«حق سکوت» نمایشی از نسبت روحانیت با جامعه ایران/مگر می‌شود فیلم میرکریمی به روحانیت صدمه بزند؟
خبرگزاری تسنیم: رضا میرکریمی در حال ایجاد جریانی جدید در سینمای ایران است. این گزاره‌ای است که امسال اگر «حق سکوت» به جشنواره برسد احتمالا اثبات خواهد شد. با نائیجی کارگردان جوان فیلم در روزهای پایانی فیلمبرداری گفتگو کرده‌ایم.
اگر «حق سکوت» به جشنواره فجر برسد، در میان همه نام‌های بزرگ جشنواره امسال ، قطعا نام یک کارگردان جوان هم مطرح خواهد شد. این فعلا تنها پیش‌بینی‌ای است که در مورد سومین پروژه‌ای که رضا میرکریمی در جریان به وجودآوردن جریان جدید سینمای اجتماعی ایران در حال تولید است می‌توان گفت.
«حق سکوت» این روزها در حال گذراندن آخرین روزهای فیلمبرداری در آمل است، در حالی که هنوز هیچ خلاصه‌ای از فیلم در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفته است و تنها چیزی که از پروژه به بیرون درز کرده است این است که فیلم درمورد یک روحانی و چالش‌های زندگی است. هادی نائیجی، کارگردان جوان فیلم در یک تجربه خاص، قرار است روایتی دیگر از نسبت جامعه روحانیت با جامعه جدید ایران ارائه کند.
تسنیم: آقای نائیجی، انتخاب سوژه روحانیت برای ساخت اولین فیلم، انتخاب راحت و معمولی به نظر نمی‌رسد، تعداد فیلم‌هایی که در سینمای ایران در همه این سی و چند سال در مورد روحانیت ساخته شده است هنوز به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد. «حق سکوت» هم هنوز ساخته نشده زمزمه‌هایی در مورد مضمون خاص آن و واکنش‌های مربوط مطرح شده است و احتمالا در جشنواره امسال یکی از بحث‌برانگیزترین فیلم‌های جشنواره خواهد شد.
نائیجی: من قصد مشخصی دارم و آن هم تجربه‌ی یک فیلم خوب برای تماشگران ایرانی، بیش از این، مسیر دیگری برای فیلم سازی نیست؛ دریافت سیاسی از یک محصول فرهنگی که در دست‌اندازهای سیاست‌زدگی گرفتار شود، کار من نیست.
تسنیم: آقای نائیجی خیلی‌ها می‌گویند که شما می‌خواهید «مارمولک 2» را بسازید ؟
نائیجی: تجربه من به من این را می‌گوید که یک عده حیاتشان در جنجال‌سازی‌های بی‌مورداست. خبری در مورد فیلم چند وقت پیش خواندم که نوشته بود نائیجی کارگردان حق سکوت یک روحانی جوان علاقه‌مند به سینماست. خیلی برایم جالب بود که دوستان اساسا متوجه معنای لفظ روحانی هم نیستند. روحانی جوان علاقه مند به سینما یعنی چی؟ یعنی دوستان نمی‌دانند که فرق یک کارگردان با یک علاقه مند به سینما چیست؟ دوستان خبرنگار سینمایی از سابقه‌ی دستیاری من باخبر نیستند! من افتخار دستیاری آقای افخمی را داشتم. گویا دوستان عقیده دارند هر کسی در مورد روحانی فیلم می‌سازد باید روحانی باشد! دوستان ما واقعا متوجه کلمه و بار معنایی روحانی نیستند؟ بنده لباس روحانیت به تن نداشتم و ندارم، این یعنی اینکه به معنای عرف و ساختار حوزه علمیه ملبس به لباس روحانیت نیستم. با این نتیجه‌گیری دوستان، احتمالا آقای میرکریمی و آقای حامد محمدی که امسال «فرشته‌ها با هم می‌آیند» را ساخته احتمالا روحانی بوده‌اند و خودشان خبر ندارند.
