مقاومت؛ نگاه وزارت خارجه‌ای نیست، آموزه جهانی انقلاب ایران است/راه‌اندازی دبیرخانه جشنواره مقاومت
خبرگزاری تسنیم: دبیرکل جشنواره هنر مقاومت گفت: نگاه جهانی به مقاومت یک نگاه صرفا رسانه‌ای، ژورنالیستی و وزارت خارجه‌ای نیست. این حوزه برای اینکه بتواند فرایندی جهانی و ماندگار شود، احتیاج دارد که در حوزه ادبیات و نقاشی و همه هنرهای دیگر دنبال شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، این جشنواره در سومین گام خود از 3 آذر ماه امسال کلید می‌خورد و آثار هنرمندان بیش از 70 کشور جهان با موضوع عام مقاومت به نمایش در می‌آید. حبیب‌اله صادقی از استادان پیشکسوت هنر انقلاب اسلامی است و از آغاز انقلاب همواره چهره‌ای تاثیرگذار در این هنر بوده است. از مدت‌ها پیش او و همکارانش در انجمن تجسمی انقلاب و دفاع مقدس متولی برگزاری جشنواره جهانی هنر انقلاب شده‌اند که به صورت دوسالانه در 12 رشته هنرهای تجسمی برگزار می‌شود. صادقی دبیرکل جشنواره جهانی هنر مقاومت است و محمد حبیبی رئیس انجمن تجسمی انقلاب و دفاع مقدس هم دبیر اجرایی این جشنواره است. گفت‌وگویی که در ادامه می‌آید درباره چند و چون این جشنواره بزرگ بین‌المللی با دو دبیر آن صورت گرفته که بخش به بخش در روزهای آینده منتشر می‌شود. بخش اول این مصاحبه مستقلا به گفت‌وگو با حبیب‌اله صادقی اختصاص دارد؛
*تسنیم: آقای صادقی جشنواره هنر مقاومت آنگونه که در عنوانش هم قید شده یک جشنواره جهانی است و لذا تعریف از مقاومت در این جشنواره باید مختصات ویژه خود را داشته باشد؛ تعریف شما از مقاومت در این جشنواره دقیقا چه بوده تا مخاطب بین‌المللی هم بتواند با شما به تفاهم برسد و آثارش را به این جشنواره ارسال کند؟
حبیب‌اله صادقی: ما معتقدیم انقلاب اسلامی، انقلابی بوده که حکایت از معنای مقاومت دارد؛ مقاومت در برابر ظلم و جهل و تاریکی و استکبار. اساسا فرایند پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) و حضور جدی مردم دلیر و سلحشور ما حکایت از یک حیات مجدد، یک بازگشت به خویشتن و بازگشت به فطرت الهی دارد که تحت عنوان انقلاب اسلامی طرح شد.
همانطور که مقام معظم رهبری هم فرمودند این انقلاب بی نام امام خمینی(ره) در هیچ جای جهان شناخته شده نیست. هر جایی از جهان نامی از امام خمینی(ره) برده شود در آنجا معناهای احیاگری، بیداری، نوع‌دوستی و نوع‌خواهی، ایستادن در مقابل استکبار را متجلی می‌کند.
چنین حرکت‌هایی از جانب شخصیت‌های زیادی در یکی دو قرن اخیر در دنیا اتفاق افتاده است که امام خمینی یکی از برزترین چهره‌ها است. مثلا وقتی ما از هند صحبت می‌کنیم ناخودآگاه یاد «گاندی» می‌افتیم، یاد استقلال اقتصادی و استغنای مردم هند و حیات مجددش در مقابل استعمار انگلیسی‌ها می‌افتیم. ما هم اگر نام انقلاب را مطرح کنیم قطعا نام امام خمینی(ره) متبلور می‌شود و با این نام و آن انقلاب تصور مبارزه با استعمار و استکبار و مقاومت در برابر ظلم و تاریکی تجلی می‌یابد. شعار نه شرقی نه غربی مطرح می‌شود و مقاومت با هر آنچه که مظهر ظلم و فساد و بی‌عدالتی است.
