می توانستیم با بنزین و گاز اروپا را وابسته ایران کنیم/بنزین سوپر تفاوتی با معمولی ندارد

واگذاری پالایشگاه‌ها به بخش خصوصی، تولید بنزین یورو4، پالایش نفت خام و صادرات فرآورده‌های نفتی، بررسی کیفیت بنزین‌های مصرفی در داخل کشور، وضع ایران در تولید انرژی و صادرات گاز ازجمله موضوعات گفت‌و‌گوی خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با علی اصغر صادقی، دبیر کل انجمن صنایع پالایش نفت ایران است که این مدیر جوان باحوصله دراین‌باره سخن گفت. 

صادقی بر یک نکته بیش از همه تأکید کرد و آن اینکه در ایران چیزی به اسم استاندارد مصرف انرژی وجود ندارد و دیگر اینکه باید برای پالایشگاه‌ها الزام صادراتی در نظر گرفت. این گفت‌و‌گو را در ادامه بخوانید.

*هم‌اکنون نسبت تولید نفت‌خام با پالایش آن در کشور چگونه است؟
صادقی: تولید بنزین یورو4 در کشور آغاز شده و اگر پالایشگاه امام‌خمینی(ره) در اراک با ظرفیت تولید روزانه 8 میلیون لیتر بنزین هم وارد مدار شود، به‌طور تقریبی موازنه خام‌فروشی به پالایش از نسبت 55 به 45 درصد(صادرات به پالایش) به نسبت60 به40 تغییر می‌کند. یعنی60 درصد وارد پالایشگاه‌‌ها شده و40 درصد آن صادر می‌شود.

*ارزش افزوده این تغییر نسبت‌ها چه میزان خواهد بود؟

صادقی: به‌طور قطع هر اتفاقی که روی نفت‌خام در داخل کشور در فضای پالایشی بیفتد، ارزش افزوده صددرصدی در هر مرحله ایجاد می کند. پالایش از آن دسته فعالیت‌های سودآور است.

*چرا تاکنون این کار را نکرده‌ایم؟

صادقی: این یک زنجیره است؛ از انتقال مواد نفتی به بنادر صادراتی، ذخیره‌سازی در بنادر و انتقال و صادرات از بنادر به کشورهای دیگر یک زنجیره کارهایی است که باید به شکل منظم انجام شود. این‌گونه فعالیت‌ها و به‌طور مشخص در بخش پایین‌دستی نفت در دیگر کشورها به‌طور کامل توسط بخش‌خصوصی انجام می‌شود. اما در ایران سال‌هاست که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌عنوان یک متولی دولتی این کارها را انجام می‌دهد و چون انگیزه‌های بازاریابی و توسعه بازار وجود نداشته، بالطبع به فکر توسعه بنادر و مخازن ذخیره‌سازی متناسب با محصول هم نبوده است. اما امروز باتوجه به افزایش ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی، پالایشگاه‌ها نیازمند لجستیک انتقال و صادرات هستند.

*پالایشگاه‌ها همچنان در اختیار دولت هستند یا واگذار شده‌اند؟

صادقی: دو گروه پالایشگاه در کشور وجود دارد؛ بالادستی و میان‌دستی؛ گروه اول شامل پالایشگاه‌های تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، بندرعباس، لاوان و اراک هستند که نفت به‌طور مستقیم و روزانه تا 2 میلیون بشکه وارد آن‌ها شده و در ستون‌های تقطیر به 8 تا 9 برش اصلی تقسیم و پس از آن وارد پالایشگاه‌های میان‌دستی می‌شود.

*پالایشگاه‌های میان دستی کدام‌ها هستند؟

صادقی: پارس، بهران، ایرانول و سپاهان. این پالایشگاه‌ها از آن 9 برش اصلی پالایش اولیه نفت‌خام حدود 140 نوع محصول تولید می‌کنند.

*کدام پالایشگاه‌‌ها خصوصی هستند؟
صادقی: 14 پالایشگاه در کشور داریم. آن 4 پالایشگاه میان‌دستی به‌‌طور کامل خصوصی هستند. پالایشگاه‌های اصفهان، تبریز و تهران هم کامل خصوصی شده‌اند. پالایشگاه بندرعباس 50-50 است و پالایشگاه شیراز هم در مرحله عرضه است. چنان‌چه این کار سرعت بگیرد ظرف 2 سال آینده تمام پالایشگاه‌های کشور خصوصی می‌شوند. به جز آن 20 درصدی که در قالب سهام عدالت در اختیار مردم است.

