جشنواره فجر ۳۲ و معضل انبوه فیلم‌های برجسته/ انتظار برای یک اختلاف یا یک جهش؟

خبرگزاری تسنیم: مجتبی اردشیری

جشنواره سی و دوم فجر، اتفاقی بزرگ برای سینمای ایران، حداقل بزرگترین اتفاق سینمایی دهه نود تا به امروز است؛ اتفاقی که به موجب آن، شاهد حضور طیف بسیار وسیعی از فیلمسازان سه نسل سینمای ایران هستیم و متعاقب آن، می توانیم دورنمای بسیار روشنی برای کیفیت و اقتصاد صنعت سینمای ایران در سال 92 متصور شویم؛ اتفاقی که به موجب آن تقریبا تمامی سرمایه های سینما متشکل از دولتی ها و خصوصی ها پا به عرصه گذاشته اند و در فرآیندی قهرمانانه، بهترین عملکرد خود را به تصویر کشیده اند.
اما این اتفاق بزرگ، تنها یک روی سکه است و روی دیگر آن، به راهکارها و تمهیداتی مربوط است که موجب دیده شدن این حجم وسیع از تلاش ها می شود؛ حجم وسیعی که هم باید این میزان قابل توجه فیلم را، حداقل در مدت زمان جشنواره، به درستی به مخاطب نشان دهد و هم، با اعمال سیاست هایی، موجب نارضایتی و دل چرکینی عوامل برخی فیلم ها را فراهم نیاورد.

اتفاقی که شکل مشابه آن در جشنواره بیست و نهم فجر در سال 89 به وقوع پیوست و مسئولان با افزودن بخشی به نام "نوعی نگاه"، عملا نتوانستند آن حجم وسیع حضور فیلمسازان در جشنواره را سر و سامان دهند؛ نتیجه اش هم آن شد که برخی فیلمسازان از جشنواره قهر کردند و فیلمشان را بیرون کشیدند و اسیر حواشی شدند و برخی دیگر هم به نحوه نمایش آثارشان و حتی داوری ها اعتراضاتی داشتند که مجموع این اتفاقات، سبب شد تا جشنواره بیست و نهم با آن میزان حضور فیلمسازان نام آشنا، کاملا برخلاف انتظارات عمل کرده و دوره درخشانی لقب نگیرد.

این مثال را می توان دقیقا به مثابه قربانی شدن دوره ای از جشنواره که می توانست دوره ای "طلایی" لقب بگیرد، عنوان کرد.در آن سال، فیلمسازان هر یک، تقریبا آثار قابل قبولی از خود ارائه دادند اما سیاست های غلط مدیران وقت آن سال سبب شد تا نه فیلم ها فرصت عرض اندام داشته باشند و نه کارگردانان به ادامه مسیر اکران آثار و تولید فیلم بعدی خود، رغبت چندانی داشته باشند؛ به هر حال جشنواره فیلم فجر، ویترین یک ساله سینمای ایران است که هر گونه تصمیم موفق یا مخرب در آن، مستقیما شاخصه های کمی و اقتصادی و حتی کیفی صنعت فیلمسازی ایران را تحت الشعاع خود قرار می دهد

اما آنچه در حال به وقوع پیوستن در جشنواره سی و دوم است، به مراتب هنگفت تر از جشنواره بیست و نهم است.در این دوره، اهمیت فیلم های شرکت کننده از چند سو قابل تامل است؛ نخست آنکه ما در این دوره با فیلم های شاخصی از کارگردانان نسل دوم سینما مواجه هستیم که از قضا، کارهایشان به نسبت فیلم های قبلی شان، از غنای کیفی بیشتری برخوردار است؛ دوم فیلم های مهجور مانده از جشنواره های سال های قبل که عمدتا آثار چالشی و ملتهبی هستند که تنها به دلیل نزدیکی به خطوط قرمز در سال های قبل مورد بی مهری قرار گرفته بودند و با توجه به پرداخت های سینمایی، عمدتا آثار قابل توجه و مهمی به حساب می آیند و دسته سوم را فیلم های کارگردانان نسل چهارمی تشکیل می دهند که آثار درخور توجهی را ساخته اند که قابلیت رقابت با کارگردانان بزرگ را دارند.

