صدا‌و سیما بازیگر نقش اول سیاست‌های جمعیتی

به گزارش خبرنگار حوزه جوانان و خانواده خبرگزاری تسنیم، این روز‌ها موضوع افزایش جمعیت مورد توجه همه اقشار جامعه قرار گرفته است که مقام معظم رهبری نیز تأکیداتی در خصوص افزایش جمعیت و بحران پیری جمعیت داشتند که در این میان با بسیاری از کارشناسان، جامعه‌شناسان و مسئولان به صحبت پرداختیم که همه آن‌ها با موضوع افزایش جمعیت موافق بوده و مطرح کردند و نگران پیری نسل هستند.

برخی از مسئولان مطرح کردند ‌کشور‌های غربی به دنبال کاهش جمعیت کشور‌های اسلامی بوده‌اند چرا که موضوع جمعیت را قدرت هر جامعه می‌دانند ‌باید هر چه سریع‌تر در این زمینه اقدامی اساسی صورت گیرد. در این راستا به گفت‌و‌گو با فرشته روح‌افزا، مدیر طرح، برنامه و تدوین سیاست شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، عضو شورای فرهنگی و اجتماعی زنان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه منچستر انگلیس پرداختیم که قسمت اول را در ذیل می‌خوانید.

سیاست‌‌های مخفی دولت در کاهش باروری از نیمه‌‌ دهه‌ 60 به بعد، تأثیر بسزایی داشته‌ است

* تسنیم: با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری در خصوص افزایش جمعیت، نظرتان را در این خصوص مطرح کنید؟

*روح‌افزا: در ابتدا باید بگویم که تحولات باروری و سیاست‌‌های تنظیم خانواده در ایران را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد. دوره‌ اول طی سال‌های 1335 تا 1345 میزان رشد جمعیت ایران افزایش ناگهانی داشت.‌ در نخستین سرشماری در ایران در سال 1335، جمعیت ایران بالغ بر 9/18 میلیون نفر بود. در آن زمان ایران جزء کشورهایی به حساب می‌‌آمد که سیاست‌‌های دولت، مخالف کاهش باروری بوده است.

در دوره‌ دوم 1346 تا 1357، نخستین موضع‌‌گیری دولت ایران درباره تهدید موالید اتفاق افتاد. سرشماری سال 1355 و نتایج آن تأیید کاهش باروری در ایران به خصوص در سال‌‌های نزدیک به این سرشماری بود. دوره‌ سوم سال‌‌های 1357 تا 1367 بود که آن را دهه‌‌ توقف تنظیم خانواده نامیده‌‌اند. دوره‌ چهارم نیز از سال 1367 آغاز شده است و تاکنون ادامه دارد. بعد از انقلاب اسلامی، سیاست‌‌های رسمی کنترل جمعیت متوقف شد و دولت به تشویق و ترویج ازدواج در سنین پایین پرداخت و سن قانونی ازدواج برای دختران را از 15 سال به 13سال و پسران را از 18 سال به 15 سال کاهش داد.

میزان باروری از سال 1364 به تدریج شروع به کاهش کرد. هرچند دولت از سال 1367 سیاست‌های آشکاری را برای تعدیل نرخ رشد در پیش گرفت؛ اما باید اذعان کرد سیاست‌‌های مخفی دولت، از جمله افزایش سطح سواد، توسعه‌ی نقاط روستایی و گسترش شبکه‌‌های ‌‌بهداشتی، در کاهش باروری از نیمه‌‌ دهه‌ 60 به بعد، تأثیر بسزایی داشته‌ است.

ایران تجربه سه دهه اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت را پشت سر گذاشته است

از سال 1367 دولت تصمیم به تغییر سیاست‌‌های تنظیم خانواده گرفت و در نهایت، در سال 1368 برنامه‌ای از طرف دولت مطرح شد و در سال 1372 به تصویب مجلس رسید.

