مشکل ارکسترهای بزرگ، نوازنده‌سالاری است/ارکستر ملی اتوبوسی نیست که کسی از آن پیاده نشود
خبرگزاری تسنیم: شاه‌آبادی معاون هنری وزارت ارشاد در بیان احتمالاً آخرین صحبت‌های خود در جایگاه فعلی‌اش می‌گوید مشکل ارکسترهای بزرگ، نوازنده‌سالاری است. او معتقد است ارکستر ملی اتوبوسی نیست که اگر کسی سوار شد دیگر پیاده نشود، شایسته‌سالاری ملاک است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اکنون که یک چهره موسیقایی به عنوان معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شده است شاید نور امیدی در دل اهالی موسیقی ایجاد شده باشد. شاید هیچ عرصه‌ای از هنر به اندازه موسیقی با آسیب و کمبود مواجه نیست و به تبع هنرمندان آن هم از هنرمندان دیگر حوزه‌ها ناخوشترند. پرسش‌های انتقادی این حوزه زیاد و پاسخ‌ها شاید بیشتر؛ اما چیزی که دیده نمی‌شود یک اقدام عملی جدی برای حل مسائل است. پای صحبت هر کسی هم که می‌نشینیم احساس می‌کنیم حق با اوست. بسیاری از حرف‌ها زده شده اما چیزی تغییر نمی‌کند؛ حتی هنرمندان درگیر کار هم درست نمی‌دانند که دلیل این اوضا واقعا چیست و چگونه قابل حل است. آنچه که نتیجه قطعی است بی‌انگیزه شدن روز به روز هنرمندان است و کناره‌گیری‌شان از قیل و قال فعالیت‌های فرهنگی در اوضاع کنونی.
حمید شاه‌آبای 3 سال سکان‌دار فعالیت‌های هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و امروز و فردا به صورت رسمی این سکان را به دستان علی مرادخانی می‌سپارد. رویکردهای شاه‌آبادی در عرصه هنر موافقان و منتقدانی داشت که هر کدام هم استدلالات خود را داشتند. شاید بیش از هر حوزه‌ای پشت هنرمندان تئاتر به شاه‌آبادی گرم بود، اما هنرمندان حوزه‌های تجسمی چندان رضایت خاطری نداشته باشند. موسیقی اما جایگاه بینابین داشت. در میانه هنرهای نمایشی و هنرهای تجسمی قرار گرفته بود و شاید همین میانی بودن وضعیت‌اش آن را میانمایه کرد که گاه بسیار جدی گرفته می‌شد و گاه کاملا مورد غفلت بود. مشکلات عدیده‌ای برای هنرمندانش ایجاد شد که تعداد اندکی از آنها را با معاون امور هنری وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی دولت دهم در میان گذاشتیم تا احتمالا آخرین پاسخ‌های شاه‌آبادی را در این زمینه بشنویم؛
* تسنیم: آقای شاه‌آبادی حرف و حدیث‌های زیادی درباره مشکلات اخیر ارکسترهای ملی و سمفونیک وجود دارد و هنرمندان به شدت در این خصوص نگرانند. بسیاری از ما و بویژه هنرمندان هنوز به درستی نمی‌دانیم مشکل واقعا چیست که این ارکسترها به حالت تعطیل درآمده‌اند. همه ما خیلی مشتاقیم در روزهای پایانی مسئولیت شما خبر خوشی درباره وضعیت ارکسترها و رفع مشکلات مالی و بیکاری هنرمندان بشنویم.
