خنده‌های پستههای خارجی در سایه کم توجهی محصولات داخلی
خبرگزاری تسنیم: وقتی پسته کرمانی و یزدی در بازارهای تهران تا ۷۵ هزار تومان هم فروخته می‌شد، پسته را از حداکثر کیلویی ۲۸ هزار تومان از ما می‌خریدند!
به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، پسته یکی از محصولات انحصاری کشور، در کنار محصولاتی مانند زعفران، زرشک، عناب، عسل و خرما سال‌ها یکه تاز بازارهای جهانی بوده است. محصول پسته صنعتی انحصاری در اختیار اقتصاد کشور قرار داده که در یک دهه گذشته در سایه سیاست‌های غلط به کناری رانده شده است. سرنوشتی که این روزها گریبان اغلب محصولات انحصاری کشور را گرفته در حالی‌که متولیان به فکر برندسازی و ثبت آنها به نام کشور نبوده‌اند. در سال‌های گذشته بذل و بخشش‌های بی‌حساب و نیز نبود نظارت و رشد قاچاق باعث شده تولید برخی محصولات کاملا ایرانی از انحصار کشاورزان و اقتصاد کشورمان درآمده و کشورهایی که بذر آن را از ما گرفته یا پیاز و نهال محصول ما به کشور آنها قاچاق شده امروز میدان داری کنند. در سال کشاورزی که پشت‌سر گذاشته شد، تولید پسته کشور که قلب آن استان کرمان است، روبه کاهش گذاشت و طلای سبز ایرانی فرصت جولان دادن پیدا نکرد.
تا پیش از این تولید و صادرات پسته سالانه بیش از 1.5 میلیارد دلار ارز وارد کشور می‌کرد که این میزان در سال‌جاری بسیار کاهش یافت. بررسی عوامل این فرایند موضوعی است که چندان سخت نیست، اما تصمیم‌گیری درخصوص رفع این علل و برنامه‌ریزی برای جلوگیری از تکرار شدن آنها، موضوعی است که بی‌شک نیازمند تدابیر کلیدی است. گاهی به دلیل بی‌تدبیری و گاه تعمدا تولید محصولی انحصاری و خاص از کشور ما به دیگر کشورها سپرده می‌شود مثل زمانی که پیازهای زعفران به افغانستان هدیه شد و امروز آنها تبدیل به رقیبی سرسخت برای ایران شده‌اند که با اعطای عنوان‌های تشویقی هر روز نیز قدرتمند‌تر می‌شوند و زمانی نیز به دلیل سیاست‌های انقباضی داخل کشور، برخی تولیدکنندگان پسته. خسته از قوانین دست و پاگیر و نبود حمایت کافی، با دیگر کشورها مشورت کرده و با سرمایه‌گذاری مشارکتی به کشت پسته در کشورهایی نظیر آمریکا و ترکیه پرداخته‌اند.
البته نفس اینکه محصولی از کشوری به کشور دیگر رفته و در آنجا به تولید انبوه برسد چیز بدی نیست، مانند موز و کیوی که تا چند سال قبل در ایران کشت نمی‌شدند اما امروز به صورت انبوه تولید می‌شوند و اینها محصولاتی هستند که از دیگر کشورها به کشور ما وارد شده و عده‌ای به کشت و زرع آنها مشغول شده‌اند،اما باید دید آیا تولید انبوه این محصولات در کشور ما باعث شده برند انحصاری تولیدکنندگان اولیه آنها از دست‌شان درآید؟ سوال این است که آیا ما حق داریم محصول انحصاری کشور خودمان را به دیگران هدیه کنیم و آنوقت فغان سر دهیم که دیگران رقیب شده‌اند؟ چنین فرایندی تنها در شرایطی می‌تواند مطلوب و انسان دوستانه و در راستای حسن رفتار با کشورهای دیگر تلقی شود که ایران در تولید آن محصول مشکلی نداشته و به‌رغم تولید آن در دیگر کشورها رقیب بلامنازع باقی بماند.