*بخش خصوصی توان اداره پالایشگاه‌ها را دارد؟
صادقی: بخش خصوصی این توان را دارد اما بخش دولتی هنوز نتوانسته از آن دل بکند. اگرچه پالایشگاه‌ها را خصوصی کرده و بخشی از سهام آن را در اختیار سهام عدالت قرار داده‌اند اما هم‌چنان هیات مدیره و مدیر عامل را با نظر شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انتخاب می‌کنند. هنوز ترکیب و تصمیم مدیریتی تغییر نکرده‌ است. از یک طرف قانون تجارت به مدیر عامل اجازه می‌دهد فعالیت‌هایش را بیش از پیش گسترش دهد چون بخش خصوصی است و باید دنبال سود باشد اما چون مدیریت دولتی است، در نگاه دولتی خود را معطوف به بودجه‌های سالانه‌کرده و موضع انفعالی دارد و علاقمندنیست کار جسورانه انجام دهد.

*ورود پالایشگاه‌ها به بورس بسیار قابل‌توجه بود. سهامدارانی که سهام این پالایشگاه‌ها را خریده‌اند، راضی هستند.
صادقی: اگر برمبنای ارزش جایگزینی، پالایشگاه‌های کشور را تحلیل کنیم، هنوز جای رشد دارند. معنی این حرف این است که چنان‌چه شما تصمیم بگیرید اکنون پالایشگاهی مانند تهران بسازید نزدیک به 8 هزار میلیارد تومان به نرخ امروز باید پول بدهید. تازه اگر شرایط کشور به‌گونه‌ای باشد که همه قطعات به سهولت وارد شود. پیمانکار خوب داخلی و خارجی هم کنسرسیوم شوند و براساس استانداردهای بین‌المللی آن‌را بسازند. اما وقتی این پالایشگاه در بورس عرضه می‌شود، یک هزار و 500 میلیارد تومان ارزش‌گذاری می‌شود. پس از 1500 میلیارد تومان تا 8 هزار میلیارد تومان هنوز جای رشدکردن دارد تا به قیمت واقعی خود برسد. پالایشگاه‌ها با قیمت کمتری نسبت به ارزش ذاتی خود در بورس عرضه شدند و بازار هم بازار هوشمندی است و تحلیل می‌کند. به‌همین دلیل رشد خوبی کردند و از آن طرف هم دولت نفت‌خام را با قیمت مناسبی در اختیار پالایش قرار داد. در مجموع چنان‌چه پالایشگاه‌ها حداقل سالانه 4 تا 5 درصد سود کنند این رقم به یکهزار میلیارد تومان می‌رسد.

*در بخش پالایش، محصول روغن پایه قابل بررسی است و ایران کشور توانمندی در تولید این فرآورده به حساب می‌آید. طوری‌که تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان روغن موتور در بازار، محصولات تولید داخل را بی‌رقیب می‌دانند. حتی روغن‌های خارجی هم که در داخل به فروش می‌‌رسند، به نسبت کیفیت در حد روغن های داخلی نیستند.
صادقی: نفتی که در میادین کشور تولید می‌شود از نوع پارافینیکی است. نفت به 3 دسته آروماتیک، نفتنیک و پارافینیک تقسیم می‌شود. نفت تولیدی در خاورمیانه و بویژه در عراق و ایران، از نوع چرب یا پارافینیک است. این نوع نفت مناسب تولیدروغن موتور به لحاظ چرب بودن و تولید انواع پارافین، وازلین و لوازم آرایشی است. به همین دلیل انواع لوازم آرایشی که در منطقه تولید می‌شود براساس پارافین تولیدی ایران است. به همین سبب از 56 سال قبل اولین پالایشگاه تولید روغن موتور در قاره آسیا توسط چند شرکت خارجی در ایران تاسیس شد.
آن‌ها از همان زمان فکر می‌کردند ایران می‌تواند هاب تولید روعن پایه در منطقه باشد.
امروزه در 4 پالایشگاه کشور سالانه یک میلیارد لیتر روعن موتور تولید می‌شود که 500 تا 550 میلیون لیتر آن مصرف داخلی و 400 تا 450 میلیون لیتر آن صادر می‌شود که عمده صادرات آن هم روغن‌های معروفی است که تا چند سال قبل به اسم روغن موتورهای خارجی از امارات وارد ایران می‌شد. روغن پایه از ایران صادر و در امارات عربی متحده به اسم روغن‌های معروف خارجی بسته‌بندی و دوباره به ایران صادر می‌شد و به قیمت بالایی به مصرف‌کنندگان فروخته می‌شد. در چند سال اخیر اما به‌دلیل نوسانات نرخ ارز این موضوع کمی پیچیده‌تر شد. ما معتقدیم که حتی این روغن‌های موتوری که به اسم خارجی در داخل فروخته می‌شود هم باید به ماهیت آن‌ها شک کرد.