در واقع از سال 1367، که زمان شروع مجدد برنامه‌‌های تنظیم خانواده است، جمعیت به سرعت روند انتقالی خود را طی می‌‌کند؛ تا جایی که میزان باروری کل از 5/5 فرزند در این سال، به 17/2 فرزند در سال 1379 می‌‌رسد.
— در قانون برنامه اول توسعه پیش‌بینی شده بود که نرخ باروری از 6.4 فرزند در سال 1365 به 4 فرزند در سال 1390 برسد، در حالی که در سال 1371 به این هدف رسیدیم. (اما با این حال در سال 72، قانون تنظیم خانواده در مجلس تصویب شد). در اینجا لازم است که به این نکته توجه کنیم که عامل مهم دیگری که روند تنظیم خانواده را در ایران تسهیل کرد، کمک‌‌های بین‌‌المللی، به ویژه کمک‌‌هایی بود که در قالب پروژه‌‌های صندوق جمعیت سازمان ملل متحد صورت گرفت.

میزان به‌کارگیری روش‌‌های پیشگیری از حاملگی، که در سال 1355 و نقطه‌ی اوج برنامه‌‌ تنظیم خانواده قبل از انقلاب اسلامی به 36 درصد رسیده بود، تا سال 1378 به حدود دو برابر، یعنی بیش از 70 درصد، افزایش یافت. ‌بنابراین کشور ایران در حال حاضر تجربه حدود سه دهه تصویب و اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت و برنامه‌های تنظیم خانواده برای کاهش رشد جمعیت را پشت سر گذاشته است. این سیاست‌ها به شکل حیرت‌آوری بر روند رشد جمعیت تأثیر گذاشته و آن را از رقم 3.9 درصد برای دوره 65 ـــ 1355 به 1.3 درصد در سال 1390 رسانده است.
—

در برنامه اول توسعه مربوط به اواخر دهه 60، هدف سیاست‌های مذکور جلوگیری از افزایش بی‌رویه جمعیت و کاهش نرخ باروری کل به 3/2 فرزند برای هر مادر تا سال 1390 ذکر شده بود که بسیاری از جمعیت‌شناسان براساس تجربه برنامه‌های کاهش باروری در سایر کشورها حصول به این هدف را در بازه زمانی تعیین شده دشوار بلکه غیرممکن می‌دانستند، در حالی که در کمال ناباوری این هدف یک دهه زودتر محقق شد؛ به‌ طوری که در سال 1379 ایران به نرخ باروری نزدیک به سطح جایگزینی یعنی 2/2 فرزند برای هر مادر رسید.
—

علی‌رغم تحقق هدف، سیاست‌های کنترلی در دهه 80 همچنان ادامه یافت به طوری‌که نرخ باروری به 1.6 فرزند در سال 1390 رسید که وضعیت خطر و بحران را گزارش می‌دهد (مرکز آمار ایران، 1390) زیرا کاهش نرخ رشد جمعیت اگر مسیری پیش‌رونده داشته باشد، پس از مدتی غیرقابل کنترل خواهد شد یا با سختی فراوان می‌توان آن را متوقف کرد، به طوری‌که با  این روند کاهش تدریجی کشور در آینده با چالش‌های متعددی روبه‌رو خواهد شد.—

بحران سالمندی جمعیت مشکل پیش‌روی آینده کشور

بحران میزان باروری و تجدید نسل، کاهش حجم کل جمعیت ملی، بحران کاهش نیروی فعال در سن کار، بحران سالمندی جمعیت، افزایش مهاجرت‌های بین‌المللی و ایجاد تغییرات فرهنگی و هویتی، بحران امنیت ملی از مشکلات پیش‌روی کشور است. براساس برخی پیش‌بینی‌های بخش جمعیت سازمان ملل، روند نزولی رشد جمعیت ایران همچنان استمرار خواهد یافت به طوری‌که در سال‌های 1430 نرخ باروری کل به 1.35  فرزند ‌خواهد رسید (آمار صندوق جمعیت سازمان ملل ،2005).
—