فکر می‌کنم که این معنای جهانی، ضرورت یک جشنواره بزرگ ملی و جهانی در ارکان فرهنگی کشور ما ایجاب می‌کرد؛ خوشبختانه هنرمندان انقلاب اسلامی این ضرورت را تشخیص دادند و با نشستن کنار هم و با خلق و جمع آوری آثارشان این کار را انجام دادند. جدای از آثاری که در زمینه هنر انقلاب اسلامی که یک هنر احیاگر بوده است به موضوع مقاومت هم پرداخته‌اند. هنرمندان تجسمی که هم هم صورت را می‌شناسند و هم معنا را درمی‌یابند و با آثارشان یک رکن فرهنگی و زیباشناسانه را به ظهور می‌رسانند؛ اینها از پیشقراولان و سردمداران هنر انقلاب و مقاومت در کشور بودند.
*تسنیم: مقاومت همواره بر علیه چیزی است، این جشنواره می‌خواهد مقاومت بر علیه چه معنا یا مفاهیمی را القاء کند؟
صادقی: ما در بیانیه و بورشور جشنواره هنر مقاومت محورهایی را آوردیم که در دوره‌های اول و دوم بر مبنای آن حرکت کردیم و قرار است همین محورها را در پیش بگیریم؛ از نکات مهمی که درآن هست بیان توحیدی است و ما قصد داریم شکل هنری توحید را تعریف می‌کنیم و به همگان القاء کنیم که خدا یکی است. از دل این نگاه توحیدی موارد دیگری بیرون می‌آید. این نگاه توحیدی یعنی دفاع در برابر پلیدی و تاریکی و ظلم و تجاوز، این نگاه حتی در ایران باستان هم وجود داشته و در مقابله نور و ظلمت تجلی می‌یافت.
مقاومت در این معنا یعنی ایستادگی در برابر وسوسه‌های شیطان و هرگونه انحصارطلبی، استبداد و بی‌عدالتی، ایستادگی در برابر تهاجم فرهنگی استکبار. مقاومت یعنی پرده برداشتن از چهره دروغین مدعیان حقوق بشر. مقاومت یعنی دفاع از حقیقت حقوق الهی و انسانی بشر دفاع از کرامت و آزادی حقیقی انسان. مقاومت دفاع در برابر ترور، شرارت و خشونت. مقاومت یعنی دفاع در برابر شیطان بزرگ که آمریکاست.
همچنین مقاومت یعنی دفاع از قدس شریف و مردم مظلوم فلسطین و سرزمین پیامبران و دفاع در برابر هرگونه اشغالگری در فلسطین، عراق و افغانستان. مقاومت یعنی نمایش ظلم‌های مکرر در گوانتانامو و ابوغریب، زندان‌های مخفی و مخوف جهان سرمایه‌داری، یعنی دفاع از هر انسانی در هر جای دنیا. یعنی پایداری از ارزش‌های دینی، انسانی و معنوی و پایداری و استقامت و ایثار و شهادت و تقوا و ایمان و عمل صالح. مقاومت یعنی ادامه راه انبیاء و رسل و بازگشت به این باور بنیادی که خدا یکی است.
آنگونه که در محورهای بوروشور جشنواره مقامت آمده مقاومت به رنگ پوست و نوع زبان و قومیت و جغرافیای انسان وابسته نیست، مرز نمی‌شناسد و تاریخ ندارد و محدود به هیچ زمان و مکانی نیست؛ یعنی پیوسته و جاری است. باز مقاومت یعنی انسان و عالم مبداء و مقصدی دارد و جهان در انتظار منجی الهی است. مقاومت یعنی تا ظلم هست مبارزه هست و یعنی سحر نزدیک است. اینها محورها و واژگان کلیدی است که ما برای این جشنواره تعریف کردیم.
