از اصلاحات یارانه‌ای کوتاه مدت تا اصلاحات بلندمدت

به گزارش خبرنگار گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، پرداخت یارانه سنگین انرژی به شکل موجود، دولت را با کسری بودجه مواجه می کند که طبیعتا تورم زا خواهد بود. از طرف دیگر نیز حذف یکباره یارانه های انرژی و افزایش شدید قیمت انرژی، چه بسا کشور را بیش از پیش در دام تورم گرفتار کند. مسلما اگر دولت راه حل بهینه این معما را پیدا کند، منتفع نهایی این راه حل هم دولت و هم مردم خواهند بود.

از دیگرسو اگر دولت نتواند راه حلی برای این معما پیدا کند، چه با افزایش قیمت انرژی و چه با استقراض دولت از بانک مرکزی برای تامین کسری بودجه، دیر یا زود، تورم افزایش خواهد یافت و نتایج سوء آن گریبان گیر مردم و البته دولت می شود. با این توضیح، دولت و مردم نه در دو کشتی مجزا بلکه هر دو بر یک کشتی نشسته اند و باید خود را از ضربات امواج اقتصادی ناشی از تصمیمات دولت درباره هدفمندی یارانه ها، حفظ کنند.

اما موضوع هدفمندی یارانه را از دو منظر می توان بررسی کرد: اول از دیدگاه بلندمدت که ببینیم هدف کلی چیست و چگونه و در چه مسیری باید حرکت کنیم تا به این هدف نایل شویم؟ و دوم، از دیدگاه کوتاه مدت که ببینیم چگونه با نهایت آرامش و طمأنینه کشتی اقتصاد را به سمت آن هدف کلی تغییر مسیر دهیم؟

هدف بلندمدت؛ حذف یارانه ها

از منظر بلندمدت باید به سمتی حرکت کنیم که عده کسانی که نیاز به گرفتن یارانه نقدی دارند بسیار کمتر از تعداد فعلی شده و با کاهش حجم یارانه های مستقیم، این بودجه را به سمت اهداف بلندمدت مذکور سوق دهیم.

گسترش وسایل نقلیه عمومی و زیرساخت های حمل و نقل، پوشش بیمه ای بهداشت و درمان و بیکاری، بهبود سیستم آموزشی در جهت ارتقای توانمندسازی اقشار کم درآمد، اصلاح سیستم حقوق و دستمزد و افزایش متناسب آن با تورم، ایجاد اشتغال و ایجاد زیرساخت های رشد و رونق کسب وکار و در یک کلام توسعه کشور از جمله اهداف بلندمدت است که می تواند از طریق کاهش فقر اقتصادی، نیاز به اعطای یارانه ها را کاهش دهد.

اما در مورد حذف یارانه انرژی و رساندن قیمت آن به سطح جهانی باید گفت اینکه ما قیمت انرژی خود را با قیمت های جهانی انرژی یکسان کنیم، کافی نیست و به موازات آن باید رابطه نسبی بین قیمت ها نیز برقرار شود. در این صورت باید همه قیمت ها و همچنین دستمزدها به سمت قیمت های جهانی میل کنند. به عبارت دیگر، باید سعی کنیم تا دستمزد افراد نیز به دستمزد کارا برسد. در نهایت در یک اقتصاد پویا باید به سمت حذف کلی یارانه انرژی و برابر شدن قیمت انرژی با قیمت جهانی و حفظ رابطه نسبی بین قیمت ها پیش برویم و درآمد حاصل از فروش انرژی را برای توسعه زیرساخت های مذکور در بند قبل صرف کنیم.

هدف کوتاه مدت: مسکّنی که شاید اصلا مسکّن نباشد!

