موافقتنامه یا زیارتنامه ژنو؟

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، رئیس جمهور ساعاتی پس از توافق ژنو ـ 3/9/1392: «حقوق هسته ای و حق غنی سازی ملت ایران مورد اذعان قدرت های جهانی که سال ها سعی بر انکار آن داشتند قرار گرفت، دستاوردهای قطعی این توافق اولیه، به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته ای ایران بوده است... اینجانب با تبریک این توفیق الهی و با تقدیر و تشکر از پشتیبانی های بی شائبه ملت بزرگ ایران...».

رئیس جمهور در اجتماع مردم خوزستان ـ 25/10/92: «ما حاضر نیستیم یک میلیمتر از حقوق خود عقب نشینی کنیم. ما حاضر نیستیم در بهره مندی از فناوری صلح آمیز هسته ای از حقوق خود کوتاه بیاییم و می گوییم فناوری صلح آمیز هسته ای نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر. فناوری صلح آمیز هسته ای حق قانونی ماست و از آن کوتاه نخواهیم آمد».

جملات اولیه پس از توافق ژنو نشان می دهد در ابتدا تصور می شد به عنوان دستاورد قطعی موافقتنامه ژنو، قدرت های جهانی که سال ها حقوق هسته ای ایران را انکار می کردند آن را به رسمیت شناخته اند آنچنان که به عنوان پیروزی بزرگ ملی جای جشن و تبریک و تقدیر و تشکر دارد اما جملات اخیر آقای رئیس جمهور که خیلی شبیه جملات رئیس جمهور قبلی در 8 سال گذشته در چنین اجتماعاتی است، گویای آن است که هنوز این حق به رسمیت شناخته نشده و قدرت های جهانی همچنان آن را انکار کرده و به دنبال اعمال فشار برای کوتاه آمدن و عقب نشینی ما هستند که آقای رئیس جمهور تاکید می کنند ما از حقوق هسته ای خود کوتاه نخواهیم آمد و عقب نشینی نخواهیم کرد.

تغییر 180 درجه ای ادبیات آقای رئیس جمهور در این باره آن هم در مدتی کمتر از دو ماه این حقیقت تلخ را که براساس موافقتنامه ژنو قدمی در جهت استیفای حقوق هسته ای و ملی ایران به جلو نرفته ایم، آشکار می کند، طوری که اگر نام و تاریخ اظهارات اخیر آقای رئیس جمهور را حذف کنیم، عموما تصور خواهد شد این جملات، اظهارات آقای احمدی نژاد در اجتماع مردم در سال های گذشته است. این همان حقیقتی است که کارشناسان و متخصصان در این دو ماه براساس تجزیه و تحلیل علمی آن را نشان داده و اثبات کردند. حتی آمریکایی ها درحد اظهار یک شعار تبلیغاتی هم به آقای رئیس جمهور اجازه ندادند و بلافاصله بر پوشالی بودن آن با هدف خوراک داخلی تصریح کردند و تاکید کردند مهم اقدامات عملی است که ایران موظف است از امروز انجام دهد. براین اساس اکنون باید ببینیم کارکرد و نتیجه عملی «موافقتنامه ژنو» چیست؟ عصاره موافقتنامه ژنو این است که ایران، در گام اول کوتاه مدت 6 ماهه تمام نگرانی های اصلی طرف های مقابل به سرکردگی آمریکا که روند رشد و توسعه برنامه هسته ای ایران بوده را در همه ابعاد متوقف می کند و در همه زمینه ها با صرف نظر از خط قرمز خود (غنی سازی صنعتی) در نقطه کنونی درجا می زند. بدین ترتیب اهرم اصلی ایران از کار می افتد اما اهرم اصلی آمریکا که تحریم های اصلی نفتی و بانکی و انکار حقوق هسته ای ایران است همچنان پابرجا می ماند و فقط آمریکا در این شش ماه اجازه دسترسی به حدود 6 میلیارد دلار از درآمدهای توقیفی ایران را آن هم به صورت اقساط می دهد. از امروز اجرای این موافقتنامه آغاز می شود و قسط اول از 5 درصد از اموال خود را آن هم در ایام دهه فجر حتما با پایکوبی به دست خواهیم آورد.