*تسنیم: برخی از این معانی عام ولی برخی از آن‌ها خاص هستند و شاید دغدغه اندکی از مردم جهان باشد؛ تصور می‌کنید این اهداف که همگی مقدس‌اند تا چه حد دغدغه هنرمندان جهانی را برمی‌انگیزد؟
صادقی: فکر می‌کنم این معنا و اتفاق، برای مردم ایران و جهان معنا و اتفاق ناآشنایی نیست؛ خود پیروزی انقلاب اسلامی در ایران مظهر تجلی و بروز و ظهور این معنا‌ها بوده و هنرمندانی در 30 سال گذشته آثاری را در این حوزه خلق کرده‌اند. از سوی دیگر این معنا و اتفاق یعنی مبارزه با ظالمان در جاهای مختلف دنیا، از دوره‌ای که گاهی مذاهب در هیئت‌های کنیسه و کلیسا پوشش جسمانی پیدا می‌کردند و روایت‌های مختلفی پیدا می‌کردند و گاهی هم ابزار قدرتمندان می‌شدند، مصلحان و آرمانگرایان و دین‌باورانی که حقیقت الهی را پیش می‌بردند در برابر بیراهه‌ها و ظلم‌ها ایستادند و مقاومت کردند. بنابراین این موضوع برای همه مردم آشناست.
البته خط قرمزهایی میان ما و برخی وجود دارد؛ مثلا عده‌ای معنای آزادی را می‌برند در حوزه آزادی‌های بی‌حد و حصر که با آرمان‌های ما فاصله دارد؛ ما اتفاقا به خدا می‌گویم «من از آن روز که در بند تو ام آزادم». ما یک خط قرمزهایی داریم که بندگی‌هایی را که به سمت «لائیسیته» می‌رود برنمی‌تابیم. یا مثلا کارهایی که گروه‌های همجنس‌باز ولو با شعار اعتراض و مقاومت انجام شود یا گروه‌هایی که آزادی را به عنوان امری بی‌حد و حصر معنا می‌کنند برنمی‌تابیم. عده‌ای از اینها تا پروژه این جشنواره را دیدند دلشان می‌خواست در این جشنواره شرکت کنند، اما چون هدفی که ما دنبال می‌کنیم برگرفته از اندیشه دینی و قرآنی است و بر مبنای آرمان‌ها انسان مصلح، حقیقت‌طلب و عزت‌طلب شکل گرفته، واژگان کلیدی ما با اینها فاصله دارد. عموم آثاری که به ما رسیده از کارهایی بوده که مقاومت را در معنای ارزشی آن حفظ کرده، اگر چه می‌دانیم که شناسایی ما از همه هنرمندان در جهان، قطعا شناسایی کاملی نیست.
*تسنیم: نمونه‌های تاریخی این مبارزه یا مقاومت در فرهنگ‌های دیگر بویژه فرهنگ غرب و تجلی هنری آن‌ها را می‌توان نشان داد؟
صادقی: بله. از قرن 16 یا 17، بعد از جریان انگیزاسیون و بعد از نهضت اجتماعی رنسانس دوره‌ای است که در غرب، عصر انقلاب صنعتی نامیده می‌شود و مردم اگر چه گاهی به آسمان نزدیک می‌شدند و اشارت‌هایی به آسمان داشتند و انگشت گروهی از آن‌ها به آسمان بود، ولی رفتارهای زمینی می‌کردند. بعدها عده‌ای ظهور کردند که به وجوه عمیق‌تری از نگاه الهی توجه کردند و این توجه به الوهیت منجر به نوعی احیاگری شد و نگاه تاویلی جدید به حقیقت دین اتفاق افتاد و بدین‌ترتیب دین در فرایند نهضت‌های اجتماعی راه یافت و توانست نقش بازی کند. این جریان‌ها هم در مسیحیت و کلیسا‌ها رخ داد و هم در اسلام ایجاد شد؛ در این جریان حضور مروجان، مصلحان و اندیشمندانی که با کتاب شریف انجیل و قرآن همراهی داشتند باعث شد که نهضت‌های اجتماعی با ابتنا بر موضوع مقاومت و ایثار بوجود بیاید
از قرن 18 به بعد و بین جنگ اول و دوم جهانی که نهضت‌های اجتماعی مردم ظهور و بروز داشت در حوزه هنر هم سبک‌های اکسپرسیونیسم و رومانتیسیسم ظهور کرد و هنرمندان در کنار مردم ایستادند و اقدام به روایت جهد مردم، دشواری‌های زندگی انسانی آن‌ها، عزت‌خواهی مردم را و ارزش‌طلبی آن‌ها کردند.
