روایتی از فرآیند تغییر مفاهیم/یک جنایت آزادانه به روایت تصویر

گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛

درباره «آزادی» در طول تاریخ حرف‌های زیادی زده شده ولی هنوز هم «آزادی» از گریزپاترین مفاهیم نظری حوزه علوم انسانی است. تاریخچه پیدایش این مفهوم به ظهور تفکر انسانی گره خورده و هم در دوران تفکر اسطوره‌ای نئاندرتالی بشر مطرح بوده و پس از آن هم در اندیشه دینی و الوهی آدمی یافت می‌شود. اما پس از ظهور اندیشه فلسفی و متافیزیکی در غرب فراز و فرودهای این مفهوم به قدر گسترش یافت که بر سر آن جنگ‌ها در گرفت و خون‌ها ریخته شد.

ظهور اندیشه ریاضی- متافیزیکی در غرب مانند هر مفهوم دیگری «آزادی» را هم دستخوش تغییر کرد. رویکردها، فراشدهای فکری و جدل‌‌های(دیالکتیک) معناشناختی تاریخ آنچنان پیش رفت که آزادی هر چه بیشتر معنای الوهی و مقدس خود را از دست داد و به رهایی از بند در جهان مادی معنا شد. آزادی صرفا رهایی است؛ در حالی که در پارادایم فکری شناخت پیشا‌فلسفی، آزادی بیشتر تقید به اموری والا در نظر گرفته می‌شد. نفوذ تاریخی این اندیشه هر چه بیشتر به فراشد ابتذال معانی در زندگی بشری مبدل شد و آزادی همچون واژه‌های انسان، ارزش، حیات، زیبایی، فضیلت و ده‌ها مفهوم دیگر که امروز کمتر حتی مورد استفاده قرار می‌گیرند از حرکت ویرانگر این فراشد در امان نماند. انسان متافیزیکی کم‌کم به معنای حداقلی از این واژگان قانع شد، تا جایی که هر کدام از آن‌ها به واژگانی صرف استحاله شدند. این تقدیری بود که نگاه نظری و فرهنگی اندیشه متافیزیکی غرب در طول بیش از 2 هزار سال برای انسان امروز به ارمغان آورده‌ است و امروز این معنای نحیف‌شده از ارزش‌ها و معانی‌ای که زمانی بزرگترین لوازم زندگی معنوی انسانی بودند، چنان بی‌اهمیت شده که دیگر حتی کسی نمی‌خواهد از آن‌ها دفاع کند. در چنین اوضاعی هر کسی بخواهد آزادی را هر آنگونه که می‌خواهد معنا می‌کند و هر کس قدرت بیشتری داشته باشد تلاش می‌کند معنایی را که خود می‌خواهد به دیگران هم القا کند؛ (و البته چون هنوز کسی نمی‌خواهد از مفاهیم خود دفاع کند قوم قدرتمند تا حدودی پیروز می‌شود) درست به همین دلیل است که امروز یگانه معنای پذیرفته شده و عمومیت‌یافته از «آزادی» همان معنای نحیف و بزک‌شده غربی است. همانگونه که زیبایی نیز به آن سمت گرایش یافته و هنر اساسا شکل غربی به خود گرفته است.

پارادایم معناشناختی و حرکت تاریخی آن، فرایندی نیست که به سادگی توسط کسانی که در دل آن جای گرفته‌اند از حدود و ثغور آن مطلع شوند و تسلط همه‌جانبه آن را به طور واضح و متمایز دریابند. بررسی و نقد یک پارادایم یا حوزه معنایی نیازمند خروج و رهایی از خود آن پارادایم است، اما امروز که مفاهیم ما عموما برساخته حوزه معنایی مستعمل ماست کمتر حتی به فکرمان خطور می‌کند در آن‌ها بازنگری داشته باشیم. حتی تناقضات نهفته در ذات و معنای مفاهیم ما را متوجه تناقض‌های پارادایمی غرب نمی‌کند. حتی اینکه می‌دانیم 5 فروشنده مهم سلاح در جهان همان 5 عضو شورای امنیت سازمان ملل هستند ما را به فکر وا نمی‌دارد که آنچه شعار داده می‌شود، حمایت از وجوه انسانی بشریت و آزادی او نیست و جان و حیات انسانی برای بسیاری از مدافعان ظاهری حقوق بشر اندکی نیز نمی‌ارزد. آزادی در معنای غربی خود جز اسارت مادی بشری نیست و تبدیل آدمی به حیوان مصرف‌گرا تنها نتیجه عملی این نوع آزادی است و این تازه تنها معنای انسانی فرهنگی غرب از آزادی است.

«آزادی» در معنای سیاسی شاید صورتی جالب‌تر داشته باشد! اینکه گروه‌هایی با نام آزاد و آزادی‌خواهی دست به جنایت بزنند، معنایی نو و قرن بیست و یکمی از آزادی در دیالکتیک پارادایم معنا است. آزادی در معنای کهن خود که امروز به فراموشی سپرد شده، اگر باید فارغ از کین‌توزی و بدخواهی باشد، اگر مهربانی و عدالت‌خواهی در معنای سنتی عرفانی آزادی حضور بی‌قید و شرط داشت، امروز کین‌توزی‌های قومی قبیله‌ای و گاه افراطی‌گری‌های مذهبی و جمود اعتقادات نام آزادی می‌گیرند و هیچ‌کس نمی‌پرسد چگونه؟ کسی نمی‌داند چطور اتفاقی که تنها در صدر اسلام توسط فردی از قوم جاهلیت رخ داده ممکن است در قرن بیست‌ و یکم  هم رخ دهد! جنایتی ضد بشری که تنها می‌توان به آن نام جاهلیت مدرن داد؛ این است تقدیر انسان جدید که بی‌مقاومت، معانی خویش را می‌فروشد و به بهای مفاهیمی که پیشتر از درون تهی شده‌اند؛ 

جلوه تناقض‌آمیز جنبش‌های آزادی‌خواه امروز را در ارتش «آزاد» سوریه و دیگر گروه‌هایی که آزادی‌‌خواهی‌شان تنها در بردگی وهابیت معنا می‌شود، می‌توان یافت که جنایات آن‌ها گاه با عنوان مبارزه با دیکتاتوری خوانده می‌شود. آنچه در زیر می‌آید عکس‌هایی از یک جنایت واضح و کشتار وحشیانه است که توسط ارتش موسوم به «آزاد» سوریه انجام گرفته است. این عکس‌ها توسط «اسما وجیه» (Asmaa Waguih) عکاس رویترز در سوریه گرفته شده است. نیروهای ارتش آزاد در حال به قتل رساندن یک انسانی بی‌گناه غیرنظامی هستند؛ 

Photo by: Reuters photographer Asmaa Waguih

انتهای پیام/