شورای عالی انقلاب فرهنگی بی بدیل در مدیریت راهبردی

به گزارش خبرگزاری تسنیم،  در 23/3/59 امام خمینى(ره) فرمانى را مبنى بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگى صادر فرمودند. ایشان در این پیام بر ضرورت انقلاب فرهنگى تأکید و نگرانى خود را از این‏که مدیریت فرهنگى در اختیار کارفرمایان بى‏فرهنگ و در خدمت استعمارگران قرار گیرد، اعلام فرمودند. حضرت امام(ره) در این پیام، هفت نفر از صاحبان خرد و اندیشه را مأموریت دادند تا ستادى تشکیل دهند و از افراد صاحب‏نظر متعهد، قشرهاى تحصیل‏کرده و مؤمن به جمهورى اسلامى در راستاى برنامه‏ریزى رشته‏هاى مختلف و خط مشى فرهنگى آینده دانشگاه‏ها، بر اساس فرهنگ اسلامى و انتخاب و آماده‏سازى اساتید شایسته، متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشى اسلامى اقدام نمایند.

رویکرد نخست این ستاد، اسلامى‏کردن دانشگاه‏ها تعریف گردید؛ همان که امروز نیز دغدغه اساسى رهبر معظم انقلاب و تمامى دلسوزان مى‏باشد. هر چند در این راستا نتایج بسیار مطلوبى به دست آمده ولى تا رسیدن به آرمان‏هاى امام و مقام معظم رهبرى فاصله زیادى باقى مانده است. اگر دانشگاه مى‏خواهد مبدأ تحولات در کشور باشد باید فکرى که در این دانشگاه به دانشجو القا مى‏شود، فکر اسلامى باشد و تعهد به نظام و کشور را به‏دنبال داشته باشد.
سومین ترمیم عمده شوراى عالى انقلاب فرهنگى به سال 1375 برمى‏گردد. حضرت آیت الله خامنه‏اى رهبر معظم انقلاب اسلامى در تاریخى 14/9/75 با صدور پیامى ضمن تعیین ترکیب جدید اعضاى شوراى عالى، بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر آن نیز تأکید نمودند. در این پیام آمده است: «شوراى عالى انقلاب فرهنگى که با تدبیر حکیمانه امام راحل عظیم‏الشأن به‏جاى ستاد انقلاب فرهنگى پدید آمد، نقش فعال و مؤثرى را در عرصه‏هاى امور فرهنگى کشور به‏خصوص دانشگاه‏ها ایفا کرد و برکات زیادى از خود به‏جاى گذارد. اکنون با پیشرفت کشور در کار سازندگى و گسترش دامنه نیاز به دانش و تخصص و لزوم فراگیرى علوم و فنون و پرورش محققان و نوآوران و استادان و متخصصان کارآمد، اهمیت این بخش از مسایل فرهنگى تأکید مضاعف یافته است. توسعه دانشگاه‏ها و پژوهشگاه‏ها و دیگر مراکز آموزش و آموزش عالى که پاسخ طبیعى به آن نیاز است و افزایش چشمگیر کمیت دانشجویى، به نوبه خود تکالیف تازه‏اى را بر عهده مسؤولان امور فرهنگى کشور مى‏گذارد که برتر از همه آن‏ها اولاً کیفیت بخشیدن به مایه‏هاى علم و تحقیق در این مراکز و ثانیاً پرداختن به تربیت معنوى دانشجویان و هدایت فکر و عمل آنان است». در بخشى دیگر از این پیام، با اشاره به هجوم فرهنگى همه‏جانبه دشمنان به ارزش‏هاى اسلامى، فرهنگ اصیل ملى و باورهاى مردم، آمده است: «همه این حقایق مهم و هشداردهنده، مسؤولان فرهنگى کشور را به تدبیرى برتر و اهتمامى بیشتر و تلاشى گسترده‏تر فرا مى‏خواند و به‏ویژه شوراى عالى انقلاب فرهنگى را که در جهاد ملى با بى‏سوادى و عقب‏ماندگى علمى و تبعیت فرهنگى، در حکم ستاد مرکزى و اصلى است، به تحرک و نوآورى و همت‏گمارى برمى‏انگیزد». بدین‏ترتیب شوراى عالى انقلاب فرهنگى وارد مرحله جدید از حیات تشکیلاتى شد. در این مرحله شوراى عالى انقلاب فرهنگى موظف گردید در رأس فعالیتهاى خود به «مدیریت فرهنگى» جامعه در عرصه‏هاى مختلف بپردازد و با سیاستگذارى‏هاى اصولى خود، زمینه را براى پیدایش جامعه‏اى بهره‏مند از حیات طیبه الهى فراهم سازد.