به همین دلیل ضرورت بازنگری در سیاست‌های جمعیتی با اولویت بالایی در بین مسئولان کشورمان مطرح شده است به طوری‌که مقام معظم رهبری در سال 1390 در دیدار با جمعی از کارگزاران نظام فرمودند: "بررسی‌های علمی و کارشناسی نشان می‌دهد که اگر سیاست کنترل جمعیت ادامه پیدا کند، به تدریج دچار پیری و در نهایت کاهش جمعیت خواهیم شد، بنابراین مسئولان باید با جدیت در سیاست کنترل جمعیت تجدیدنظر کنند و صاحبان رسانه و تریبون از جمله روحانیون برای فرهنگ‌سازی این موضوع اقدام کنند".

ایشان در جای دیگری فرموده‌اند: "فکر افزایش جمعیت فکر درستی است و فکر لازمی است. کشورها اگر بتوانند جمعیت را درست مدیریت کنند یکی از عوامل اقتدار آن‌هاست. چین که عضو سازمان ملل شد جز عامل جمعیت عامل دیگری نبود که آن موقع یک میلیارد جمعیت داشت"."جمعیت یک هیبتی دارد و الآن هم راجع به ایران جمعیت 75 میلیونی ابهت ایجاد کرده است. جمعیت عامل قدرت است و باید مدیریت شود و البته جمعیتی که مولد باشد و خود را اداره کند".

 نکته مهم دیگر که در روند کاهش جمعیت نباید از آن غفلت کرد این است که واقعیت‌های تاریخی نشان می‌دهند که اساس و بنیاد شکل‌گیری برنامه‌های تنظیم خانواده که همواره مورد توجه و حمایت سازمان ملل و قدرت های بزرگ جهان از جمله آمریکا بوده است، از نوعی سلطه‌طلبی و برتری‌طلبی قدرت‌های بزرگ جهانی آغاز و با گذشت زمان رنگ و لعاب کمک‌های بشردوستانه و رفاهی و توسعه‌ای به خود گرفته است. به طوری که محققان آمریکایی می‌گویند "افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه نه تنها موقعیت سیاسی برتر آمریکا را به خطر می‌اندازد بلکه مانع اصلی در راه توسعه جهانی است".

 کشور‌های غربی برای کاهش جمعیت کشور های اسلامی تلاش می‌کنند

* تسنیم: نقش کشور‌های غربی در کاهش جمعیت چیست؟

*روح‌افزا: با توجه به روند کاهش نرخ باروری در ایران همزمان با افزایش نرخ باروری در سه کشور آمریکا، انگلیس و فرانسه و تشویق ایران به ادامه روند کنترل جمعیت این مساله را ثابت می‌کند که قدرت‌های بزرگ جهان، بخشى از سیاست خود را بر مبناى کنترل جمعیت کشورهاى جهان سوم و خصوصا، کشورهاى اسلامى متمرکز کرده است و این مهم را از طریق صندوق جهانى پول، سازمان ملل متحد و سازمان‏‌هاى وابسته به آن مثل سازمان بهداشت جهانى و سازمان کشاورزى و تغذیه‏ بین‏‌المللى و غیره انجام می‌دهد.