*چرا؟
صادقی: آن 500 تا 600 میلیون لیتر روغنی که در کشور به مصرف می‌رسد پس از گذشت مدت زمانی تبدیل به روغن سوخته می‌شود. این روغن سوخته‌ها قطعا به جایی می‌روند. تقریبا یکهزار واحد در ایران مجوز تصفیه روغن سوخته دارند. این واحدها تکلیف قانونی دارند که روعن‌های سوخته را پس از تصفیه با بسته‌بندی و درج عنوان «تصفیه مجدد» به بازار عرضه کنند که من تاکنون چنین عبارتی را بر هیچ گالن روغن موتوری ندیده‌ام. تعداد 21 کارگاه و کارخانه‌ای هم که در سال گذشته به وسیله انجمن صنایع پالایش نفت ایران و با همکاری نیروی انتظامی پلمپ شد، روغن‌های تصفیه‌‌دوم را به اسم برندهای خارجی در بازار عرضه و به فروش می‌رساندند.

*در میان 140 محصول پالایشی به جز روغن پایه، کدام محصول تولیدی دیگر از سوی ایران در منطقه قابل توجه است؟
صادقی: تقریباً تمام ساخت و سازهایی که در منطقه خاورمیانه صورت می‌گیرد براساس قیر تولیدی ایران است. قیر از جمله محصولات خوب صنعت پالایشگاهی ایران است که به کشورهای اروپایی و امریکایی صادر می‌شود. در 2 پالایشگاه انحصاری جی و پاسارگاد،قیر در انواع مختلف تولید می‌شود. پارافین تولیدی ایران هم براساس گوگرد و روغن داخل آن به 12رده تبدیل می‌‌شود. علیرغم همه تحریم‌ها عمده پارافین مصرفی اروپا از ایران می‌رود و تبدیل به پارافین غذایی می‌شود. روی عمده مواد غذایی بسته‌بندی از جمله کنسروها لایه‌ای از پارافین برای جلوگیری از فاسد شدن آن‌ها قرار می‌گیرد که هاب این بسته‌بندی در ایتالیا و اسپانیا است.
در بحث گریس هم از مجموع 21 هزار تن تولید گریس در منطقه خاورمیانه، 12 هزار تن آن در ایران به تولید می‌رسد، یعنی 50 درصد. گریس از جمله محصولات هایتک بوده و کاربردی است چراکه در برابر فشار و دما اثرات مثبتی از خود نشان می‌دهد. برای فرآورده‌های اصلی از جمله بنزین، گازوئیل، نفت‌کوره و گاز بازار منطقه بسیار تشنه است. اما خودمان در تولید و مصرف، موازنه را رعایت نمی‌کنیم. ما نباید روزانه 70 میلیون لیتر بنزین مصرف کنیم.

*بنزین هنوز ارزان است؟
صادقی: در مقایسه با قیمت‌های جهانی بله.

*چطور ؟

صادقی: اگر به همین بنزین اجازه صادرات داده شود، قول می‌دهم که همه 70 میلیون لیتر بنزین مصرفی، صادر شود آن هم با قیمت جهانی و دلار مناسب خودش. اما اولویت نخست، تولید برای مصرف بازار داخل است. در روغن موتور هم وضع به همین‌گونه است. اگر فضا، فضای سود و زیان باشد از مدیریت مصرف می‌توان سود کلانی به دست آورد.