*تسنیم: همانطور که فرمودید معنای مقاومت در بطن انقلاب اسلامی وجود داشت؛ اما امروز این معنا بیشتر صورت جهانی پیدا کرده و برای مثال شما قصد دارید آن معنای عام و جهانی را برای همگان تبیین کند. این نگاه جهانی مقاومت در بین اهالی فرهنگ و حتی اهالی سیاست ما هم وجود دارد؛ به نظر شما از چه زمانی مقاومتی که در انقلاب اسلامی وجود داشت صورت جهانی پیدا کرد؟
صادقی: ببینید ما از همان روز اول پیروزی انقلاب اسلامی و حتی قبل از پیروزی انقلاب، در اعلامیه‌هایی که از حضرت امام(ره) به ما می‌رسید و می‌خواندیم، توجه ایشان به موضوع فلسطین و آزادی قدس شریف بسیار جدی بود. امام فلسطین و قدس را به عنوان واژگان کلیدی حوزه جهان اسلام به کار می‌برد که باید جهت آزادسازی آن تلاش کرد. ایشان این توجه کانونی را به همه روشنفکران و انقلابیان جهان می‌دادند که آزادی فلسطین را در نظر داشته باشند.
لذا می‌بینید که در روز دوم و سوم پیروزی انقلاب اسلامی نماینده فلسطین به ایران می‌آید. بدین‌ترتیب همانقدر که پیروزی انقلاب، استقرار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی مطرح می‌شود به همان اندازه هم نگاه ما به آزادی فلسطین در بطن انقلاب مطرح است. بدین‌ترتیب نگاه ما از همان آغاز نگاهی جهانی است و ما اگر در هر گوشه‌ای از جهان هر ظلمی به مظلومی بشود باید حساس باشیم و عکس‌العمل نشان دهیم.
*تسنیم: در این نگاه جهانی، فارغ از اینکه سیاسیون کار خودشان را انجام می‌دهند، کار اهالی فرهنگ و هنر چیست؟ اساسا هنر چطور می‌تواند این نگاه را تبیین کند و جایگاه جشنواره جهانی هنر مقاومت در این عرصه کجاست؟
صادقی: نکته‌ای که وجود دارد و به نظر من بسیار مهم است این است که این نگاه جهانی به مقاومت یک نگاه صرفا رسانه‌ای، ژورنالیستی و وزارت خارجه‌ای نیست. به نظر من این حوزه برای اینکه بتواند فرایندی جهانی و ماندگار بشود، قطعا احتیاج دارد که در حوزه ادبیات و نقاشی و همه هنرهای دیگر از جمله سینما و تئاتر و موسیقی و ... دنبال شود. خوشبختانه بخش‌هایی از مدیریت فرهنگی ما در دوران بعد از انقلاب توجه جدی به این مقوله کردند و کارهایی هم انجام شد.