از سوى دیگر، تبدیل کشورهاى پرجمعیت به کشورهاى کم‏ جمعیت (کوچک) کشورهاى در حال توسعه را محتاج کشورهاى غربى نگه می‌دارد که این مهم با سیاست‏‌هاى کاهش جمعیتى تحت عنوان "تنظیم خانواده"، تلاش براى تجزیه جمعیت‏‌هاى تحت فرمان یک نظام سیاسى و ممانعت از اتحاد کشورهاى اسلامى و عربى اجرایى می‌شود.— لذا جمعیت هر کشور به‌عنوان یکى از مهم‏ترین مؤلفه‏‌هاى استراتژیک هر کشور به‏‌شمار مى‏‌رود. همان‏گونه‏ که منابع زیرزمینى، منابع تکنولوژیکى، منابع تجهیزات نظامى‌ و منابع قدرت سرزمین یک کشور از پارامترهاى قدرت ملى آن کشور محسوب مى‏‌شوند، در تئورى‏‌هاى قدرت، «منابع انسانى» نیز یکى از مؤلفه‏‌هاى قدرت ملى است. مسأله «جمعیت» تابع «منابع انسانى» هر کشور است.

 متوسط سن جمعیت کشور در 34 سال آینده به سمت 60 سال خواهد رفت

روند کنونى افزایش جمعیت ایران نشان مى‏‌دهد متوسط سن جمعیت کشور در 34 سال آینده به سمت 60 سال خواهد رفت و این موضوعى است که قدرت ملى را نسبت با آن‏چه که در اسناد بالادستى نظام اسلامى هدف‏گذارى شده است، دچار خدشه مى‏‌سازد. بنابراین اگر به این مسئله پاسخ مناسب داده نشود، در آینده‌‌ای نه چندان دور، تهدید جمعیت براى کشور ما تبدیل به تهدید پیرى جمعیت و مرگ نسل ایرانى خواهد شد. مقام معظم رهبرى سال گذشته در بیانات خویش به روشنى این مسأله را بیان کرده و ضرورت توجه مبرم به آن‏را گوشزد کردند.

 به اعتقاد کارشناسان سیاسى، اقتصادى و اجتماعى، زمین، سرمایه و نیروى انسانى سه عامل اصلى توسعه هستند؛ عواملى که حذف یا کم‏رنگ‏شدن هر یک از آن‏ها مى‏تواند توسعه را به تأخیر بیندازد یا با چالش مواجه کند. در این میان، اما نیروى انسانى متعهد و کارآمد اهمیت بیش‌ترى پیدا مى‏‌کند؛ زیرا این عامل مى‏‌تواند عوامل دیگر توسعه را تحت تأثیر خود قرار دهد. این در حالى است که سیاست‏‌هاى جمعیتى کشورمان از نیمه‏ دهه‏ 60 به‏ گونه‏‌اى تغییر کرد که شاخص میزان بارورى از 4.6 در سال 65 به 6.1 در سال 90 رسید و ادامه‏ چنین روندى مى‏‌تواند به رشد منفى و در نهایت کشیده‏ شدن جمعیت کشور به سمت «انقراض نسل» پیش برود؛ نگرانى مهمى که باید هرچه سریع‏تر با ریشه‏‌یابى علل و عوامل، از پیشروى آن جلوگیرى کرد.

کاهش و افزایش جمعیت بدون توجه به آمایش سرزمین، تهدیدی جدی برای امنیت کشور

* تسنیم: نقش رسانه‌ها در زمینه افزایش جمعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

*روح‌افزا: موضوع جمعیت یکی از عوامل اصلی و تأثیرگذار در کشورهاست که در رصد و آمایش ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی مورد توجه قرار می‌گیرد. جمعیت کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و قطعاً در ابعاد مختلف جامعه اثرگذار است.

کاهش و افزایش جمعیت بدون توجه به آمایش سرزمین، تهدیدی جدی برای امنیت کشور محسوب می‌شود، زیرا پوشش مرزهای جغرافیایی نیازمند نیرو، امکانات و تجهیزات است. علاوه بر این وجود جمعیت جوان در نشاط، شادابی و پیشرفت جامعه اثرگذار است که باید به آن توجه ویژه کرد. با مطرح شدن موضوع ضرورت تغییر سیاست جمعیتی نظام جمهوری اسلامی ایران و اعلام خطر برخی از کارشناسان در زمینه کاهش شدید جمعیت کشور، از اوایل سال 1391 موضوع تدوین «راهبردها و اقدامات ملی مربوط به جلوگیری از کاهش نرخ باروری و ارتقای آن متناسب با آموزه‌های اسلامی و اقتضائات راهبردی کشور» در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و در نهایت در اردیبهشت 1391 این راهبردها به تصویب این شورا  رسید.