*در چند سال اخیر و به‌دنبال مشکلاتی که برای واردات بنزین پیش آمد، تلاش شد تا خط تولید پتروشیمی‌ها به سمت تولید بنزین تغییرکند. در ادامه هم بنزین یورو 4 تولید شود. از سوی دیگر با اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها قیمت سوخت تا اندازه‌ای واقعی شد و بنزین نیز از نظر میزان مصرف، قیمت و کیفیت بیش از پیش خود را نشان داد. الان وضع زیرساخت‌ها و خط‌های تولید بنزین در پالایشگاه‌ها چگونه است؟ تا چند لیتر می‌‌توانیم تولید بنزین را افزایش دهیم؟

صادقی: به‌لحاظ ظرفیت تولید وبراساس تکالیف قانون‌ برنامه‌پنجم توسعه در بخش نفت‌وگاز، در 6 پالایشگاه کار بازسازی و نوسازی برای تولید بنزین یورو 4 صورت گرفت و تولید بنزین یورو 4 آغاز شد. پالایشگاه امام‌خمینی(ره) در اراک با ظرفیت تولید روزانه 8 میلیون لیتر بنزین هم به‌زودی وارد مدار شده، بنزین‌‌سازی پالایشگاه لاوان هم که وارد مدار شده است. اکنون تراز تولید به مصرف در کشور مثبت است. یعنی به اندازه مصرف تولید می‌کنیم. اما اشکال کار اینجاست که چنان‌چه روزانه100میلیون لیتر بنزین هم تولیدکنیم همین میزان هم مصرف می‌کنیم.

مجموعه وزارت نفت به‌عنوان بخش حاکمیتی حوزه نفت باید تعیین تکلیفی به پالایشگاه‌ها بکند که وارد بازار جهانی شوند. مثلا تکلیف کند که پالایشگاه‌ باید 20 درصد از تولیدات خود را صادر کنند. صادرات این روزها باتوجه به نرخ دلار برای کشور ارزشمند است اما چون از این طرف بر حوزه مصرف هیچگونه کنترلی وجود ندارد و مطمئنا مصرف بی‌حد و مرز به‌همین صورت ادامه پیدامی‌کند بنابراین چنان‌چه تکلیف صادراتی برای پالایشگاه‌ها در نظر گرفته شود، اثرات مثبتی دارد.
اگر بنزین صادر شود می‌توان به میزان زیادی کالا وارد کشور کرد و از این فضایی که امروز داریم، خلاص شویم. اکنون نفت خام صادر و در مقابل کالا وارد می‌کنیم درحالی که فرآوردها ارزش افزوده بیشتری دارند. اکنون روزانه 500 میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کنیم و همه آن را مصرف می‌کنیم. تقریبا معادل 1.2 برابر مصرف قاره اروپا. از آن طرف هم اعتقادی به ذخیره‌سازی گاز نداریم و میزان ذخیره‌سازی همانی است که در لوله‌‌ها وجود دارد. چنان‌چه موضوع صادرات گاز به اروپا را از 10سال قبل جدی گرفته بودیم باتوجه به اینکه مشتریان زیادی دارد و می‌خواهند در برابر روسیه نقطه‌قوتی داشته باشند، شاید امروز این بداخلاقی‌های سیاسی از سوی اروپاییان دیگر وجود نداشت. به‌هر حال آن ها وابسته گاز ایران می‌شدند و این در بحث امنیت انرژی بسیار مهم است. در بنزین هم وضع به همین صورت است. چنان‌چه بازار را وابسته به بنزین ایران کنیم، حذف‌ نیست. مثل مخازن ال‌پی‌جی پاکستان که به ایران وابسته است.
ایران باید و می‌تواند تک‌تک بازارهای صادراتی انرژی دنیا را به خود وابسته کند همچنان‌که آن‌ها مشتاق این موضوع هستند تا از محصولات ایرانی استفاده کنند.
*بنزین‌هایی که اکنون در جایگاه‌های سوخت عرضه می‌شود شامل بنزین معمولی، سوپر و یورو 4 است. باتوجه به صحبت‌های شما درباره این که ایران توان تولید بنزین به اندازه نیاز را دارد و حتی می‌تواند صادر کند، یعنی اینکه کیفیت بنزین تولیدی در حد استانداردهای بین‌المللی است. پس چرا شهروندان را از مصرف بنزین معمولی منع می‌کنند؟
به‌شکل سنتی دو نوع بنزین‌معمولی و سوپرداریم.آن تقسیم‌بندی سنتی کاملا غلط است چراکه باید تقسیم‌بندی بنزین براساس یورو2، یورو4 و یورو5 صورت گیرد که استانداردی بین‌المللی است.