جشنواره جهانی هنر مقاومت هم از آنجا که نهادهایی مانند بنیاد فرهنگی روایت، گروه روایت فتح و انجمن تجسمی انقلاب و دفاع مقدس اهدافشان پاسداشت، ارزش‌های انقلاب اسلامی است، از همان ابتدا پرداختن به مقاومت در این معنا را در دستور کار خود قرار داده و در جشنواره اول و دوم و سوم که در حال برگزاری است، این مسئله را دنبال کرده است.
جشنواره دوره نخست در پهنه ملی در موزه هنرهای معاصر در زمانی که من رئیس موزه بودم، برگزار شد. اما جشنواره دوم و سوم در مرکز فرهنگی هنری صبا برگزار شد. از دوره دوم این جشنواره در حوزه جهان اسلام از هنرمندان کشورها دعوت کردیم تا در موضوعاتی از قبیل جنگ نرم و جنگ اقتصادی و فشارهای فرهنگی و... کار کنند و آثارشان را ارائه دهند. کارهای خوبی شد اما با توجه به نفوذ و اعمال قدرت برخی از کشورهای معارض و مخالف که می‌خواهند راه هنرمندان و اهالی فرهنگ ما را با مخاطب جهانی ببندند، کمتر توانستیم نتایج کار آن هنرمندان را رصد کنیم. اما در جشنواره سوم به دنبال آن هستیم که با همکاری گروه بین‌الملل فرهنگستان هنر یک ستاد اجرایی را تدارک ببینیم که ستاد مرکزی باشد برای همکاری همه هنرمندان با ایده مشترک مقاومت در جهان و در این راه توانستیم به نکات خوبی هم دست پیدا کنیم. البته ما با جایگاه آرمانی مفروض هنوز فاصله زیادی داریم. اگرچه در این دوره نسبت به دوره‌های قبلی آثار بسیار خوب و زیادی به جشنواره ارسال شده و نشان از موفقیت این جشنواره در سطح جهانی دارد اما آرمانی که در پهنه بین‌الملل جهت مخاطب‌شناسی جستجو می‌کنیم با تعداد کارهایی که برایمان ارسال شده هنوز فاصله دارد و ما باید بیش از اینها کار کنیم و همه مخاطبان جهانی را به این جشنواره توجه دهیم.
علاوه بر این توانستیم کانون‌های مختلفی را در حوزه تصویری و تجسمی در جهان معاصر پیدا کنیم که با اهداف جشنواره و موضوعات آن همخوانی دارند. از آنجا که موضوعاتی که ما انتخاب کردیم موضوعات جهانی است و در حوزه اهداف ذهنی روشنفکران و هنرمندان بین‌المللی قرار می‌گیرد قطعا در آینده همراهان بیشتری در جهان معاصر خواهیم داشت. این ایده‌ها توسط این روشنفکران و هنرمندان به دلیل شرایط اقلیمی، سیاسی و فرهنگی‌شان گاهی فرصت بروز و ظهور نداشته و امیدواریم این جشنواره فرصت ظهور و بروز آن را به این هنرمندان بدهد.
*تسنیم: پیشتر وعده داده شده بود که دبیرخانه دائمی جشنواره جهانی هنر مقاومت تاسیس و راه‌اندازی خواهد شد؛ خبری از تاسیس دبیرخانه این جشنواره هست؟
صادقی: دبیرخانه دائمی جشنواره هنر مقاومت ان شاء الله بعد از برگزاری جشنواره سوم قرار است شکل بگیرد و اگر این اتفاق بیفتد، راه برای ترویج و گسترش این جشنواره بازتر می‌شود و امکان برقراری ارتباط با هنرمندان کشورهای دیگر مساعد می‌شود. چون با استقبال و حضور هنرمندان خارجی از جشنواره امسال (دوره سوم) بعد از برگزاری این دوره راه برای تشکیل و تاسیس دبیرخانه دائمی باز می‌شود و ان شاء الله در دوره چهارم دبیرخانه دائمی خواهیم داشت.