تسنیم: به قول شما این حاشیه‌ها را اگر رها نکنیم خودمان هم دچارشان می‌شویم. کمی در مورد خود «حق سکوت» بگویید. ایده فیلم از کجا آمده است؟
نائیجی: این فیلمنامه حدود 4 سال پیش نوشته شد و بالاخره شرایط فیلمسازی در ایران به دلایل مختلف با زمان و شرایط زمانی ارتباط مستقیمی دارد. ربطی به ممیزی هم ندارد ربط مستقیم به شرایط اجتماعی دارد، یعنی برخی از سوژه‌ها و ایده‌ها باید زمانش برسد تا در سینما طرح شود. حالا چه جامعه و چه شرایط سینمایی باید بلوغ لازم پیدا کند. در هر صورت برخی داستان‌ها را در شرایط خاصی نمی‌شود گفت و نیاز به گذشت زمان دارد. من چند بار به سمت ساخت این فیلم رفتم، اما یک مقدار هم برایم سخت بود که به عنوان اولین کار به سراغ این فیلم خاص بروم. در نهایت به لبنان رفتم و یک سریال برای شبکه برون مرزی ساختم و بعد به سراغ این فیلم آمدم.
تسنیم: و بعد هم که رضامیرکریمی رسیدند در ادامه‌ی همین جریان فوق‌العاده ارزشمندی که با کارگردان‌های جوان شروع کرده است
نائیجی: چند نکته در ساخت این فیلم به شدت برایم مهم بود؛ اول اینکه اعتقاد داشتم که این داستان و قصه یک تهیه‌کننده معمولی و یک سرمایه‌گذار صرف نمی‌خواهد؛ تهیه‌کننده‌ای می‌خواهد که به معنای واقعی کلمه از داستان مراقبت کند. برای من بهترین گزینه سید رضا میرکریمی بود. کسی که خودش در عرصه فیلم‌هایی که در مورد روحانیت است پیش کسوت است، و تجربه‌اش هم به شدت قابل اعتنا است. بالاخره این مسیر توسط ایشان و پیشکسوتان ما باز شده و ما روی تجربه این دوستان می‌توانستیم مسیر را ادامه دهیم. از طرف دیگر آقای میرکریمی فقط یک تهیه‌کننده نیست. یک مولف است و باورهایی در این عرصه دارد که آن باورها به شدت برای من مهم بود و به من کمک می‌کرد. مجموع این مسائل باعث شد که من سناریو را به آقای میرکریمی پیشنهاد بدهم. آقای میرکریمی هم استقبال کرد.آقای میرکریمی از قبل جریانی از فیلمسازی فیلم‌های اول و کم بودجه را با «خسته نباشید» و «تاج محل» در حوزه هنری شروع کرده بود و طبیعتا این مسیر هم به سمت حوزه هنری رفت و کار آغاز شد.
بعد از آن کارهایی هم روی سناریو انجام شد. طبیعتا دوباره سعی کردیم سناریو را بازنویسی کنیم و کار این‌جوری رسما به جریان افتاد.
تسنیم: خلاصه داستان هم که گویا از رازهای پروژه است. قصد ندارید در مورد قصه فیلم صحبت کنید؟
نائیجی: فعلا اجازه بدید از داستان چیزی مطرح نشود. البته نه به دلیل فرار از دست روزنامه‌نگارها و این شیوه‌های معمول. واقعا نوع داستان جوری است که اگر خلاصه داستان گفته شود لذت تماشای فیلم کاملا از بین می رود.
تسنیم: آقای نائیجی، رابطه سینما با روحانیت، جدای از واکنش های معمول بخشی از روحانیت به بخشی از سینما، رابطه واضح و شفافی نیست. دو طرفه هم هست، یعنی تلاش‌های سینمای ایران برای نزدیکی به روحانیت اگرچه با سوءتفاهم‌های زیادی روبرو شده اما آن‌قدر هم پرقدرت نبوده که این حاشیه‌سازی‌ها را در شفاف نبودن مساله به عنوان عامل اصلی دخیل کنیم. «حق سکوت» کجای ماجرای سینمای ایران و روحانیت قرار می‌گیرد؟این ماجرای حساسیت‌برانگیز...