**چین و کشورهای عربی؛ مقصد پستههای ایرانی در سال‌های اخیر
یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته در این خصوص می‌گوید: امسال حدود 170 تن تولید پسته داشتیم که از سال گذشته 20 تن کمتر است. از این میزان نیز حدود 130 تن به کشورهای دیگر البته عمدتا چین و عربی صادر می‌شود که به‌طور طبیعی کسری چند تنی که سال‌های قبل در بازارها داشتیم توسط تولیدکنندگان جدید پر می‌شود. احمدرضا بحری می‌افزاید: اکنون آمریکا، ترکیه و یونان دست به تولید پسته زده‌اند و این فعالیتی نیست که یک شبه ثمر داده باشد و بی‌سیاستی‌های گذشته باعث شده امروز رقبایی از آمریکا و ترکیه داشته باشیم. وی تاکید می‌کند: البته پسته ایران بخصوص کرمان که عمده‌ترین تولیدکننده آن است طعمی انحصاری دارد و همچنان ثروتمندان دنیا خواهان آن هستند و این محصول مشتریان خود را دارد، اما باید هوشیار باشیم که اگر همچنان بی‌برنامه پیش رویم، اندک اندک رقبا با رفع مشکلات محصولات خود و کیفیت بخشی به آنها جای ما را خواهند گرفت. بحری یادآور می‌شود: در سال‌های اخیر به دلیل مناسبات دولت، تحریم و... بخشی از بازارهای اروپا از دست رفته و مشتری پسته ایران، اعراب و چینی‌ها هستند، اما با این همه باز هم به تعدادی از کشورهای اروپایی صادرات داریم که امید است با سیاست‌های دولت کنونی بتوانیم به همه کشورهای اروپایی صادرات داشته باشیم. این تولیدکننده همچنین به مشکلات آب و کمبود آن اشاره و عنوان می‌کند: کم‌آبی به مشکل جدی کشاورزی ایران تبدیل شده و پسته‌کاران نیز با آن دست به گریبانند و اگر مسئولان فکری برای کمبود آب کشاورزان نکنند، تولید از این هم پایین‌تر خواهد آمد.
**کم‌آبی و سیاست‌های غلط، عامل ناکامی پسته
شکی نیست که شرایط اقلیمی بر تولیدات کشاورزی کشور تاثیرات بدی داشته و تولید پسته نیز به شدت تحت‌تاثیر خشکسالی و شرایط اقلیمی بوده، اما در این میان سیاست‌های نادرست دولتمردان وقت در کاهش تولید و صادرات آن بسیار موثر بوده است. زمانی که اوج تورم و گرانی کشور در سایه بی‌تدبیری و مدیریت ضعیف رقم خورده و کالاها سیر صعودی پیدا کردند، پسته محصولی لوکس‌تر از همیشه به نظر رسید و مردم عادی و حتی متوسط به بالا توان خرید آن را از دست دادند، زیرا بازار روزهایی را تجربه کرد که قیمت پسته از کیلویی 72 هزار تومان هم بالاتر رفت و در این میان این سخن به گوش می‌رسد که تاکنون کسی از نخوردن پسته نمرده است! پسته‌کاران به تولیدکنندگان پسته نسبت داده شده در حالی‌که پسته‌کاران به دلیل کمبود آب چه بسا با اشک چشم باغ‌های پسته خود را آبیاری کردند.