جایگاه، اهمیت و ضرورت شوراى عالى انقلاب فرهنگى‏

تدبیر و تأکید رهبر کبیر انقلاب و مقام معظم رهبرى بر استمرار وجود نهادى که به‏طور دائم و به‏صورت مستمر و فعال موضوع فرهنگ و علم را طراحى و برنامه‏ریزى کند، از اهمیت راهبردى این

نهاد حکایت دارد. تدبیرى که موجب شده حجم زیادى از کارکردها در حوزه علم و فرهنگ و آنچه که مبناى عمل در حوزه علم، آموزش، تحقیق و پژوهش قرار مى‏گیرد، بر اساس مصوبات شوراى عالى انقلاب فرهنگى باشد. این موضوع که هم آمار و ارقام مؤید آن است و هم مورد تأیید فعالان و کارشناسان حوزه‏هاى گوناگون است، نشان مى‏دهد که این تدبیر و اندیشه از ابتدا با رهبران انقلاب بوده است و به‏دلیل اهمیتى که بخش علم، تحقیق و فرهنگ داشته، این نهاد در جایگاه تصمیم‏سازى و تصمیم‏گیرى کشور پیش‏بینى شده است.
جایگاه، نقش و مأموریت‏هاى شوراى عالى انقلاب فرهنگى در طراحى و هدایت علم و هنر و فرهنگ کشور، رسالتى است که بر عهده دیگر نهادها و قواى کشور گذاشته نشده است. مقام معظم رهبرى در مورد جایگاه شوراى عالى مى‏فرمایند: «یک جایى لازم است که ما به فعالیت‏هاى فرهنگى متنوع و گوناگون و بسیار پراکنده و گسترده یک سمت و سو و جهت واحد بدهیم. مرکز این، همین‏جا است. آن مرکزى که شما به‏دنبال آن مى‏گردید همین است. ما جاى دیگرى نداریم. نمى‏توانیم هم جاى دیگرى درست کنیم.»
وظیفه شوراى عالى انقلاب فرهنگى فقط سیاست‏گذارى نیست، بخش زیادى از کار شوراى عالى انقلاب فرهنگى، سیاستگذارى است؛ ولى بخشى دیگر، طراحى شیوه‏هاى اجرایى یک تصمیم در حوزه استراتژیک است.»
هم‏چنین معظم‏له در سال 1386 مى‏فرمایند: «ضرورى است سازوکارهاى لازم به‏منظور هماهنگى و مدیریت کلان دستگاه‏هاى فرهنگى از سوى شورا در اسرع وقت تدوین گردد.»
مقام معظم رهبرى در دیدار مورخ 23/3/90 با اعضاى شوراى عالى، ضمن اشاره به اهمیت بالاى مقوله‏ى فرهنگ، مسؤولیت شوراى عالى را عظیم خواندند و تأکید کردند: «مهم در عرصه‏ى تهاجم پیچیده و فراگیر فرهنگ جبهه استکبار بر ضد نظام اسلامى، شوراى عالى انقلاب فرهنگى همچون یک قرارگاه اصلى، وظیفه سیاست‏گذارى راهبردى و هدایت دستگاه‏ها و مراکز تأثیرگذار فرهنگى و بخش‏هاى اجرایى را بر عهده دارد.»

   تعابیر مقام معظم رهبرى از جایگاه شورا

1. ستاد مرکزى و اصلى یا ستاد عالى فرهنگى و علمى دستگاههاى کشور
رهبر معظم انقلاب، آیت‏الله خامنه‏اى در تاریخ 14/6/75 با صدور پیامى، ضمن تعیین ترکیب جدید اعضاى شوراى عالى انقلاب فرهنگى، بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر آن نیز تأکید کردند: شوراى عالى انقلاب فرهنگى در جهاد ملى با بى‏سوادى و عقب‏ماندگى علمى و تبعیت فرهنگى، در حکم «ستاد مرکزى و اصلى» است...

