هگل نقیضین را به بنیاد اندیشه‌اش تبدیل کرد/ مقایسه فلسفه ملاصدرا و هگل
خبرگزاری تسنیم: طالب‌زاده، استاد فلسفه گفت: فلسفه ملاصدرا و هگل از فلسفه‌هایی است که در آن‌ها کل بر کثرت تقدم دارد و هر دو سعی می‌کنند تناقضات فلسفی را در مرحله بالاتری از شیوه معمول فلسفه‌های پیش از خود حل کنند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست بررسی «نسبت هگل و فلسفه معاصر ایران» عصر امروز 20 مهر با حضور رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم، محمدرضا بهشتی، سیدحمید طالب‌زاده و علی‌اصغر مصلح، با بررسی کتاب «هگل» نوشته علی‌اصغر مصلح در تالار کمال دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست بیژن عبدالکریمی و پرویز ضیاء شهابی هم حضور داشتند.
سیدحمید طالب‌زاده استاد فلسفه دانشگاه تهران در این نشست درباره اصل امتناع تناقض در فلسفه هگل سخنرانی کرد. وی با تاکید بر اهمیت این اصل در فلسفه گفت: این اصل بنیادی‌ترین اصل دانش و علم است، همچنین بنیادی‌ترین بحث مابع‌الطبیعه و وجود است که اگر آن را نادیده بگیریم نه تبیین وجود و مابعدالطبیعه ممکن خواهد بود و نه می‌توانیم به دانش یا علمی نائل شویم.
وی ادامه داد: علمای گذشته این اصل را «اول الاوائل» می‌خواندند و آن را از بدیهیات می‌دانستند. این اصل روی دیگری هم دارد که همان اصل «هوهویت» یا این‌همانی است؛ به عبارت دیگر اصل این‌همانی و اصل امتناع نقیضین 2 روی 1 سکه‌اند. به طوری که هوهویت ضامن وحدت بین واقعیات است و می‌گوید هر چیزی خودش است و اصل امتناع نقیضین حافظ کثرت در عالم است، بدین ترتیب این دو اصل هم‌عنان هم هستند.
طالب‌زاده سپس تاریخچه و نمونه‌ای از این بحث در آثار افلاطون و ارسطو ذکر کرد و گفت: اصل امتناع تناقض جامع وجود و آگاهی است و در هر دو این‌ها جریان دارد، از این اصل، بحث حد در منطق و فلسفه بوجود می‌آید و مفردات در جهان را تفکیک و مشخص می‌کند. خود این موضوع در منطق بحث‌های جنس و فصل را بوجود می‌آورد و سپس مبدل می‌شود به قضایا. اصل امتناع تناقض در منطق ارسطویی خود را در قالب حمل شایع صناعی نشان می‌دهد و مورد تاکید قرار می‌گیرد. به طوری که در همه فلسفه‌های بعدی از طریق همین حمل اصل امتناع تناقض رعایت می‌شود.
به گفته این پژوهشگر علوم عقلی در همه فلسفه‌هایی که در آن‌ها کثرت مد نظر باشد، اصل امتناع تناقض را می‌توان در حمل شایع صناعی مطرح کرد. همچنین در فلسفه‌هایی که کثرت و اجزاء، مقدم بر کل هستند نیازمند اصل امتناع تناقض در قالب حمل شایع‌صناعی است، اما در فلسفه‌هایی که کل بر اجزاء و کثرات تقدم دارند برای دچار نشدن به تناقض نیازمند نوع دیگری از رفع امتناع تناقض هستیم.
وی ادامه داد: فلسفه ملاصدرا و فلسفه هگل از فلسفه‌هایی است که در آن‌ها کل بر کثرت تقدم دارد. ملاصدرا این تناقض را در مرحله بالاتری از حمل شایع صناعی یعنی با بیان اینکه «بسیط الحقیقه کل اشیاء است اما هیچ کدام از آن‌ها نیست» رفع می‌کند. یعنی حمل حقیقیه و رقیقیه.
طالب زاده گفت: در فلسفه هگل هم، چنین چیزی وجود دارد. او با شیوه‌ای خردکننده تلاش می‌کند وجودِ در آگاهی درآمده را رفته رفته در صیرورت تاریخ نشان دهد و با این روش، تناقض را به بنیاد اندیشه خود تبدیل می‌کند. یعنی نقیضین در تکاپوی دیالکتیک هگل از میان می‌رود. بدین شیوه که نقیضین در سیر «وجود در آگاهی» مرحله به مرحله منکشف و مستهلک می‌شود. اما متاسفانه تفسیر مارکسیستی از هگل در ایران مانع از درک چنین موضوع مهمی در فلسفه او شده است.
انتهای پیام/