حمید شاه‌آبادی: اینکه تا چند روز تمرین‌ها متوقف می‌شوند شایعه انحلال ارکستر شدت می‌گیرد ناشی از دو امر است؛ اول اینکه اهمیت ارکستر را مشخص می‌کند و اینکه در طول این سالها هیچ توقفی نبوده و دوم مقابله معاونت هنری با نوازنده سالاری در ارکستر را نشان می‌دهد. این مشکل نوازنده سالاری در ارکسترهای بزرگ کشور مسئله‌ای است که باید آن را ریشه‌ای حل می‌کردیم. مشکلی که از گذشته بوده و امروز باید حل می‌شد. من به خاطر تعطیلی و عدم تمرین‌های دو ماهه اخیر از جامعه هنری عذرخواهی می‌کنم. اما دوستان باید بدانند که این تعطیلی‌ها به دلیل بحرانی که بیرون از سازمان وجود داشت در ماه‌های اخیر به مجموعه ما تحمیل شد و الا معاونت هنری همواره در شکل‌گیری ارکسترها پیشتاز بوده است؛ ما ارکسترملی را ایجاد کردیم اما نه ارکسترملی‌ای که نوازنده سالاری در او باب شود و روندی را ایجاد کند که گویی کل بدنه دولت مامور تدارکات چند نوازنده هستند و عده‌ای از این چند نوازنده هم خودشان را ارجحتر از دیگران بدانند. به این دلایل ما یک دوره انتقالی را تعریف کردیم که نوازنده‌ها در یک دوره سه ماهه قرارداد ببندند و در این مدت عملکردشان ارزیابی شود و بعد از ارزیابی، قرارداد یکساله بسته شود. ما در کشورمان نوازنده‌های بسیاری داریم و تنها ممکن است در چند ساز خاص و محدود با تعداد اندک نوازنده مواجه باشیم. به هر حال این فضا را نمی‌پذیریم که از بیرون برای مجموعه تصمیم‌گیری شود.
* تسنیم: این مشکلات بیرونی دقیقا چیست؟
شاه‌آبادی: الان فرصت مناسبی برای بیان این موضوعات نیست و من هم قصد ندارم درباره همه جزئیات صحبت کنم. اما شما ببینید تا 30 سال پیش در ارکسترسمفونیک تهران نوازنده‌ها را کارمند رسمی ارشاد می‌دانستند که بعد از آن مشاغل‌شان ستاره‌دار شد، به این معنا که 30 سال پیش دولت اعلام کرد که ما کارمند نوازنده نمی‌خواهیم و این مربوط به بخش خصوصی است. بنابراین این تصور که ما آدم‌هایی را به عنوان نوازنده ارکستر تا ابد استخدام می‌کنیم، ناشی از تفکر قبل از انقلاب است و ما مخالف این موضوع هستیم. این تصمیم را هم ما نگرفتیم بلکه این موضوع در حوزه سازمان برنامه بودجه گنجانده می‌شود و آنها باید برای این مقوله تصمیم بگیرند. در کل ما 30 سال است که استخدام نوازنده در وزارت ارشاد نداریم و از همان تعدادی که در آن سالها استخدام بودند تنها 7 نفر باقی مانده‌اند که اینها هم در همین ایام بازنشسته می‌شوند یا آنطور که اطلاع داریم تصمیم دارند بازخرید شوند.
ما از سال 89 اجراها را ضابطه‌مند کردیم که اتفاقا به همین خاطر هم اجراها در این سال بسیار خوب بود. اما در سالهای 90 و 91 افت و خیزهایی در این فضا داشتیم که در پایان سال 91 این بحث را در خصوص ارکسترها مطرح کردم و گفتم که تا پایان کار این دولت باید این دو مجموعه ارکستر سامان داده شود. در این دو ماهه اخیر در راه اقدامات جدیدی که می‌خواستیم برای این ارکسترها انجام دهیم با افت و خیزهایی روبرو شدیم. همه اینها به خاطر این بود که عده‌ای در فضای بیرون مجموعه و در ماه‌های پایان کار دولت برای ما موانعی ایجاد کنند.