یک پسته‌کار کرمانی اهل رفسنجان در این زمینه گفت: وقتی پسته کرمانی و یزدی در بازارهای تهران تا 75 هزار تومان هم فروخته می‌شد، پسته را از حداکثر کیلویی 28 هزار تومان از ما می‌خریدند و مسئول این وضعیت برخی دولتمردان بی‌تدبیر بودند. رحمان حجتی می‌افزاید: صادرات هم وضع بدی پیدا کرد و ما بازار جهانی را از دست دادیم و در این میان شنیدیم آمریکایی‌های میدان دار شده و پسته خود را به بازار عرضه کردند و اینگونه پسته ایرانی از بازارهای آمریکا و اروپا کنار گذاشته شد. وی تاکید می‌کند: مسئول این وضعیت حتی مسائل جوی مسئولان هستند، زیرا در شرایط کم‌آبی باید با مدیریت آب مشکل کشاورزان را حل می‌کردند و از سویی آنها شرایطی ایجاد کردند که جایی در بازارهای اروپایی و آمریکایی نداشته باشیم.
**پدربزرگ صادرکننده و نوه تولیدکننده محلی
وی یادآوری می‌کند: پدربزرگ من در حدود یک قرن قبل به فرانسه پسته صادر می‌کرد و من به عنوان نوه تحصیلکرده او در سایه سیاست‌های موجود که امید داریم تغییر کند، تبدیل به تولیدکننده محلی شده‌ام. وی عنوان می‌کند: بازارهای از دست رفته با سیاست‌های مناسب دولت جدید قابل بازگشایی به روی ایران است و فقط کافیست با کارشناسان مشورت کرده و دولتمردان نیز زیربناها را آماده کنند. حمید فیضی دبیر انجمن پسته ایران در این زمینه می‌گوید: البته وضعیت بد است اما نباید سیاه نمایی کرد چون به هر حال با همه مشکلاتی که وجود داشته و دارد سال گذشته به 15 کشور اروپایی صادرات داشته‌ایم هر چند که کشورهای شرق دور بیشترین مشتریان پسته ایران بوده‌اند. فیضی می‌افزاید: پسته محصولی استراتژیک است که حمایت از تولید آن به نفع تقویت صادرات غیرنفتی است و کشور ما با توجه به وابستگی نفتی موجود، با حمایت از تولید محصولاتی مانند پسته می‌تواند از این وابستگی رهایی یابد. وی می‌گوید: ایران کشوری چهارفصل است که در هر گوشه‌ای از آن قابلیت‌های بی‌بدیلی وجود دارد که همین امر موجب ایجاد صنایعی بومی شده که خاص ایران است و باید از همه ظرفیت خود برای حفظ، احیا، توسعه و سرمایه‌گذاری صنایع بومی کشور مثل صنعت پسته استفاده کنیم.
**تصمیمات نادرست در مشکلات پسته موثر است
فیضی یادآور می‌شود: البته قضیه تحریم‌ها و مسائل سیاسی کشور و تصمیمات نادرست در مسائل ایجاد شده برای پسته موثر بوده است و بخصوص در یک دهه اخیر حمایت کافی از تولید اغلب محصولات کشاورزی و از جمله پسته صورت نگرفته است. وی به ضعف بسته‌بندی، نبود صنایع فرآوری و کم‌آبی اشاره کرده و عنوان می‌کند: پیگیری برخی روندها نشان می‌دهد، محصول ما حتی در آمریکا که اکنون دست به تولید پسته زده، مشتریان خاص خود را دارد. در سال‌های گذشته چین و کشورهای شرقی واردکنندگان عمده پسته ایران بوده‌اند اما نکته این است که محصول پسته پس از صادرات به چین در قالب بسته‌بندی و فرآوری به آمریکا و دیگر کشورها صادر می‌شود. فیضی تاکید می‌کند: واقعا جای سوال دارد که دسترنج کشاورز ایرانی عامل سود بازرگان چینی می‌شود و ما از این ظرفیت به سادگی می‌گذریم در شرایطی که حتی تولیدکنندگان پسته نیز مشتری پسته ما هستند. وی به قابلیت‌های اختصاصی کرمان در زمینه تولید پسته اشاره کرده و می‌افزاید: مشکل کم‌آبی در سال‌های جاری بخصوص سال گذشته در کاهش تولید پسته بسیار موثر بوده است و از 170 تن پسته تولید شده در کشور 102 تن از آن در کرمان تولید شده که بیشترین کاهش تولید هم مربوط به خود کرمان است که به شدت درگیر کم‌آبی شده است.