2. اتاق فکر فرهنگى کشور
ایشان در مناسبتى دیگر بیان مى‏کنند: «این مجموعه شوراى عالى انقلاب فرهنگى در کشور بى‏بدیل است. در مدیریت راهبردى فرهنگى، ما به غیر از این مجموعه، هیچ مرکزى را در کشور نداریم. بخش‏هاى مختلف، چه دولت، چه مجلس، چه حتى مجمع تشخیص مصلحت، وظایفى دارند. اما، هیچ‏کدام وظیفه‏اى را که این شورا بر عهده دارد، بر عهده ندارند. اینجا را در واقع باید اتاق فرمان فرهنگى کشور یا ستاد عالى فرهنگى و علمى دستگاه‏هاى کشور اعم از دستگاه‏هاى فرهنگى و سایر دستگاه‏ها و مرکز مهندسى فرهنگى کشور به‏حساب آورد.» (26/9/81)

3. قرارگاه مقدم فرماندهى‏
«شما اینجا در آن قرارگاه مقدم فرماندهى هستید، عقبه فکرى شما در مراکز دانشگاهى و حوزه‏اى و دبیرخانه خودتان است که باید محور همه این مراکز باشد. خط مقدم‏تان هم عبارتست از دولت، مجلس و حتى مجمع تشخیص مصلحت و دستگاه قضایى و دیگر دستگاه‏هایى که در کشور هستند، این‏ها بازوان اجرایى شما هستند. این بازوان اجرایى فقط چهار وزارتخانه فرهنگى نیستند. مجلس ما براى عملى‏شدن آنچه اینجا به‏عنوان مهندسى انجام مى‏گیرد، حتماً باید قانون بگذارند. مجمع تشخیص مصلحت هم در سیاستگذارى‏ها، همین مهندسى کلان را در نظر داشته باشند.» (8/10/83)

4. قله تصمیم‏گیرى براى مسائل فرهنگى کشور
«من از آغاز تاکنون، این شورا را در قله تصمیم‏گیرى براى مسائل فرهنگى کشور مى‏دانسته‏ام. آن قله تصمیم‏گیرى فرهنگى به‏معناى نگاه کلان و مهندسى عمومى فرهنگ کشور است که شامل دانشگاه و فرهنگ عمومى و مدرسه و نظام آموزشى و کتاب درسى و تربیت معلم و حتى صنعت و غیرذلک مى‏شود.» (8/10/83)
البته این همه انتظارات رهبرى از شوراى عالى انقلاب فرهنگى نیست و همین گزیده انتظارات، خود مبین اهمیت فراوان شورا و انتظارات ایشان از این شوراست.

  انتظارات و مطالبات رهبر معظم انقلاب درباره شورا
معظم‏له در یکى از دیدارهاى خود با اعضاى شورا با اشاره به جلسه‏اى که در آن یکى از دلسوزان انقلاب نسبت به برخى از شاخصهاى فرهنگى کشور- از جمله فرهنگ عمومى- اظهار نگرانى کرده بود، مى‏فرمایند: «من به آن دوست عزیز گفتم کارى که من در این زمینه مى‏توانم بکنم، همین کارى است که تاحالا کرده‏ام؛ یعنى تشکیل این شورا و واردکردن افراد با فکر و با انگیزه براى تصمیم‏گیرى در باره فرهنگ کشور و کمک قانونى و حیثیتى و هرچه که لازم است به این شورا؛ این کارى است که به‏عهده من است؛ اما از اینجا به بعدش به‏عهده شما.
من به آن دوست گفتم که بنده با شما پیش خداى متعال احتجاج خواهم کرد و به پروردگار خواهم گفت من بهترین کسانى را که مناسب این‏کار مى‏شناختم، در این شورا جمع کردم. شما به خداى متعال باید جواب بدهید؛ هرچه که فکر مى‏کنید باید پیش خداى متعال گفت، آن‏را بیان کنید و به فکرش باشید.» (84/10/13)
مطالبات رهبرى معظم از شورا را مى‏توان با درک دیدگاه ایشان از عرصه فعالیت، وظایف و راهکارهاى ایشان دریافت:

