، مقداری گندم خیس می‌کنند و در روز چهاردهم گندم‌ها را تفت داده تا در موقع آمدن گروه گلی گشو به آنها بدهند.

کودکان از در هر خانه‌ای که با دست پر برمی‌گردند آواز "خونه گچی پرهمچی" سر می‌دهند و اگر چیزی به آنها داده نشود با خنده‌‌ای گلایه ‌آمیز و کودکانه آوای "خونه گدا هیچیش ندا" یا "خونه گدا خیرش ندا" را سرمی‌ دهند.

عید تلخک
در روستاهای استان بوشهر به عید فطر، عید تلخک و یا عید مرده‌ها گفته می‌شود در این روز کسانی که در میان دو ماه رمضان عزیز از دست رفته دارند مراسم فاتحه خوانی برگزار می‌کنند ومردم برای تسلیت به دیدن آنها می‌روند.

سحرگاهان بعداز گفتن اذان صبح و نماز عید فطر مردم به زیارت اهل قبور می‌روند وبر قبر مرده‌های خود سفره می‌چینند.

فطریه یا "سرروزه"
در بندر بوشهر و دیگر بنادر خلیج فارس، برازجان و روستاهاى دشتى از جمله لاور رزمى بوشهر به فطریه «سر روزه» مى‏‌گویند؛ سر روزه جو یا گندم یا خرما یا آرد و یا پول است که از قبل آماده کرده تا صبح عید فطر به فرد مستحقى بدهند.

در این مناطق هم اگر مرد خانواده‌‏اى دستش تنگ باشد، ظرف مسى بزرگى را در این چند روزه پیش آخوند ده مى‏‌برد تا روى ظرف بخواند و نیت مى‏‌کند که این ظرف در عوض سر روزه گرو بماند، آنگاه ظرف را به خانه مى‏‌آورد و در گوشه‏‌اى مى‏‌گذارد و به کار نمى‏‌گیرند تا زمانى که سر روزه را تهیه کنند و به مستحقش بدهند و ظرف را از گرو درآورند.

غذاهای سنتی ماه رمضان
کماچ، گرده، رنگینگ، زولبیا بامیه،‌ آش زرد و حلوای انگشت‌پیچ از جمله غذاهای سنتی استان بوشهر است که در ایام رمضان در سفره‌های مردم این استان وجود دارد.

رسم روز عید فطر
در شهرهای مختلف استان بوشهر رسم و رسومات روز عید فطر تا حدودی متفاوت بوده و با اندکی تفاوت در شهرها و روستاهای مختلف روز عید فطر با آیین خاصی اجرا می‌شده است.

در بردخون بندر دیر مردم پس از اقامه نماز عید به دید و بازدید یکدیگر مى‏‌روند و عید را به همدیگر تبریک مى‏‌گویند و با چاى و قلیان و شیرینى از میهمانان پذیرایى مى‏‌شود.

یکى از مراسم جالب توجه در این استان در روز عید فطر رفتن به منازل خانواده‏‌هایى که در طول سال گذشته فردى را از دست داده‌‏اند؛ در این روز خانواده‏‌هایى که در طول سال فردى از آنها از دنیا رفته است، عید تهلو (تلخ) دارند؛ پس از پایان نماز عید، تمام افراد محل به خانه بازماندگان متوفى مى‏‌روند و با خواندن فاتحه یاد او را گرامى مى‏‌دارند و با چاى و شیرینى از آنها پذیرایى مى‏‌شود، تا قبل از ظهر به تمام

خانه‌‏هایى که در آنها عید تهلو برگزار است مى‏‌روند؛ تشکیل مجلس عید تهلو براى هر خانواده‌‏اى که عزیزى را از دست داده الزامى است.

در بندر گناوه مراسم فاتحه خوانى در تکایا و مساجد برگزار مى‏‌شود؛ در این روز در بسیارى از تکایا و مساجد شهر مراسم روضه خوانى و فاتحه‌خوانى برقرار است.

همچنین در این روز کسانى که اقدام به مراسم دُم دُم سحرى مى‏‌کردند، پس از اقامه نماز براى گرفتن اجرت به همه خانه‌‏هاى محل سر مى‏‌زنند.

انتهای پیام/م