در این مصوبه به «فرهنگ‌سازی برای دست‌یابی به جمعیت مطلوب و اصلاح بینش و نگرش مسئولان و مردم نسبت به پیامدهای منفی کاهش باروری به ویژه زیرحد جانشینی» توجه ویژه‌ای شده و بر همین اساس در بند 1 ماده 3 آن، «تهیه طرح جامع تولید و اجرای انواع برنامه‌های آموزشی، پژوهشی، اطلاع‌رسانی، نمایشی، تبلیغی و غیره در رسانه‌های جمعی به ویژه صدا و سیما و شبکه‌های استانی آن با هدف گفتمان سازی و ترویج فواید فرزندآوری و تبیین آثار منفی کاهش نرخ باروری، با رعایت شرایط و مقتضیات راهبردی» یکی از اقدام‌های ملی متناسب با راهبردهای جلوگیری از کاهش نرخ باروری و ارتقای آن، برشمرده شده است.

به واقع در اینجا باید به این نکته اذعان کرد که در بین تمام رسانه های جمعی ، صداوسیما، بازیگر نقش اول سیاست‌های جمعیتی است و حتی گزاف نگفته‌ایم اگر که مطرح کنیم که تلویزیون به عنوان رسانه ملی تعیین کننده جمعیت است.

لذا با  توجه به این مصوبه، رسانه ملی باید راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های خود برای تغییر گفتمان موجود در زمینه فرزندآوری را به روشنی تدوین و بر اساس برنامه‌ای دقیق و حساب‏شده گفتمانی جدید را در جامعه حاکم کند.گفتمانی که در نهایت به عبور از مرحله بحرانی کاهش جمعیت و افزایش آن تا رسیدن به حد مطلوب بی‌ا‌نجامد.

گفتمان‌سازی در زمینه ضرورت افزایش زاد و ولد راهکار رسانه ملی در زمینه تغییر سیاست جمعیتی

* تسنیم: به نظر شما مهم‌ترین راهبرد‌های رسانه ملی در زمینه تغییر سیاست جمعیتی چیست؟

* روح افزا: مهم‌ترین راهبردهای رسانه ملی برای فرهنگ‌سازی در زمینه تغییر سیاست جمعیتی نظام جمهوری اسلامی، از کاهش جمعیت به افزایش جمعیت،گفتمان‌سازی در زمینه ضرورت افزایش زاد و ولد است که اقدام‌های گوناگون فرهنگی، آموزشی، رسانه‌ای، اجتماعی و اقتصادی که در اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 در زمینه مهار رشد جمعیت در کشور صورت گرفت، موجب ایجاد گفتمان ویژه‌ای در زمینه زاد و ولد در جامعه ما شد؛ گفتمانی که به‌تدریج در سراسر کشور و در میان همه قشرهای شهری و روستایی، مرفه و مستمند، تحصیلکرده و بی‌سواد، مذهبی و غیرمذهبی نهادینه شد و این ذهنیت را در همه ایجاد کرد که داشتن بیش از دو یا سه فرزند، ناهنجار و خلاف چارچوب‌های پذیرفته‌شده اجتماعی است.

این گفتمان همچنان در جامعه ما حاکم است و به همین دلیل حتی افرادی که از تمکن مالی خوبی برخوردارند، حاضر نیستند بیش از دو یا سه فرزند داشته باشند. از این‌ رو می‌توان گفت نخستین گام در اصلاح سیاست‌های جمعیتی کشور، تغییر گفتمان حاکم و ایجاد گفتمانی جدید بر مبنای ضرورت افزایش زاد و ولد است.