*چرا به این یورو رسیدیم؟
صادقی: بین انتخاب بنزین بدون سرب و بنزین با اکتان بالا یک پارادوکس وجود دارد. یکی از این دو محیط‌زیست را سالمتر نگه می‌دارد و دیگری به‌سوزی را در موتور خودرو بهتر انجام می‌دهد. یعنی اینکه مردم تاکنون بین این که محیط زیست پایدار و پاکیزه‌تر باشد یا اینکه موتور خودور بهتر بسوزد، بنزین را انتخاب می‌کردند که این حق انتخاب غلطی بوده است. در دنیا به هیچ کدام از این تقسیم‌بندی‌ها اعتقاد ندارند بلکه به عدد اکتان کار دارند. در دفترچه خودروهای تولیدی هم نوشته‌شده که از بنزین با اکتان 85تا90،90تا95 و یا 95تا100 استفاده کنید که آن براساس کلاس تولیدی خودرو مشخص می‌‌شود. اما بنزین یورو 4 این مسأله را سرجمع باهم حل کرده است. هم درجه به‌سوزی آن متناسب خوردو بوده و هم با محیط زیست سازگاری دارد.

*آیا خودروهای تولید داخل همگی قادر به استفاده از بنزین یورو4 هستند؟
صادقی: الزام سازمان محیط زیست به خودروسازان این است که خودروهای خود را براساس استاندارد یورو 4 تولید کنند اما اکنون چنین تولیدی صورت نگرفته است. پس همه خودروها قادر به استفاده از بنزین یورو 4 نیستند.

*پس کدام خودروها می‌توانند از این نوع بنزین استفاده کنند؟
صادقی: خودروهایی که کلاس تولیدی آن‌ها از سال 2000 میلادی به بعد باشد چراکه متناسب با بنزین یورو2 و 4 تولید شده‌اند. به عنوان نمونه خودروی پژوی 206 محصول سال 1996 میلادی است.

*پس خودروهای پژو می‌توانند بنزین یورو 4 استفاده کنند.
صادقی: با تغییراتی بله. تفاوت عمده‌ای میان یورو2 و 4 وجود ندارد، فقط تفاوت در به‌سوزی آن‌هاست. از آنجاکه راندمان سوخت در بنزین یورو 4 بهتر است، شدت مصرف را کاهش می‌دهد. اما پلتفرم‌های خودروها در ایران براساس استاندارد یورو 2 است.

*شهروندان زمانی‌که برای سوختگیری به جایگاه‌های سوخت مراجعه می‌کنند، متصدیان پمپ بنزین به آن‌ها توصیه می‌کنند که از روان‌کننده سوخت یا محصولاتی که روی آن‌ها عبارت اکتان نوشته شده برای به‌سوزی بنزین استفاده کنند. اغلب این‌گونه محصولات هم وارداتی هستند. آیا واقعاً این‌ها به به‌سوزی خودرو کمک می‌کنند؟

صادقی: به این‌گونه محصولات «اکتان بوستر» می‌گویند یعنی فرآورده‌هایی که با پایه بنزین، درجه اکتان بنزین را بالا می‌برد و باعث به‌سوزی موتور می‌شود. اگر از شرکت تولیدکننده آن اکتان بوستر اطمینان داشته باشیم، محصول خوبی است چراکه این نوع محصولات در همه جای دنیا عرضه می‌شود. اما من به‌عنوان یک تولیدکننده و یک مسوول در این حوزه، از این نوع محصولات اطمینان ندارم چون استانداردهای بین‌المللی را می‌دانم و وقتی با آن‌ها مقایسه می‌کنم، می‌بینم که این‌گونه فرآورده‌ها واقعی نیستند. در اینجا مثالی بگویم.

* بفرمایید.
صادقی: یکنوع روغن موتور خارجی با برند معروف در کشور ترکیه متناسب با خودرویی مثل پژوی 206 تقریباً لیتری 4 یورو فروخته می‌شود. یعنی قیمت 4 لیتر آن 16 یورو می‌شود. چنان‌چه این محصول بخواهد به ایران صادر شود باید40 درصد تعرفه گمرکی بپردازد که درنهایت با قیمت20 یورو وارد گمرک ایران می‌شود. 3 تا 4 یورو هم بابت هزینه‌های حمل و سپس هزینه‌های توزیع و پخش به آن اضافه می‌شود که سرجمع به عدد 30 یورو در هر گالن 4 لیتری می‌رسیم. اگر هر یورو به قیمت ارز آزاد را حدود 5 هزار تومان در نظر بگیریم، چنان‌چه شما آن گالن روغن را به قیمت 170 تا 180 هزار تومان خریدید، اطمینان پیدا کنید که واقعی است در غیر این صورت تقلبی است. از این جهت هم بنده باور نمی‌کنم که هیچ یک از این‌گونه محصولات وارداتی با برند خارجی، واقعی باشد.

