واگرایی آمریکا و اسرائیل در مورد مسئله هسته‌ای ایران، نمایشی بیش نیست
خبرگزاری تسنیم: کارشناسان مسائل امنیتی در اندیشکده شورای روابط خارجی در یادداشت خود به مناسبت آغاز دور دوم از مذاکرات هسته‌ای ایران، به طور ضمنی نشان می‌دهد که واگرایی آمریکا و اسرائیل در مورد مسئله هسته‌ای ایران، فقط یک نمایش است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده شورای روابط خارجی، دو تن از کارشناسان مسائل امنیتی در این اندیشکده هر چند که از واگرایی آمریکا و اسرائیل در مورد مسئله ایران سخن می‌گویند، اما به طور ضمنی نشان می‌دهند که این واگرایی ظاهری است و این دو تنها دچار سوء تفاهم شده‌اند و در نهایت هر دو یک چیز را می‌خواهند، توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران.
برای دولتمردان اسرائیلی، توافقی ابتدایی با ایران که دولت اوباما می‌کوشد در هفته جاری به آن برسد، به مثابه سنگ فرش کردن راه دولتی است که دو دهه را صرف توسعه یک برنامه هسته‌ای گسترده کرده است. چنین اقدامی وضعیت فعلی را تشدید می‌کند ـ آن هم در زمانی که ایرانی‌های در آستانه دسترسی به توانمندی ساخت بمب هستند ـ و رهبران ایرانی را به منابع مالی لازم رسانده و تحریم‌ها را از روی دوش ایشان برمی‌دارد.
رئیس جمهور اوباما و حامیان اصلی او، رسیدن به چنین توافقی را کاملاً متفاوت می‌نگرند. برای ایشان، این اولین گام در جهت متوقف ساختن برنامه ایران است و خریدن زمان برای مذاکره و رسیدن به توافقی بلندپروازانه‌تر و متوقف ساختن دو راه مجزا برای ساخت یک بمب؛ راه اولی که مربوط به غنی سازی اورانیوم است و راه دومی که حاصل تولید پلوتونیم است. در عوض ایران تا حدودی از شر تحریم‌ها خلاص می‌شود، اما نه آنچه که ایشان خواهان آه هستند، یعنی توان فروش نفت به سراسر دنیا. این خواسته تنها زمانی محقق خواهد شد که توافقی نهایی صورت گیرد و ایران بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های هسته‌ای خود را واگذارد.
این دو رویکرد واگرا به شدت این مسئله را سیاست زده می‌کنند که آیا توافقی که آمریکا و متحدین اروپایی وی مد نظر قرار داده‌اند، باید توافقی خوب یا بد ارزیابی شود؟ این اختلافی بنیادی است که همچنان پس از پنج سال تلاش مأیوسانه اوباما و ناتنیاهو برای قرار گرفتن در یک موضع در مورد ایران، همچنان حل نشده باقی مانده است.
هر زمان که اوباما و جان کری، وزیر امور خارجه وی خواهان زمان و فضایی اندک می‌شوند تا دعاوی رهبری جدید ایران را مبنی بر آمادگی ایشان برای اتخاذ رویکردی جدید، بسنجند، ناتنیاهو اعلان می‌کند که یک چنین توافقی «یک توافق بسیار بد»، «بسیار خطرناک» و «اشتباهی به بزرگی تاریخ» است یا همانطور که در مصاحبه روز یکشنبه خود با سی‌ان‌ان اعلان کرد «توافقی بغایت بد» است؛ و پس از این گفته‌ها نیز از احتمال حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران سخن می‌گوید حتی اگر توافقی هم صورت گیرد؛ اقدامی که دولت اوباما معتقد است ائتلاف جهانی را که برای به زانو درآوردن ایران ایجاد کرده است، از هم خواهد پاشید.
این اختلافات بسیار فراتر از اختلاف بر سر تاکتیک‌ها مذاکراتی است. مقامات آمریکایی و اسرائیلی در مصاحبه‌های مختلف تصریح کرده‌اند که مفاد توافقنامه ابتدایی، اختلاف در اهداف اصلی را نیز آشکار می‌سازد. اوباما معمولاً از تصمیم خود برای ممانعت از دسترسی ایران به تسلیحات هسته‌ای سخن می‌گوید؛ ناتنیاهو پا را فراتر نهاده و از دور نگاه داشتن ایران از تحصیل توانمندی ساخت یک چنین تسلیحاتی سخن می‌گوید.