نوازنده باید روابط و قواعد را به طور کامل و مشخص رعایت کند. ما باید سالی یکبار از هنرمندان آزمون بگیریم؛ همین که آدم‌ها احساس کنند این اتوبوسی نیست که سوارش شوند و پیاده نشوند بلکه اتوبوسی است که هر کس سوار شود یک سال بعد باید دوباره امتحان شود، خود این موضوع به پیشرفت و شایسته‌سالاری در عرصه هنر می‌انجامد. شاید امسال صدای من بهترین صدا برای گروه کر باشد و یک سال دیگر کس دیگری بیاید و صدای بهتری داشته باشد. این ارکسترملی است یعنی قله است و بهترین‌ها باید در آن حضور داشته باشند. در کنار این ارکستر باید ارکسترهای دیگر هم تقویت شوند که اگر کسی جایش اینجا نبود به ارکستر دیگر برود و کار کند. اما همیشه باید برترین‌ها از طریق آزمون وارد ارکستر ملی شوند. همواره وقتی چنین فضایی را ایجاد کردیم منافع عده‌ای به خطر می‌افتد و شایعه‌هایی را ایجاد می‌کند.
* تسنیم: یعنی هیچ بخشی از مسئله توقف فعالیت ارکسترها را متوجه معاونت هنری و دفتر موسیقی نمی‌دانید؟
شاه‌آبادی: ما از معیار خودمان عدول نکرده‌ایم، من به بهانه‌های مختلف به مدیرانم در همین رابطه گفته‌ام که از عملکردشان راضی نیستم و البته آنها توضیحاتی داشته‌اند و دارند؛ اما من به آنها گفته‌ام به جای پرداختن به پاسخ‌ها بروید مشکل خودتان را حل کنید تا افراد با قرارداد به مجموعه بیایند و کار قانونی و عادلانه پیش برود. اما در این میان عده‌ای تصور می‌کنند که اگر فلان ساز را می‌زنند دیگر کسی نیست که این ساز را بزند. با همین مشکلات دو ماه در کار ارکسترهای ملی و سمفونیک وقفه ایجاد کردیم، اما در مجموعه کاری‌مان کوتاه نمی‌آییم.
* تسنیم: در نهایت قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ با توجه به اینکه روزهای پایانی مسئولیت‌تان در معاونت امور هنری است بالاخره اتفاق مثبتی در این حوزه می‌افتد؟
شاه‌آبادی: در حال حاضر با استاد شهبازیان برای رهبری ارکسترملی قراردادی منعقد شده است، همینطور با نادر مرتضی‌پور هم به عنوان رهبر دائم ارکستر سمفونیک قرار داد بسته شده است که این دو رهبر تمریناتشان را از نیمه اول شهریور آغاز می‌کنند. وقتی به گذشته این ارکسترها نگاه می‌کنیم می‌بینیم که همیشه یک ارکستر در سایه بوده، یعنی مثلا صبح‌ها تمرین داشته و ارکستر دوم یا سوم بعدازظهر تمرین‌هایش را انجام داده است. ارکسترملی اگر تا 3 بعدازظهر تمرین کند خسته می‌شود، آقای شهبازیان اصرار دارند که تمرینات این ارکستر از 9 صبح تا 12 هر روز انجام شود؛ این ارکستر ملی با این نوع تمرین 10 قدم جلوتر از ارکستر ملی است که در سال گذشته وجود داشت که تازه ما خیلی از آن راضی بودیم. اما واقعیت این است که ارکستر ملی امسال از سال گذشته خیلی جلوتر است .
نکته بعدی اینکه ما حدود 3 سال است که اصرار داشتیم هر دو ارکستر ما صبح‌ها تمرین کنند و استاد مشترکی هم نداشته باشند؛ اصلا کاری به کار هم نداشته باشند و یک رقابت سالم بین آنها ایجاد شود اما هیچ مدیری پای این کار نیامد. اساسا معنایی ندارد که 80 درصد از اعضای ارکستر سمفونیک در ارکستر ملی باشند و فقط برای سه روز بعدازظهرها تمرین کنند.