نائیجی: سینما در حال دست و پنجه نرم کردن با موضوع روحانیت است. این اصطلاح دست و پنجه نرم کردن را عمدا بکارمی‌برم و علتش هم واقعا پیچیدگی موضوع روحانیت است. باید باور کنیم که شناخت لایه‌های مختلف شخصیت یک روحانی و مسیری که یک روحانی در زندگی‌اش تجربه می‌کند و از آن سخت‌تر، نمایش این تجربه‌ها و این لایه‌های شخصیتی پیش روی تماشاگر؛ کار به شدت پیچیده‌ای است. به قول شما مساله به شدت هم حساسیت‌برانگیز است و خود من هم واقعا نمی‌دانم کسانی که به این مساله ورود می‌کنند و واکنش نشان می‌دهند تنگ‌نظرانه نگاه می‌کنند یا اینکه حق مطلب را بیان می‌کنند. قصد ندارم وارد این مباحث سخت شوم، اما من روحانیت را یک صنف نمی‌دانم مانند مشاغل دیگر. روحانیت صنف نیست؛ هویت تمدنی یک جامعه است. وقتی می‌خواهید درباره‌ی یک تمدن صحبت کنید با تفکری که بر این تمدن حاکم است روبرو می‌شوید و روحانیت مهمترین گزینه‌ی تفسیر اسلام در تمدن ایرانی است. تقلیل روحانیت به یک صنف به نظر من نادرست است.
تسنیم: ایده مرکزی «حق سکوت» بر چه مبنایی استوار شده است؟
نائیجی: اصل و اساس ایده‌ی فیلم به نسبت روحانیت و جامعه‌ی ایران مربوط است. همه ما در مسیر زندگی‌مان تجربه هایی از روحانی هایی که با آنها مواجه بودیم داریم. مناسباتی با آنها داریم و این تجربه، برای ما تصاویری از روحانیت می‌سازد، ممکن است گاهی اوقات این تصویرها با سوءتفاهماتی همراه شود و یا اینکه سوءتفاهمی را حل کند. این فیلم با این مقوله سروکار دارد و به نظرم این مساله یکی از مهمترین مسایل جامعه امروز ایران است. در سینما علاوه بر برقرار کردن نسبت سرگرمی با مخاطب، که وظیفه اصلی سینماست نیازمند دسترسی متعهدانه به زوایای پنهان زندگی است. ما باید بتوانیم راه دیگری غیر علم و دانش برای شناخت زندگی روزمره‌مان پیدا کنیم و سینما یکی از همین راههاست؛ چه سینما را هنر بدانیم یا یک محصول صنعتی. من نه متولی جامعه روحانیت هستم و نه نماینده مردم ایران در مقابل روحانیت. یک فیلمساز و یک داستان‌گو که طبیعتا به جذابیت‌های قصه بیشتر از هر چیزی فکر می‌کند و بر همان اساس (جذابیت) قصه را تعریف می‌کند و می‌نویسد. اما فراتر از این جذابیت‌ها چیز دیگری که می‌توانم اضافه کنم این است که تلاش کوچکی در نمایش نسبت روحانیت با جامعه ایران هم در این فیلم وجود دارد. امیدوارم این تلاش دیده شود.
تسنیم: تیم جوانی هم جمع شده‌اند دور هم. امیدواریم دوباره مثل سال گذشته تولد یک تیم جدید سینمایی را در جشنواره امسال جشن بگیریم. بازیگر ستاره هم که ندارید مثل تجربه‌های اخیر میرکریمی در تهیه فیلم.