به اعتقاد برخی کارشناسان ناتنیاهو تنها زمانی راضی خواهد شد که ایران به طور کلی زیر ساخت‌های هسته‌ای خود را رها کند. به گفته یکی از این کارشناسان «ما هم چنین چیزی را بسیار می‌پسندیم ـ اما به هیچ وجه در این مرحله از مذاکرات رسیدن به چنین هدفی ممکن نیست. برای ما، هدف آن است که اطمینان حاصل کنیم که محدودیت‌ها و مرزهای مشخصی بر این برنامه وضع کرده و مطمئن شویم که اگر ایران تصمیم گرفت به سمت تولید بمب پیش رود، به موقع از این تصمیم با خبر شده و واکنش نشان دهیم.»
مخالفت‌های آشکار ناتنیاهو و تلاش کنگره برای تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران که مورد حمایت اسرائیل نیز هست، کاخ سفید را که می‌کوشد دعاوی خود را بر کرسی بنشاند، هوشیار ساخته است. اوباما رهبران و اعضای ارشد کمیسیون‌های امور خارجی، اطلاعات، خدمات نیروهای مسلح و بانکی را روز سه‌شنبه به کاخ سفید دعوت کرد و به ایشان گوشزد کرد که اگر قرار باشد ایران را متقاعد به پذیرفتن توافقنامه‌ای کنند، رهبران جدید کشور باید با پذیرش اینکه باید اندکی از تحریم‌ها برداشته شود، به خانه‌های خود بازگردند ـ اقدامی که نشان خواهد داد آمریکا آماده توافق کردن است.
دو تن از برجسته‌ترین چهره‌های دستگاه سیاست خارجی، یعنی برژنسکی و اسکوکرافت، بیانیه مشترکی را روز دوشنبه منتشر کردند که «اگر آمریکا این فرصت تاریخی را از دست دهد، ما در دست یافتن به هدف منع گسترش تسلیحات هسته‌ای شکست خواهیم خورد و حمایت متحدین و دوستان خود را از دست داده و احتمال جنگ را بالا می‌بریم.» ایشان همچنین ادعای اصلی اوباما را نیز تکرار کردند: «اکنون تحریم‌های مضاعف علی ایران به منظور گرفتن امتیازات بیشتر در جریان مذاکرات، احتمال تضعیف و حتی متوقف شدن مذاکرات را در پی خواهد داشت.»
جزئیات توافقنامه پیشنهادی به طور محرمانه نزد دولت باقی مانده، اما مشخص است که این توافقنامه به هر دو طرف نقاطی را برای اتکا و ادامه مذاکرات فراهم می‌آورد.
در حالی که آمریکاییها می‌گویند که این توافقنامه برنامه ایران را «متوقف» کرده و آن را به عقب بازمی‌گرداند، واقعیت این است که تنها بخشی از فعالیت‌های متوقف می‌شوند و بازگشت به عقب در توافقنامه ابتدایی نسبتاً اندک خواهد بود. برای مثال، ایران همچنان به ذخیر اورانیوم کمتر غنی شده ادامه می‌دهد؛ اورانیومی که برای راکتور تولید انرژی لازم است یا اورانیومی با درصد غنای اندکی کمتر از 5. اما آمریکا تأکید می‌کند که تحت شرایطی از این توافقنامه که هنوز نمی‌توان آن را آشکار کرد، حجم کلی ذخیره اورانیوم غنی شده ایران افزایش نخواهد یافت.
به نظر می‌رسد که دلیل این ادعا این است که ایران توافق خواهد کرد که بخشی از اورانیوم متوسط غنی شده خود را ـ سوختی که تا حدود 20 درصد غنی شده و نزدیک به غنای لازم برای ساخت بمب است ـ به شکل اکسید اورانیوم در می‌آورد که راهی است برای تبدیل کردن آن به سوخت راکتور. اما به گفته اولی هینونن، یکی از ناظران ارشد پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این اکسید به راحتی قابل بازگشت به حالت اولیه است. اردوگاه ناتنیاهو و برخی از تحلیل‌گران اسرائیلی معتقدند که موضع مخالف رهبران اسرائیلی هم واقعی و هم سیاسی است. وی واقعاً بر این باور است که توافقی که در آن برداشته شدن تحریم‌ها تضمین شود بدون آنکه سانتریفیوژ‌های ایران به طور کامل متوقف نگردند، یک اشتباه وحشتناک است. اما وی همچنین اولویت خود در مبارزه با تهدید هسته‌ای ایران را در معرض خطر قرار داده و تغییر در رویکرد برخی از متحدین نزدیک وی، زمام امور را تا حدودی از دست او بیرون آورده است.
گیورا ایلاند، کارشناس ارشد در مؤسسه مطالعات امنیت ملی در تل‌آویو می‌گوید: «اوضاع فرق کرده است و همه انتظار دارند که اسرائیل باید درک کند که یک توافق به معنای منعطف‌تر بودن است. ناتنیاهو تنها از یک توافق خوب سخن می‌گوید. آمریکاییها در مورد رسیدن به یک توافقی معقول سخن می‌گویند که به مراتب بهتر از عدم رسیدن به یک توافق است.»