مطمئنا افزودن بخشی مانند "نوعی نگاه" با شکل و سیاق جشنواره بیست و نهم، نمی تواند راهکاری بهینه و از روی تدبیری در جشنواره امسال باشد چرا که این بخش با همین عنوان، در بسیاری از جشنواره های معتبر سینمایی سراسر جهان وجود دارد که هم جوایز آن بیشتر از بخش مسابقه است و هم تندیس آن با بخش مسابقه برابری می کند.به طوری که گهگاه، حتی افتخارآفرینی فیلمی در این بخش، به مراتب مهم تر از بخش های اصلی جشنواره است اما در ایران به دلیل اینکه هرم جشنواره، شکلی سینوسی دارد و هر چند سال یک بار اتفاقاتی از این دست رخ می دهد، نمی توان این بخش را به عنوان بخشی اصلی در جشنواره هر دوره لحاظ کرد و از دیگر سو، قرار دادن این بخش در هر 4،5 دوره یک بار، نه تنها اعتبار کیفی جشنواره مبنی بر آرایش بخش های ثابت خود را لطمه دار می کند بلکه نمی تواند ماهیتی درخور این بخش را برای کارگردانان و صاحبان آثار تعریف نماید به گونه ای که هم خود کارگردانان و تهیه کنندگان و هم مردم از افزودن این بخش، تصور اشتباهی در ذهن دارند که این تصور اشتباه به مدد در نظر نگرفتن سیمرغ هایی جداگانه و جوایز مادی دیگر برای این بخش، عملا به عنوان زنگ تفریحی برای آن فیلم ها محسوب می شود که بسیار پائین تر از بخش مسابقه قرار دارد و نه تنها توهینی مستقیم به آن فیلم های مهم و صاحبانشان قلمداد می گردد بلکه تاثیری هر چند محسوس بر فروش آن در گیشه نیز خواهد گذاشت

از طرف دیگر، ظرفیت بخش مسابقه بسیار محدود است در حالی که در این دوره از جشنواره، به راحتی فیلم هایی به میزان دو برابر ظرفیت بخش مسابقه، محق حضور در این بخش خواهند بود.

به عنوان مثال در میان کارگردانان نسل دوم حاضر در این دوره، داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، ابراهیم حاتمی کیا، بهروز افخمی، احمدرضا درویش، کیانوش عیاری، فریدون جیرانی، کیومرث پوراحمد، رخشان بنی اعتماد و کمال تبریزی با فیلم های مهمی حضور دارند که همین اسمی ها، خود نیمی از ظرفیت فیلم های بخش مسابقه را به خود اختصاص می دهند در حالی که به جز فیلم های این 10 کارگردان مهم، حداقل 70 فیلم دیگر نیز در جشنواره امسال حضور دارند که با در نظر گرفتن حداکثر ظرفیت بخش مسابقه یعنی 26 فیلم، باید تنها 16 فیلم از این 70 اثر باقی مانده را به بخش مسابقه راه یابند که با نگاهی به اسامی فیلم ها و کارگردانان نسل سوم و چهارم متوجه می شویم که این اتفاق نمی تواند چندان صورتی عملی به خود بگیرد.

در میان کارگردانان مطرح نسل سوم فیلمساز نیز، هم چهره های معتبری به چشم می خورند و هم فیلمسازانی که در این دوره، با آثار مهمی در جشنواره حضور دارند که از این قبیل کارگردانان می توان به حمید نعمت الله، رضا میرکریمی، محسن امیریوسفی، علی قوی تن، فرهاد مهرانفر، علیرضا امینی، رضا سبحانی، بهرام توکلی، حسین شهابی، فرزاد موتمن، مرضیه برومند، عباس رافعی، آرش معیریان، سعید سهیلی و محمدمهدی عسگرپور اشاره کرد.