*صنعت پالایشگاهی کشور به لحاظ دانش فنی و تکنولوژی روز چگونه است؟ آیا نیازمند بازسازی و به‌روز شدن دارد؟
صادقی: در دانش فنی مشکلی وجود ندارد. ایران بیش از نیم‌قرن تجربه پالایشگاهی دارد و دانشگاه صنعت‌نفت بیش از 45 سال است که مهندس پالایش آموزش می‌دهد. اما زمانی هست که شما قصد تولید محصولی به‌عنوان نمونه بنزین یورو5 را دارید که اروپا آنرا تولید و مصرف می‌کند و می‌خواهید آنرا به اروپا هم صادر کنید. پالایشگاه‌های ایران توان تولید چنین بنزینی را دارند اما باید تاییدیه یک تولیدکننده بنزین یورو 5 در اروپا را بگیرند.

*پالایشگاه‌ها از صددرصد تولید خود استفاده می‌کنند؟

صادقی: به دلیل اینکه فضای صادراتی نفت‌خام محدود شده و عمده نفت به پالایشگاه‌ها می‌آید، می‌توان گفت که از ظرفیت بالای پالایش استفاده می‌شود.

*آیا می‌توان میزان نفت‌خام صادراتی را هم به پالایشگاه‌ برد؟ این میزان ظرفیت پالایش وجود دارد؟

صادقی: به اندازه تمام نفت‌خام صادراتی ظرفیت پالایش وجود ندارد و باید پالایشگاه‌های جدیدی ساخته شود. دیگر اینکه منطقی هم نیست که بازارهای ثابت صادراتی نفت‌خام را  تعطیل کرد بلکه باید سبد صادراتی محصولات نفتی تعریف کرد بدین‌‌گونه که کشور متقاضی نفت‌خام ملزم به خرید دیگر فرآورده‌‌های نفتی با قیمت مناسب هم باشد. اما واقعیت این است که چنان‌چه همه 4 میلیون بشکه نفت‌خام تولیدی هم وارد پالایشگاه و به بنزین تبدیل شود، همه آن در داخل به مصرف می‌رسد. این یعنی این‌که یک جای کار ایراد دارد و به همین دلیل تأکید می‌کنم که باید پالایشگاه تکلیف صادراتی داشته باشد که حداقل 20درصد از تولیدات خود را صادر کند.

*چنان‌چه کشورهای همسایه‌ ایران را بررسی‌کنیم از نظر توان پالایشگاهی درحد و اندازه ایران هستند؟
صادقی: اکنون عراق 4 پالایشگاه فعال دارد که روی‌هم رفته ظرفیت پالایشگاهی آن‌ها به اندازه پالایشگاه نفت اصفهان نیست. در اصل نظام انرژی کشورهای منطقه براساس خام‌فروشی طراحی شده است. دیگر کشورهای منطقه هم اگرچه یک تا 2 تا پالایشگاه دارند اما توان صادراتی ندارند. اما ایران چون بازار مصرفی بزرگی داشت از همان ابتدا به سوی ساخت پالایشگاه حرکت کرد.

*پس ایران می‌تواند هاب انرژی منطقه باشد؟

صادقی: به‌طور قطع. ایران می‌تواند فراتر از بنزین با گاز طبیعی به این مهم دست پیدا کند. جمع منابع هیدروکربوری کشور چنان‌چه گاز را هم معادل بشکه نفت حساب کنیم به رقم 150 میلیارد بشکه می‌رسد که در این صورت ایران از نظر ذخایر هیدروکربوری در دنیا اول است. ایران می‌تواند با گاز طبیعی، دنیا را وابسته خود کند.

*درشرایط کنونی کشور نیازمند ساخت پالایشگاه جدید است؟و در صورت نیاز می‌توان روی سرمایه‌گذاری خارجی حساب کرد؟
صادقی: در استراتژی کنونی، کشور به دنبال ساخت پالایشگاه‌هایی در حد و اندازه پالایشگاه‌های تهران و تبریز نیست. چه در دنیا پالایشگاه‌های کوچک با ظرفیت روزانه 500 تا یکهزار بشکه در حال ساخت است. پالایشگاه‌های کنونی کشور حداقل 250 هزار بشکه در روز ظرفیت دارند.