بی تردید این گفتمان‌سازی، سازوکارهای خاص خود را دارد و باید در بازه زمانی قابل توجهی رخ دهد و به همین دلیل نباید انتظار داشت که در کوتاه مدت و با چند راهکار مقطعی، اتفاق خاصی در بینش، نگرش و رفتار مردم در زمینه زاد و ولد رخ دهد. همچنین ایجاد زمینه‌های لازم برای تحکیم خانواده‌ها از دیگر موارد محسوب می‌شود.

بر اساس آمارهایی که سازمان ثبت احوال کشور درباره میزان ازدواج ها و طلاق‏‌های ثبت‌شده در کشور ارائه کرده است، در سال 1383 تعداد 723976 رویداد ازدواج و تعداد 73882 رویداد طلاق به ثبت رسیده ولی در سال 1390 تعداد 874792 رویداد ازدواج و تعداد 142841 رویداد طلاق به ثبت رسیده است. بر اساس این آمار، در طول این مدت، تعداد ازدواج‌ها حدود 8/20 درصد و تعداد طلاق ها حدود 3/93 درصد رشد داشته است.

بی‌تردید، آنگاه می‌توان به ظرفیت خانواده‌هایی که در حال حاضر در جامعه شکل گرفته‌اند، برای افزایش جمعیت تکیه کرد که این خانواده‌ها از ثبات و آرامش لازم برخوردار باشند. در شرایطی که عوامل گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی موجب فروپاشی خانواده‌ها و بی‌ثباتی آن‌ها می‌شوند، هرگز نمی‌توان به ایجاد نسلی جدید از دل خانواده‌ها امیدی داشت.

آموزش حقوق و مسئولیت خانوادگی زن و مرد در آستانه ازدواج

از این رو رسانه ملی باید با در پیش گرفتن سیاست‌هایی، از همه ظرفیت‌های خود برای تحکیم نهاد خانواده استفاده کند که از جمله آن می‌توان آموزش حقوق و مسئولیت‌های خانوادگیِ زن و مرد به جوانان در آستانه ازدواج، توانمندسازی جوانان برای مقابله با مسائل و مشکلاتی که در کانون خانواده با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند، به تصویر کشیدن روابط مطلوب اعضای خانواده (زن، شوهر و فرزندان) در برنامه‌های نمایشی، بررسی و تبیین ویژگی‌های خانواده تراز اسلامی در برنامه‌های کارشناسی، پرهیز از به تصویر کشیدن مداوم خانواده‌های نابسامان و روابط ناهنجار اعضای خانواده با یکدیگر در برنامه های نمایشی و پرهیز از نگرش‌های فمینیستی در به تصویر کشیدن روابط اعضای خانواده با یکدیگر نام برد.

زنگ خطر برای افزایش تجرد قطعی در جامعه

* تسنیم نقش ازدواج آسان را در افزایش جمعیت چه می دانید؟

* روح‌افزا: براساس گزارش رئیس سازمان ثبت احوال کشور، «سن ازدواج برای مردان و زنان نسبت به سال های گذشته افزایش یافته و به میانگین 2/27 سال برای مردان و حدود 23 سال برای زنان رسیده که این آمارها زنگ خطری برای افزایش تجرد قطعی در جامعه است‌».

بی تردید، افزایش سن ازدواج، موجب تغییر الگوی باروری مادران و کاهش رشد جمعیت خواهد شد. مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال، در این زمینه می‌گوید "پیک الگوی سنی باروری مادران در سال 1385، 20 تا 24 سال بوده که این رقم در سال 1390 به 25 تا 29 سال افزایش یافته است. بنابراین، الگوی باروری مادران در سال های اخیر تحت تأثیر مستقیم افزایش سن ازدواج بوده است. افزایش سن الگوی باروری مادران می تواند در میان مدت موجب کاهش نرخ موالید شده و به‌ مرور میزان رشد جمعیت را به صفر و حتی منفی برساند".