نائیجی: آقای میرکریمی جوانگراست و دوست دارد که این جور فیلم ها با یک تیم جوان ساخته شود. واقعیت این است که خود سناریو هم اقتضایش این است که ما از بازیگران چهره استفاده نکنیم. ما از همان اول فکر می‌کردیم که اندازه و قد و قواره فیلم به علاوه شکل روایت داستانی فیلم ما را به این سمت می‌برد که به بازیگران تئاتر فکر کنیم؛ کسانی که بتوانیم آنها را به جامعه سینمایی هم معرفی کنیم.
تسنیم: محسن قرائی هم که بعد از تجربه قابل‌توجه«خسته نباشید» ظاهرا این جا نقش پررنگی دارد.
نائیجی: آقای قرائی در فیلم ما انتخاب بازیگر و بازیگردانی را انجام داده و در مسیر تولید، تدوین فیلم هم بر عهده‌ی ایشان است. حضور او برای من بسیار مغتنم است.
تسنیم: نکته درخشان دیگر فیلم هم ظاهرا دوباره کندن از دل پایتخت و رفتن به سراغ روایت‌های دیگر در جاهای دیگر ایران است؟
نائیجی: بله، بخشی از فیلم که در قم تصویربرداری شد و بخش دیگری از آن هم در آمل که در واقع مقصد سفر تبلیغاتی روحانی ماست. معمولا روحانی‌ها برای سفر تبلیغاتی شهری را انتخاب می کند. از پایتخت به درآمدن اتفاق خوبی است که در سینمای ایران دوباره جان گرفته است.
تسنیم: دوست دارم در انتهای گفتگویمان یک پیش‌بینی داشته باشیم. آقای نائیجی چه سرنوشتی برای فیلم‌تان پیش‌بینی می‌کنید؟ « حق سکوت» احتمالا یکی از فیلم‌های مهم امسال سینمای ایران خواهد بود و به احتمال زیاد موجی از بحث‌ها و سوالات را مطرح خواهد کرد. خیلی‌ها از همین الان نگران شده‌اند که نکند فیلمی ساخته شود که قرار است دوباره برای روحانیت سوال و ابهامی ایجادکند. شما چه جوابی برای برخی نگرانی‌های از الان مطرح شده دارید؟
نائیجی: من این سوال شما را با یک سوال دیگر جواب می‌دهم. آیا اساسا ممکن است سیدرضا میرکریمی در پی فیلمی باشد که صدمه ای به جامعه روحانیت زده شود؟ قبلا هم گفتم که جامعه روحانیت برای ما یک صنف نیست و به اعتقادات و باورهای ما وابسته است.
تسنیم: برآوردتان از جشنواره امسال چیست؟ منتظر تماشای چه فیلم‌هایی هستید؟و فکر می‌کنید واکنش به «حق سکوت» در جشنواره چگونه باشد؟
نائیجی: من فکر می‌کنم در این جشنواره نگاه حذفی کمتر شده است و حتی تعدادی از فیلم‌هایی که سال‌های گذشته اجازه دیده شدن نداشتند به جریان جشنواره برگشته‌اند.
جشنواره بهانه ای است که فارغ از سلیقه های مختلف دور هم بشینیم و همدیگر را ببینیم. من امیدوارم این رویکرد تداوم داشته باشد. ما باید تمرین بیشتری کنیم تا همه‌ی اختلاف سلیقه ها تبدیل شود به همنشینی سلیقه‌ها در مورد حضور «حق سکوت» در جشنواره هم تمام سعی ما این بود که فیلم خوبی بسازیم که تماشاگر با آن همراه باشد، فیلم مجموعه ای از شاخصه های مختلف فنی و کیفی است. همه فیلم‌ها در مرحله اول برای سرگرمی ساخته می‌شوند، اما من اعتقادم این است که این سرگرمی می‌تواند رنگ متعهدانه هم داشته باشد.«حق سکوت» سعی می کند در این مواجهه سرگرم‌کننده متعهدانه برخورد کند. این تنها کاری است که ما به دنبال آن بودیم.
انتهای‌پیام/