چون ما معتقدیم وجود یک تسلسل و ارتباط با هنرمندان، آزادی‌خواهان، روشنفکران و دانشگاهیان ارجمندی که در جهان معاصر اهدافی مشابه اهداف ما را دنبال می‌کنند برای رسیدن به اهداف جهانی ما در این جشنواره بسیار لازم و ضروری است و وجود دبیرخانه دائمی به همین دلیل از ضرورت‌های این جشنواره است. مثلا ما در حوزه کشورهای عربی منطقه، همچنین در حوزه آسیای میانه، نیازمند ارتباط بیشتر و از طریق آن نیازمند ترویج بیشتری هستیم.
ما همچنین نیاز داریم تا جشنواره بعدی که 2 سال آینده برگزار خواهد شد، هیئت‌های فرهنگی و هنری را از طریق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی یا از طریق رایزنی‌های فرهنگی و نهادهای دیگر کشور به دیگر کشورها اعزام کنیم و کارهای بین‌فرهنگی انجام دهیم؛ گزیده‌ای از این کارها را در نوار غزه و لبنان ارائه کردیم و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. اما اگر بخواهیم در حوزه کشورهای اسلامی و کشورهای منطقه ، به خصوص کشورهایی که در خط مقدم مقاومت هستند مانند لبنان، سوریه، غزه و عراق مخاطبان بیشتری داشته باشیم لازم است این دبیرخانه تاسیس شود تا در این راه اطلاع‌رسانی، کار رسانه‌ای و ارتباط‌گیری قوی مخصوصا در کشورهایی مانند افغانستان و کشورهای آسیای میانه و حوزه کشورهای مسلمان انجام گیرد.
*تسنیم: استقبال جهانی از آثار این جشنواره چطور بوده است؟ آیا غیر از فلسطین و لبنان کشورهای دیگری هم از آثار این جشنواره استقبال می‌کنند؟
صادقی: بله. همین الان کشورهای مختلفی مانند کره شمالی، ژاپن، چین و چند کشور آسیای میانه از ما خواسته‌اند که از کارهای جشنواره اول و دوم و سوم گزیده‌هایی را به این کشورها ببریم و در آنجا به نمایش بگذاریم. چند سال پیش من نمایشگاهی در چین داشتم و در این کشور بودم در حاشیه این نمایشگاه تصویر تعدادی از آثار این جشنواره را به آن‌ها نشان دادیم؛ وقتی استادان دانشگاه چینی این کارها را دیدند خیلی راغب بودند که نشانه‌شناسی هنر انقلاب اسلامی ما را بویژه در ژانر مقاومت شناسایی کنند. قطعا چین کشوری سوسیالیستی و شبه‌انقلابی صرف نیست. امروز تکنولوژی و علم جدید در ژاپن و چین وجود دارد و وقتی این دو کشور آثار این جشنواره را دیدند برایشان خیلی جالب بود و وقتی کتاب جشنواره دوم را به آن‌ها نشان دادیم، بحث‌های نشانه‌شناسی و علمی این آثار خیلی آن‌ها را جذب کرده بود.
من معتقدم مخاطبان و تشنگان بسیاری در عرصه بین‌الملل برای هنر مقاومتی که ما در هنر انقلاب اسلامی تجربه کردیم وجود دارد و این جشنواره در بخش نمونه‌سازی چنین هنری در جهان وارد عرصه شده و اگر خدا بخواهد به موفقیت خواهد رسید.
به هر حال جامع هدف ما اهداف جهانی است، اما هنوز نتوانسته‌ایم همه هنرمندانی را که توان کار در بستر این جشنواره را دارند چه در داخل و چه در خارج از کشور جذب کنیم؛ امیدواریم پس از تاسیس و فعالیت دبیرخانه دائمی جشنواره هنر مقاومت این امر محقق شود و این استقبال گسترده‌تر شود.
انتهای پیام/