الف- عرصه فعالیت‏
حضرت آیت‏الله خامنه‏اى این سه عرصه را محل ظهور و بروز و تجلى «فرهنگ» دانسته که شوراى عالى انقلاب فرهنگى باید مواجهه‏اى روشمندانه و مدبرانه با آن‏ها داشته باشد:

1) تصمیمهاى کلان کشور
نخستین عرصه‏اى که معظم له آن‏را تجلى‏گاه «فرهنگ» مى‏دانند، سیاست‏گذاریها و تصمیمات کلان کشور است که باید عنصر «فرهنگ» در این سیاست‏گذاریها و تصمیمات، نقشى جهت‏بخش داشته باشد: «فرهنگ به‏عنوان جهت‏دهنده در تصمیمات کلان کشور حتى تصمیم‏هاى اقتصادى، سیاسى، مدیریتى و یا در تولید نقش دارد. وقتى ما مى‏خواهیم ساختمان بسازیم و شهرسازى کنیم، در واقع با این‏کار داریم فرهنگى را ترویج مى‏دهیم یا تولید مى‏کنیم یا اشاعه مى‏دهیم. وقتى تولید اقتصادى هم مى‏کنیم، در واقع داریم از این طریق فرهنگى را تولید مى‏کنیم یا اشاعه مى‏دهیم یا اجرا مى‏کنیم. اگر در سیاست خارجى مذاکره‏اى کنیم و تصمیمى مى‏گیریم، عیناً همین معنا وجود دارد. بنابراین فرهنگ مثل روحى است که در کالبد همه فعالیت‏هاى گوناگون کلان کشورى حضور و جریان دارد. فرهنگى که باید در تولید، خدمات، ساختمان‏سازى، کشاورزى، صنعت، سیاست خارجى و تصمیمات امنیتى رعایت شود و حدود را معین و جهت را مشخص کند، چیست؟ این باید در اینجا معین شود.» (26/9/81)

2) مردم‏
مقام معظم رهبرى دومین عرصه و کارکرد فرهنگ را جهت‏دهى به رفتار مردم دانسته‏اند که در مواردى مانند تدین و دین‏باورى، قانون‏پذیرى، غیرت ملى، الگوى مصرف عمومى، فرهنگ ازدواج، کار و به‏طورکلى «فرهنگ عمومى» ظهور و بروز مى‏یابد.

3) سیاستهاى کلان دستگاه‏هاى آموزشى و علمى‏
حضرت آیت‏الله خامنه‏اى سومین میدان تجلى فرهنگ را برنامه‏ریزیها و سیاست‏گذاریهاى کلان دستگاه‏هاى آموزشى و علمى مانند مدارس و دانشگاه‏ها دانسته‏اند و رسیدگى و پرداختن به آن‏را ازجمله وظایف شوراى عالى انقلاب فرهنگى.

ب - وظایف و مأموریت‏ها
رهبر معظم انقلاب بر این اساس وظایف و مأموریت‏هاى خطیر و مهمى را براى شوراى عالى انقلاب فرهنگى تعریف مى‏کنند که در زیر به مهم‏ترین آن‏ها اشاره مى‏شود:

1) مهندسى فرهنگ‏
یکى از مهم‏ترین وظایفى که حضرت آیت‏الله خامنه‏اى علاوه بر امر سیاست‏گذارى براى شورا برمى‏شمردند، مهندسى فرهنگ در کشور و جهت‏گیرى و جهت‏یابى و انسجام بخشهاى گوناگون دولتى و غیردولتى در حوزه فرهنگ است: «یکى از مهم‏ترین تکالیف ما در درجه اول، مهندسى فرهنگ کشور است؛ یعنى مشخص کنیم که فرهنگ ملى، فرهنگ عمومى و حرکت عظیم درون‏زا و صیرورت‏بخش و کیفیت‏بخشى که اسمش فرهنگ است و در درون انسان‏ها و جامعه به‏وجود مى‏آید، چگونه باید باشد... آن قله تصمیم‏گیرى فرهنگى... به‏معناى نگاه کلان و مهندسى عمومى فرهنگ کشور که شامل دانشگاه و فرهنگ عمومى و مدرسه و نظام آموزشى و کتاب درسى و تربیت معلم و حتى صنعت و غیرذلک مى‏شود- باید در اینجا طراحى شود.»
رهبر معظم انقلاب سه سال پس از طرح ضرورت تهیه نقشه مهندسى فرهنگ، با لحنى انتقادى باز هم بر ضرورت تهیه این نقشه تأکید مى‏نماید: «الآن باید نقشه مهندسى فرهنگى کشور روى میز آماده باشد و باید روى آن بحث شده باشد؛ کار شده باشد؛ تصمیم‏گیرى شده باشد و نقشه کلان با راهکارها- نه فقط چیزهایى که صرفاً آرزو و آمال است- کشیده شده و مشخص شده باشد».

2) تو سعه علمى کشور
توسعه علمى کشور و نهضت تولید علم نیز از جمله رسالت‏هایى است که معظم له در دیدار خود با اعضاى شوراى عالى انقلاب فرهنگى بر آن تأکید کرده‏اند و در آن مسائلى مانند ترویج نظریه‏پردازى و تولید علم، توجه به علوم پایه و انسانى، تقویت دروس فلسفه اسلامى، تحقیقات و پژوهش، ارتباط دانشگاه و صنعت را مورد تأکید قرار داده‏اند: «ما باید براى کشورهاى اسلامى مادر علم بشویم... ما که این همه جوان با استعداد داریم، باید یک خیز بلند برداریم و یک کار بنیانى و عمیق در زمینه علم انجام دهیم؛ بعد به روى کشورهاى مسلمان باب علم را باز کنیم. بنابراین توسعه علمى کشور چیز مهمى است... ترویج نظریه‏پردازى و تولید علم کار شماست.» (13/10/84)

3) شناسایى، جذب و سازماندهى نخبگان‏
پرداختن به نخبگان نیز از رسالت‏هاى شوراى عالى انقلاب فرهنگى است که باید با تثبیت بنیاد نخبگان به سطح شایسته و قابل قبولى برسد.

4) نوسازى آموزش و پرورش‏
یکى از تأکیدهاى مهم رهبر معظم انقلاب به شوراى عالى انقلاب فرهنگى، نوآورى در نظام آموزش و پرورش کشور و استفاده از شیوه‏هاى کارآمد در تعلیم و تربیت است: «الآن در دنیا، نظام‏هاى جدیدى براى آموزش کودکان، نوجوانان، جوانان- چه در دوره دبیرستان، چه در دوره دانشگاه- به‏وجود آمده است. بالاخره ما باید از یک مقطعى شروع کنیم و این شیوه قدیمى که همچنان حاکم بر کشور است را تبدیل و تصحیح کنیم، یا باید آن‏را به‏طور کلى یا تدریجى تغییر دهیم. اگر قرار است براى این‏کار در جایى فکر شود و تصمیم‏گیرى بشود، اینجاست؛ همین شوراى عالى انقلاب فرهنگى؛ این جزو مباحث شماست.» (13/10/84)
5) توجه به هنر
ایشان ضمن اهمیت به مقوله «هنر» و انتقاد از شوراى عالى انقلاب فرهنگى به‏دلیل بى‏توجهى به این مقوله، از شوراى عالى انقلاب فرهنگى مى‏خواهند تا عنایت ویژه‏اى را نسبت به «هنر» مبذول دارد.
ج - مأموریتها
معظم له در کنار این وظایف، سه مأموریت مهم نیز براى این شورا برشمرده است و مى‏خواهند مأموریت‏ها را به نحو احسن انجام دهند:
1) تعیین شاخص‏هاى ارزیابى وضعیت فرهنگى و آموزشى و تحقیقاتى کشور. (26/9/81)
2) تجزیه و تحلیل جریانات فرهنگى جهان و تعیین تأثیر آن بر مسائل داخلى (23/10/82)
3) استقبال از معضلات و چالشهاى پیش روى نظام. (8/10/83)
انتهای پیام/