اگر یارانه ناظر به هدف نباشد، اصلا نقش یارانه را ندارد و اینکه توزیع پول در جامعه قدرت خرید افراد ضعیف تر را افزایش می دهد، فقط دیدن یک روی سکه است. در سوی دیگر، توزیع یارانه نقدی بین مردم باعث ایجاد تورم و کاهش قدرت خرید همه جامعه و مخصوصا افراد کم درآمدتر خواهد شد. حالا در شرایط فعلی به جای اینکه یارانه نقدی به همه داده شود، باید گروه هایِ هدف را شناسایی کنیم. هرچند این کار کمابیش مشکل است، ولی می توان راه های شناسایی تقریبی از جمله سن سرپرست خانوار، وجود مسکن شخصی یا اجاره ای - و سایر پارامترهایی که در مقاله های اخیر منتشره در دنیای اقتصاد توسط سایر همکاران مورد بحث قرار گرفته است - را برای تعیین جامعه هدف به کار گرفت.

پیشنهاد1: یارانه نقدی براساس تقاضای افراد

کمیته امداد و بهزیستی که مدت مدیدی است یکسری افراد را شناسایی کرده و به آنها کمک های نقدی می پردازند. این فرآیند، نمونه بارزی از وجود معیارهایی برای پیداکردن مصادیق گروه های نیازمند به یارانه است. در شرایط فعلی نیز باید به هدفمندکردن واقعی یارانه ها و شناسایی گروه هدف یارانه بپردازیم. اگرچه ممکن است این شناسایی خطاهایی هم داشته باشد، ولی اگر دقت و جدیت داشته باشیم و روش مناسبی اتخاذ کنیم، می توانیم این خطاها را کاهش بدهیم. یک پیشنهاد این است که: لیست گروه های نیازمند به یارانه را منوط به تقاضای افراد برای قرار گرفتن در این لیست بگذاریم یا مثلا اعلام کنیم که: «خانوارهای با ویژگی مشخص، مثلا خانوارهای دارای درآمد ماهانه ای کمتر از یک سطح معین، می توانند درخواست یارانه داشته باشند و بعد از بررسی در صورت واجد شرایط بودن، یارانه به آنان تعلق می گیرد.»

پیشنهاد2: یارانه به صورت غیرنقدی

اگر بتوانیم یارانه را به کالاهای اساسی مثلا کوپن مواد غذایی یا کوپن اجاره بهای منازل اجاره ای یا افزایش پوشش بیمه خدمات درمانی و.... سوق دهیم، به هدفمندتر شدن آن کمک کرده ایم. سایر اصلاحات از جمله اختیار خانوارها برای انتخاب فردی که یارانه را دریافت می کند نیز، در بعضی خانوارها مشکلات را کاهش می دهد.

پیشنهاد3: روش های تشویقی برای انصراف داوطلبانه از یارانه نقدی

گرچه در کنار روش های گفته شده برای انتخاب گروه هدف یارانه ممکن است روش هایی مثل حذف داوطلبانه نیز بتوانند به بهتر شدن اوضاع کمک کنند، اما بهتر است این روش ها را در اولویت دوم قرار دهیم.

کلام آخر

در پایان امیدوارم مدیران ارشد کشور و نیروهای تربیت شده در رشته اقتصاد با راهکارهای علمی و تخصصی به عنوان «اولین بهینه» بتوانند رشد اقتصادی و اشتغال را درکوتاه ترین مدت ممکن افزایش داده و به سمت بهبود سیستم تامین اجتماعی و اصلاح سیستم حقوق و دستمزد حرکت کنند و در یک کلام کارهای اساسی در کشور انجام دهند تا نیازی به پرداخت حجم وسیعی از یارانه نباشد. در این صورت می توانیم منابع حاصل از افزایش قیمت انرژی و تولیدات نفتی را به سمت توسعه زیرساخت ها و بهبود سیستم تامین اجتماعی در حوزه هایی مانند حوزه سلامت و توانمندسازی گروه های آسیب پذیر گسیل کنیم، اما در شرایط فعلی و در کوتاه مدت نیز، به عنوان «دومین بهینه»، باید به شناسایی گروه های هدف که شامل درصد کمی از جامعه می شوند بپردازیم و یارانه را به صورت هدفمند به آنها بپردازیم.

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.