بنابراین، یکی از مهم ترین گام‌ها در راه افزایش جمعیت کشور، زمینه‌سازی برای کاهش سن ازدواج و تسهیل تشکیل خانواده برای جوانان است. براساس نتایج سرشماری سال 1390، در حال حاضر بیش از 17 میلیون نفر جوان 20 تا 29 سال در کشور وجود دارند که اگر زمینه برای ازدواج آن‌ها فراهم شود، می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آینده جمعیت کشور به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

برخی اقدام هایی که رسانه ملی در این زمینه می‌تواند انجام دهد شامل فرهنگ سازی برای کاستن سطح توقع جوانان و خانواده‌های آنان، پرهیز از نشان دادن بی‌دلیلِ خانه‌ها و زندگی‌های اشرافی و پرتجمل در برنامه‌های نمایشی، پرهیز از به تصویر کشیدن زندگی زوج‌های جوانی که برخلاف بسیاری از همسران جوان، نخستین روزهای ازدواج خود را در کمال رفاه و آسایش و بی‌هیچ نگرانی مالی تجربه می‌کنند، ترویج قناعت و ساده‌زیستی و دوری از زیاده‌خواهی و تجمل‌گرایی، با بهره‌گیری از قالب‌های اثرگذاری همچون فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی و برگزاری نشست‌های کارشناسی درباره دلایل و پیامدهای بالا رفتن سن ازدواج است.

باید بینش، نگرش و رفتار خانواده‌ها در زمینه فرزندآوری اصلاح شود. اجرای بیش از دو دهه سیاست تهدید موالید در کشور و اقدام‌های گوناگون فرهنگی ـــ اجتماعی که در این زمینه انجام شد، موجب تغییر اساسی بینش، نگرش و رفتار خانواده‌ها در زمینه فرزندآوری شده است. امروز بیشتر زوج‌های جوان، دست کم در چند سال نخست زندگی، ضرورتی برای فرزنددار شدن احساس نمی‌کنند و فرزندداری را مزاحم تحصیل، اشتغال، رفاه و رشد و پیشرفت خود می‌دانند.

به همین دلیل آن‌ها حتی اگر مشکل مالی هم نداشته باشند، حاضر به فرزنددار شدن نمی شوند. به همین دلیل، رسانه ملی برای تحقق سیاست افزایش جمعیت، در درجه نخست باید به اصلاح و تغییر بینش، نگرش و رفتار خانواده‌ها در زمینه فرزندآوری بپردازد و با برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده و در بازه زمانی مشخص، بر هر سه حوزه شناختی، عاطفی و رفتاری مخاطبان با ارائه پیام‌های مناسب اثر بگذارد.

جلوگیری از ترویج فرهنگ مادی گرایانه در سریال‌ها

 ترویج فرهنگ اعتماد و خوش‌بینی به خداوند در زمینه افزایش جمعیت مؤثر است. آموزه‌های اسلامی، همواره مردم را به خوش‌بینی به خداوند متعال و اعتماد و توکل بر او فرا می‌خوانند؛ تا آنجا که امام باقر(ع) از رسول گرامی اسلام‌(ص) نقل می‏کند که فرمود: "والَّذی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِی مُؤْمِنٌ قَطُّ خَیرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ لَهُ ... وَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا یحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا کَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ کَرِیمٌ بِیدِهِ الْخَیرَاتُ یسْتَحْیی أَنْ یکُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ یخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَیهِ." "سوگند به آنکه جز او خدایی نیست، خیر دنیا و آخرت به مؤمنی ارزانی نمی‌شود، مگر به دلیل خوش گمانی و امیدواری او به خدا سوگند به آنکه جز او خدایی نیست، هیچ بنده مؤمنی به خدا خوش گمان نمی‌شود، مگر اینکه خداوند در کنار گمان بنده مؤمنش حاضر می‌شود؛ زیرا خداوند کریم است و همه خیرها به دست اوست. او شرم می‌کند که بنده مؤمنش به وی خوش گمان شود ولی او خلاف گمان بنده‌اش، عمل و امیدش را ناامید کند؛ پس به خداوند خوش گمان و به او امیدوار باشید.