* تسنیم: مایلم در ادامه به موضوع مجوزها هم بپردازیم؛ معمولا دو دیدگاه در مورد صدور مجوزها وجود دارد؛ عده‌ای معتقدند که باید خط قرمزها محدود شود و اجازه دهیم آثار با هر کیفیتی منتشر شود و خود مخاطب تعیین کند که این آثار موفق عمل کرده یا خیر؟ یعنی با خرید مخاطب برخی آثار رشد می‌کنند و آثار ضعیف هم که خریداری نمی‌شوند خود به خود از چرخه رقابت حذف می‌شوند. اما عده‌ای هم بر عکس این نظر را دارند که باید سختگیرانه با انتشار آثار موسیقی برخورد کنیم؛ نگاه شما در این دوره چگونه بود؟
شاه آبادی: همه این موضوعات به مسئله کپی‌رایت و جلوگیری از انتشار غیر مجاز آثار موسیقی مربوط می‌شود؛ تا این موضوع در کشور ما حل نشود سخت‌گیری بی‌مورد، با افزایش آمار موسیقی زیرزمینی و غیرمجاز در کشور روبرو خواهد شد. نگاه ما نسبت به مجوزها یک نگاه هماهنگ با نیاز مخاطب و براساس شاخص‌های ارزشی کشور است. ما جلوی هر کاری را که هیچ ویژگی موسیقایی ندارد - که در گذشته شاهدش بودیم - گرفتیم. زیرا مصوبه شورای موسیقی و دادن مجوز به معنای این است که این اثر، هنری است و لااقل کف ویژگی‌های هنری را باید داشته باشد. وقتی پلاک ارشاد را به این اثر می‌زنیم باید حداقل شاخص‌های هنری را داشته باشد و هنرمند موسیقی که عضو شورای موسیقی است آن را یک اثر موسیقایی هنری بداند. ولو میزان این شاخصه‌ها در کف و حداقل باشد.
اعطای مجوز در شکل ایده‌آل آن برای زمانی است که آثار هنری رتبه‌بندی هنری می‌شود. ما این فضا را تا زمانی که مشکل رعایت کپی‌رایت وجود دارد برای شورای موسیقی نمی‌پسندیم. همچنین آن شکل حداکثری برای زمانی است که ما به مرزبندی‌های مشخصی برسیم تا بتوانیم شاخص‌هایی را معرفی کنیم و کارها را با درجه الف ،ب و ج و ... مجوز بدهیم. این کار را هنوز نمی‌توانیم انجام دهیم و شاید هیچ وقت هم در حوزه موسیقی کشور ما این کار قابل انجام نباشد. بنابراین کف کار این است که باید واجد جایگاه اثر موسیقایی باشد و سقف آن کار به اقبال مردم بر می‌گردد. اگر کاری توسط یک نوازنده چیره دست یا یک نوآوری خلاقانه صورت گیرد، قطعا بین مردم استقبال بیشتری ایجاد می‌کند و مخاطب خاص خود را به دنبال خواهد داشت.
* تسنیم: در بحث فرایند صدور آیا مدت زمان اعطای مجوز برای یک اثر موسیقی طولانی نیست؟
در بحث فرایند مجوز مشکلاتی وجود داشته است که در حال حاضر کاهش پیدا کرده. ضمن اینکه در آینده نزدیک سامانه نرم افزاری صدور مجوزها در سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی می‌شود. این سامانه حدود 20 روز است که به صورت آزمایشی راه‌اندازی شده است؛ کار این سامانه اساسا سرعت بخشیدن به صدور مجوزها است. رونمایی از این سامانه به زودی انجام می‌گیرد.
اما به طور کلی نظر منطقی در خصوص صدور مجوزها این است که از یک سو فرایند برچسب اطمینان برای آثار را دنبال کنیم که به چه چیزی باید مجوز داده شود و به چه چیزی نباید داده شود و خریدار حتما برچسب اطمینان وزارت ارشاد را در آن ببیند. این به معنای آن است که این اثر هنری واجد اولی‌ترین ویژگی‌های هنر موسیقی است. ثانیا واجد ابتذال نیست. بدین ترتیب به نظر من این دو ویژگی برای صدور مجوزها و اعطای برچسب اطمینان که از طرف وزارت ارشاد زده می‌شود کافی است. البته این به معنای آن نیست که ما این اثر را به عنوان یک اثر خوب می‌شناسیم و آن را برای مخاطب توصیه می‌کنیم. مجوز به هیچ وجه چنین معنایی ندارد.
ادامه دارد ...
-------------------------------
گفتگو از علیرضا جباری دارستانی
-------------------------------
انتهای پیام/