جان کری هم به نوبه خود در مورد اینکه آیا ناتنیاهو از جزئیات توافقنامه خبر دارد یا خیر، دچار تردید شده است. در برخی موارد به نظر می‌رسد که مقامات اسرائیلی در مورد آنچه که ایران به دست می‌آورد دچار سوءتفاهم شده‌اند.
در نشست خبری یووال استینیتز، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، در روز چهارشنبه، وی گفت که این توافق به طور مستقیم 15 تا 20 میلیارد دلار از خسارت 100 میلیارد دلاری که تحریم‌ها سالانه بر ایران وارد می‌کنند، می‌کاهد و تأثیرات غیر مستقیم این خسارات را تا 40 میلیون دلار کاهش خواهند داد. وزارت امور خارجه بلافاصله این آمار و ارقام را بی‌پایه و اساس خواند و خاطر نشان ساخت که برداشته شدن تحریم‌ها تنها برای شش ماه و نه یک سال خواهد بود. همچنین آمریکاییها این رقم را کمتر از 10 میلیارد دلار تخمین زدند. اما رهبران اسرائیلی، همچنان بر ارقام بیشتر تأکید می‌کنند.
همچنین دعاوی مختلفی در مورد راکتور آب سنگینی که اکنون در نزدیکی اراک در حال ساخت است، شنیده می‌شود. این تأسیسات برای نقشه‌های ایران بسیار حیاتی است، چرا که اگر به وضعیت عملیاتی برسد، می‌تواند ذخیره دائمی از پلوتونیوم تولید کند؛ سوختی که کره شمالی و پاکستان برای ساخت کلاهک‌های هسته‌ای خود به کار گرفته‌اند.
فرانسه که ده روز پیش با این شکایت وارد مذاکرات شد که این توافقنامه فرضی به ایران اجازه می‌دهد تا سوخت را وارد این راکتور کند ـ که در این حالت امکان ندارد اسرائیل بدون آنکه یک فاجعه رادیواکتیوی و زیست محیطی ایجاد کند، حمله‌ای را علیه این تأسیسات ترتیب دهد. به گفته مقامات آمریکایی توافقنامه فرضی از آن زمان به بعد جرح و تعدیل شد تا این اطمینان حاصل شود که ایران چند ماه تا یک سال زمان نیاز داشته باشد تا سوخت لازم را وارد این راکتور آب سنگین کند.
برای آمریکاییها این زمان هشدار کافی به نظر می‌رسد اما اسرائیلی‌ها خواهان تکه تکه شدن این تأسیسات و خروج این تکه‌ها از ایران هستند.
استینیتز در جریان دیدار اخیر خود از واشنگتن گفت که «ما خواهان نتیجه‌ای بیشتر شبیه به لیبی و کمتر شبیه به کره شمالی هستیم.» وی به توافقنامه سال 2003 اشاره داشت که در جریان آن لیبی همه عناصر برنامه هسته‌ای خود را تسلیم آمریکا و ناظران بین‌المللی کرد و ایشان نیز آنها را به خارج از کشور منتقل کردند. در حالی که کره شمالی راکتور تولید پلوتونیوم خود را پنج سال پیش متوقف کرد اما اکنون به نظر می‌رسد آن را مجدداً راه‌اندازی کرده است بدون آنکه کاخ سفید رسماً و علناً این اقدام کره شمالی را محکوم کند.
اما در سطحی اساسی‌تر، این دعاوی پا را فراتر از آنچه که ایران تسلیم می‌کند و در عوض چه چیزی عاید می‌کند، گذاشته است. آبراهام فاکسمن، سرپرست اتحادیه ضد رسوایی که به تازگی از اسرائیل بازگشته و به شدت علیه توافق اولیه لابی می‌کند می‌گوید که «به منظور ایجاد هماهنگی در استراتژی، شما نیازمند اعتماد هستید، و این اعتماد، از میان رفته است.»
اگر اعتماد در حال از بین رفتن است، دلیل آن فقدان ارتباطات نیست: اوباما و ناتنیاهو در یک گفتگوی تلفنی 90 دقیقه با یکدیگر سخن گفتند. در پایان این مکالمه، نخست وزیر اسرائیل اعلان کرد که این توافق محتمل‌تر از هر زمان دیگری شده است، با اینکه روز یکشنبه وی به کابینه خود گفت که «باید تصریح کنم که حتی در میان بهترین دوستان ممکن است اختلاف پدید آید، مشخصاً در مورد مسائلی که مربوط به آینده و سرنوشت ما خواهند بود.»
انتهای پیام/