بر این خوش بینی، اعتماد و توکل، در موضوع تشکیل خانواده و فرزنددار شدن بیشتر تأکید شده است. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید:"وَ أَنْکِحُوا اْلایامی‏ مِنْکُمْ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یکُونُوا فُقَراءَ یغْنِهِمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللّهُ واسِعٌ عَلیمٌ. (نور: 32)" "بی همسران خود و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید؛ اگر تنگدست‌اند، خداوند آنان را از فضل خویش بی‌نیاز خواهد کرد و خدا گشایشگر و داناست."

بر این اساس، رسانه ملی برای از بین بردن یکی از موانع عینی و ذهنی تشکیل خانواده و فرزنددار شدن؛ یعنی بیم از تنگدستی یا ناتوانی در تأمین رزق و روزی فرزند، باید این سیاست‌ها را در پیش گیرد و همچنین جلوگیری از ترویج فرهنگ مادی گرایانه و رفاه طلبانه در فیلم‌ها، سریال‌ها، آگهی‌های بازرگانی و ترویج فرهنگ اعتماد، توکل و خوش‌بینی به خداوند با نمایش برنامه‏‌های کارشناسی، نمایشی، مستند، نماهنگ باید از سوی رسانه‌ها  صورت گیرد. 

اصلاح برداشت‌های نادرستی را که امروزه در اذهان برخی دختران جوان درباره نقش مادری و همسری وجود دارد

* تسنیم: برداشت‌هایی نادرست در خصوص نقش «مادری» و «همسری» وجود دارد نظرتان را در این زمینه بفرمایید؟

*روح افزا: از دیگر برنامه‌ها اصلاح برداشت‌های نادرست درباره نقش «مادری» و «همسری» زنان است که باید صورت گیرد. یکی از آثار و پیامدهای ناگوار رواج اندیشه‌های فمینیستی، پدید آمدن برداشت‌های جدید درباره هویت زنانه بود. با کمال تأسف، در دورانی که اندیشه‌های فمینیستی در خاستگاه و مهد پیدایش خود با تردیدهایی جدی روبه‌رو شده است و نویسندگان متعددی در نقد و رد آن به تألیف کتاب و مقاله پرداخته‌اند، این اندیشه‌ها بر ذهن و زبان گروهی از دختران جوان ایرانی جاری شده و موجب کم‌رنگ شدن نقش مادری و جایگاه ارزشمند مادری و همسری در چشم آن‌ها شده است.

با توجه به این موضوع، رسانه ملی باید برداشت‌های نادرستی را که امروزه در اذهان برخی دختران جوان درباره نقش مادری و همسری زنان شکل گرفته است، اصلاح کند به طور مثال معرفی زیبای دیدگاه اسلام درباره هویت زنانه و نقش و جایگاه مادری و همسری، بیان روایات وارد شده در شأن زنان باردار، از لحظه بسته شدن نطفه تا زایمان، تبیین نقش فرزندان صالح در سعادت اخروی پدران و مادران، تبیین و توضیح مفاهیم رفاه، آسایش و سعادت در دو نگاه مادی و دینی، نقد و بررسی دیدگاه های فمینیستی در زمینه نقش مادری و همسری و بررسی آثار و پیامدهای رواج این دیدگاه ها در مغرب زمین صورت گیرد.

گفت‌و گو از انسیه آبشاری خبرنگار حوزه جوانان و خانواده خبرگزاری تسنیم

ادامه دارد...

انتهای پیام/