تا اینجای کار، اسامی 25 کارگردانی که تقریبا درصد حضور آثارشان در بخش مسابقه مسجل است، آورده شد در حالی که شمار حضور کارگردانان نسل چهارم، تقریبا 50 درصد فیلم های جشنواره امسال را تشکیل می دهند که در این بین، برخی ها به واسطه ساخته های اخیرشان مطرح شده اند و برخی های دیگر نیز با نخستین ساخته شان، کانون توجهات را به سمت خود معطوف کرده اند که از میان این کارگردانان می توان به نام هایی چون بهرام بهرامیان، ابراهیم ابراهیمیان، حسن نجفی، محمود غفاری، ناصر ضمیری، مهدی رحمانی، مهشید افشارزاده، سامان سالور، تارا اوتادی، سید جلال اشکذری، تینا پاکروان، مصطفی کیایی، مهرشاد کارخانی، رضا اعظمیان، علیرضا فرید، جهانگیر الماسی، منوچهر هادی، روح الله حجازی، شهرام مسلخی، شهاب حسینی، احسان عبدی پور، هومن سیدی، حامد کلاهداری، نرگس آبیار، رضا درمیشیان، حامد محمدی، کیارش اسدی زاده، رضا عطاران، شهرام مکری، هاتف علیمردانی، مسعود ده نمکی، نیما جاویدی، علی احمدزاده، برزو نیک نژاد، علی عطشانی، امیرحسین ثقفی و سعید آقاخانی اشاره کرد.

37 کارگردان نسل چهارم سینمای ایران که به همراه 25 کارگردان نسل دوم و سوم حاضر در این دوره، مجموعا 62 فیلم مهم جشنواره امسال را تشکیل می دهند که هر کدام از این فیلم ها، داعیه دسترسی به سیمرغ در بخشهای مختلف را دارند حال به این تعداد اضافه کنید فیلم هایی را که قرار است در نقش شگفتی ساز ظاهر شوند و در مقابل این 62 فیلم، قد علم کنند

بنابراین به راحتی می توان این تخمین را در نظر گرفت که تنها یک بخش رقابتی با آن شکل کلاسیک، برای مسابقه جشنواره امسال کافی نیست.حتی در نظر گرفتن بخش "نوعی نگاه" با همان سر و شکل جشنواره بیست و نهم نیز باز نمی تواند پاسخگوی این تعداد فیلم های مهم باشد و درست اینجاست که هم تدبیر سازمان سینمایی و معاونت سینمایی در رتق و فتق اصولی این رخداد به شکلی کاملا جدی به محک گذاشته می شود و هم برخی انتقادها به معاونت سینمایی مبنی بر انتخاب هایش که بارزترین آنها، انتخاب "علیرضا رضاداد" به عنوان دبیر جشنواره امسال است، سر و شکلی حقیقی به خود می گیرد که آیا آن حجم انتقادات به حق بوده یا خیر.

در شرایط کنونی، تجربه حضور متمادی رضاداد در سینمای ایران می تواند مرهم این پاشنه آشیل باشد اما تشریک مساعی میان بزرگان سینما در گذر موفق سینمای ایران از این پیچ تاریخی، هم اکنون نه تنها به سازمان سینمایی، معاونت سینمایی و دست اندرکاران جشنواره، کمک های شایان توجهی می کند بلکه سینمای ایران را از معرض خطری که هم اکنون بالقوه جلوه می کند، رهایی می بخشد.

البته یکی از راه های مهم ضدفرسایشی برای بیرون آمدن موفق از این آزمون آن است که در وهله اول، فیلم اولی ها، به بخش مسابقه راه پیدا نکنند اما در همان بخش فیلم های اول و دوم، همان سیمرغ هایی که به بخش اصلی داده می شود به این بخش نیز تعلق گیرد و از طرفی، ظرفیت پذیرش هر دو بخش مسابقه و بخش فیلم های اول و دوم، حداقل استثنائا برای دوره های اینچنینی، تا مرز 35 فیلم افزایش یابد که در چنین شرایطی، هم بخش مسابقه، تمام فیلم های مهم کارگردانان نسل دوم و سوم را به خود خواهد دید و هم تمام فیلم های مهم نسل چهارم، می توانند با یکدیگر به رقابتی جدی بپردازند و از سویی دیگر، هیچ دلخوری ناشی از بها ندادن به فیلمی در کار نخواهد بود و جشنواره، به سلامت از این پیچ تاریخی عبور خواهد کرد.

انتهای پیام/