**ایران تا دو دهه قبل بدون رقیب
تا دو دهه قبل ایران رقیبی در تولید پسته نداشت و جهان در انحصار پسته ایران بود، اما به هر دلیل کشت پسته در دیگر کشورها نیز گسترش یافت بدون اینکه در ایران توان گسترش آن و برنامه‌ریزی برای قبضه کردن بازارها از پیش مدیریت شده باشد.
با به ثمر نشستن پسته در آمریکا و ترکیه به‌طور تعمدی استانداردهایی توسط اتحادیه اروپا برای پسته تعریف شد که رساندن پسته ایران به آن البته کار دشواری نبود اما به هر حال مدتی طول کشید تا کشاورزان به آن دست یابند. پس از مدتی هم که پسته ایرانی به استانداردهای تعریف شده دست یافت، وضعیت تحریم‌ها پیش آمد و بازارها یکی پس از دیگری از دست رفت و بازارهای جهانی توسط آمریکا و ترکیه و بخشی هم یونان قبضه شد. اما با آن همه، پسته ایران به دلیل طعم خاص خود همچنان در سراسر جهان مشتریانی دارد که اگر برنامه‌ریزی شود می‌توان ضمن حفظ آنها به بازارهای جدید دست یافت و در رقابتی جدی با تولیدکنندگان جدید پسته دوباره بازارهای پسته دنیا را قبضه کرد.
**پیشنهادی برای رفع کم‌آبی
موضوع دیگری که باید بر آن تاکید کرد، توجه به مشکل آب کشاورزی است. برای حل مضعل کم‌آبی کرمان چندین پروژه مطرح شده که یکی از آنها انتقال آب از خلیج‌فارس است که این پروژه هر چند که می‌تواند، کارساز باشد، اما قطعا اجرای آن زمان بر و هزینه بر است و اگر قرار باشد، مسئولان و کشاورزان دست به سینه بنشینند تا این پروژه اجرایی شود، شاید افتتاح آبرسانی از خلیج‌فارس به کرمان به عمر پسته کرمان قد ندهد. از طرفی استان‌های اطراف کرمان نیز یا کویری هستند یا با کم‌آبی روبه‌رویند.
منابع آب زیرزمینی استان نیز کاهش یافته به‌گونه‌ای که برای حفر چاه باید حداقل 220 متر در عمق زمین حفاری کرد. اما موضوعی که شاید به آن کمتر توجه شده بالا آمدن فاضلاب‌های کرمان از زیر خیابان‌ها و خانه‌ها و بناهای تاریخی شهر است. موضوعی که می‌توان از آن برای رفع معضل کم‌آبی استفاده کرد. یک شهروند عادی هم وقتی به آب خلیج‌فارس دست بزند یا با نوک زبان آن را بچشد متوجه خواهد شد که این آب قطعا به درد حتی کشاورزی نمی‌خورد بنابراین در صورت انتقال به کرمان با هدف تامین آب کشاورزی باید از پروسه تصفیه‌خانه‌ای عبور کرده و در اختیار کشاورزان قرار گیرد و این موضوعی است که کارشناسان نیز بر آن اذغان دارند، حال چرا از این پروسه برای فاضلاب خود کرمان بهره‌گیری نشود. می‌توان با ایجاد شبکه فاضلاب و تصفیه‌خانه به‌طور قطع از آب کرمان برای کشاورزی بهره گرفت. آبی که قطعا به اندازه آب خلیج‌فارس آلودگی ندارد. استفاده از آب فاضلاب پس از گندزدایی و فرآوری برای کشاورزی در تمام جهان مرسوم است و اکنون که این ظرفیت در کرمان فراهم است، می‌توان مشکلات کشاورزان پسته‌کار را اگر نه تمام و کمال حل کرد، ولی می‌توان از حدت آن کاست./منبع: تهران امروز/
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.