*پس چه باید کرد؟
صادقی: متناسب با میادین نفتی در اطراف کشور که منابع آن‌ها روزانه 2 تا 3 هزار بشکه است می‌توان پالایشگاه‌های کوچک را راه‌اندازی کرد که هم دارای تکنولوژی روز و هم ارزان‌قیمت است. این‌گونه پالایشگاه‌ها نیازمند20 میلیون دلار سرمایه‌گذاری هستند اما یک مگاپروژه مانند پالایشگاه نفت هرمز در بندرعباس نزدیک به 4 میلیارد یورو پول می‌خواهد که همه سرمایه بخش خصوصی هم آن را پر نمی‌کند.

*از این نوع پالایشگاه‌های کوچک در کشور ساخته شده‌اند؟
صادقی: بله. یکی در خرمشهر و دیگری در اطراف تبریز که ظرفیت آن‌ها یکهزار بشکه‌ای است. از سوی دیگر بخش خصوصی هم توان ساخت و راه‌اندازی این نوع پالایشگاه‌ها را دارد.

*دارندگان واحدهای پتروشیمی گله‌مند هستند از بابت اینکه تنها 8 درصد از گاز تولیدی کشور در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. درحالیکه آن‌ها می‌توانند تا 30 درصد از گاز تولیدی را برای تولید فرآورده‌های پتروشیمی دریافت کنند.
صادقی: ببینیم درباره چه عددی صحبت می‌کنیم. این بحث را جایگاهداران سی‌ان‌جی هم مطرح می‌کردند. از آن‌ها پرسیدیم چه میزان گاز نیاز دارید؟ رسیدیم به عدد روزانه 40 میلیون مترمکعب. ما روزانه500 میلیون مترمکعب تولید گاز داریم. همه نیاز واحدهای پتروشیمی به گاز به عدد 80 میلیون مترمکعب در روز نمی‌رسد.

*پس چرا تا الان به آنها نداده‌ایم؟

صادقی: به‌خاطر اینکه مثل قضیه بنزین که هرچه تولید می‌شود به مصرف می‌رسد. بنابراین هرچقدر هم گاز تولید می‌کنیم آن را وارد لوله‌های درختی می‌کنیم (درختی یعنی اینکه به صورت وصله-پینه‌ای به نقاط مختلف کشور گازرسانی کرده‌ایم).گاز در انتهای لوله‌ها وجود دارد اما فشار ندارد. برای همین در زمستان برخی از استان‌ها با افت فشار و کمبود گاز روبه‌رو می‌شوند و ناچاریم گاز بیشتری به لوله‌ها منتقل کنیم. اما در دیگر کشورهای دنیا از شبکه‌های ماتریسی برای  شبکه‌های گازرسانی استفاده می‌کنند و فشاردر هر نقطه با نقطه دیگر برابر است. دیگر اینکه پتروشیمی‌ها می‌گویند اتان گاز تولیدی را بگیرید و اتان را به ما بدهید. وقتی اتان را از گاز می‌گیریم، ارزش حیاتی آن‌چه می‌ماند به شدت پایین می‌آید.    
به همین دلیل هم شما وقتی در خانه اجاق‌گاز را روشن می‌کنید، می‌بینید که شعله جان ندارد چون اتان آن گرفته شده و به قول قدیمی‌ها، باد است. خب اگر اتان را از گاز گرفتیم و متان را به مشترکان دادیم دیگر حق نداریم از شهروندان پول کامل بگیریم و مابه‌التفاوت این مبلغ را باید واحدهای پتروشیمی بپردازند اما آن‌ها این نکته را قبول ندارند. با این حال ایران امروز به ترکیه همان متان را می‌فروشد و روزانه 20 میلیون لیتر صادر می‌کند. چنان‌‌چه بتوان این میزان را به40 میلیون لیتر افزایش داد از آن‌طرف می‌توان گاز را تا یونان، بلغارستان و ایتالیا هم رساند. دیگر اینکه اگر 20 درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی صورت‌گیرد، معادل کل صادرات گاز ایران به اروپا خواهد شد.

گفت و گو از دانش پورشفیعی

انتهای پیام/