موافقتنامه یا زیارتنامه ژنو؟

اکنون لیست اقداماتی که ما در گام اول کوتاه مدت 6 ماهه باید انجام دهیم کاملاً در رسانه ها منتشر شده و به طور واضح نشان می دهد ما برگشته ایم عقب و حتی در نقطه ای کمتر از خط قرمزمان یعنی کمتر از غنی سازی صنعتی ایستاده ایم و امکان ادامه و توسعه برنامه هسته ای تا مرحله غنی سازی صنعتی را نداریم. اگر لیست را دقیقا ملاحظه کنیم خواهیم دید که همه امتیازات ممکن و حتی فراتر از امکانات مان را به قول خاویر سولانا بسیار سخاوتمندانه داده ایم. دیگر چیزی نداریم که بدهیم و دستمان کاملا خالی شده است اما طرف مقابل فقط امکان دسترسی به حدود 6 میلیارد دلار از درآمدهای ما که بالغ بر 100میلیارد دلار می شود را آن هم قسطی می دهد و تحریم های اصلی نفتی و بانکی دست نخورده می ماند و حق غنی سازی ما را هم همچنان انکار می کنند بنابراین در قدم اول نگران اصلی آنها فورا برطرف می شود ولی نگرانی اصلی و مشکلات اصلی ما همگی برای یک گام درازمدت و طولانی نامعلوم و مبهم می ماند. بر این اساس هر آنچه آنها می خواستند نقدا به دست آوردند ولی هرآنچه ما می خواهیم موکول شده است به یک وعده طولانی مدت نامعلوم، یعنی دیگر ما اهرم فشاری برای طرف مقابل نداریم که آنها را وادار کنیم به خواسته مان تمکین کنند و همانطور که تیم مذاکره کننده گفته اند برای گام دراز مدت کار سختی در پیش است و باید مردم دعا کنند. این کلمه آخر درست ترین واژه است و با اجرای موافقتنامه ژنو از امروز دیگر چیزی در دستمان نمانده و از این به بعد راهی جز دعا و راز و نیاز و نذر برای مان باقی نمانده است. برای همین موافقتنامه ژنو برای خواست های آمریکا و طرف های مقابل یک نقدنامه است ولی برای خواسته های ما یک زیارتنامه. برای سال های طولانی باید مرتب برای تحقق هریک از خواست ها و نیازهایمان دعا و نذر کنیم. البته تیم مذاکره کننده چشم به کرم کدخدا بسته که براساس کرمش یک چیزهایی بدهد. اگرچه او گفته کرمی ندارد و اگر بتواند پیچ و مهره برنامه هسته ای ایران را از جا کنده و از کار می اندازد اما تیم مذاکره کننده می گوید اینگونه اظهارات جنبه خوراک داخلی در آمریکا دارد و امیدوار است بالاخره کدخدا حداقل به خاطر عدم تضعیف این تیم، هرازگاهی گوشه چشمی و کرمی نشان داده و اجازه دهد کمی از دلارهای خودمان به دستمان برسد تا کمی وضع اقتصادی بهتر شود و مردم در مقایسه با گذشته سخت، احساس رضایت کنند.

ریشه های پوپولیسم؟

مشاور عالی رئیس جمهور گفته اند بیماری اصلی کشورمان پوپولیسم است، اینکه لبوفروش و راننده تاکسی هم درباره مساله مهمی مثل موافقتنامه ژنو نظر می دهند. بنده ابتدا مجبورم فقط به بخشی از سوابق تخصصی ام اشاره کنم تا ان شاءالله از نظر ایشان مجاز به اظهارنظر درباره این موافقتنامه باشم؛ رئیس اداره سیاسی وزارت امور خارجه، مدیرکل ارتباطات، مطبوعات و انتشارات وزارت امور خارجه، طراح و مؤسس و اولین مدیر بخش سخنگویی وزارت امور خارجه، مشاور استراتژیک وزیر امور خارجه، سفیر جمهوری اسلامی ایران در اتحاد جماهیر شوروی، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی و.... بنده براساس تخصصم با اطمینان کامل می گویم معامله ای که تیم ما در ژنو انجام داد را نه لبوفروش حاضر است انجام دهد و نه راننده تاکسی. لبوفروش وقتی لبو را می خریم، تا آخرین لقمه لبو از حلقوم مان پایین نرفته، پولش را می گیرد یعنی معامله نقد در برابر نقد. او به هیچ وجه حاضر نمی شود شما 500 تومان لبوی او را بخورید و فقط 50 تومان بدهید و برای بقیه بگویید باید در درازمدت طوری کار کنی تا رضایت مرا جلب کنی، آنگاه اگر از تو راضی شدم بقیه 450تومان را می دهم.

راننده تاکسی هم وقتی ماشینش را می فروشد تا در محضر، همزمان همه قیمت ماشینش را نقداً دریافت نکند تاکسی را به نام نکرده و تحویل نمی دهد. او هم به هیچ وجه حاضر نمی شود تاکسی را به نام کرده و تحویل دهد و فقط یک میلیون تومان از بیست میلیون تومان قیمت تاکسی را بگیرد و متعهد شود در درازمدت باید رضایت خریدار را جلب کند تا 19 میلیون بقیه را بگیرد. البته موافقتنامه ژنو از این نوع معامله هم زیانبارتر است زیرا این خریدار حتی بعد از انجام چنین معامله یک طرفه ای نمی گذارد لبوفروش و راننده تاکسی با دیگران راحت معامله کنند. بنده آماده ام اگر راننده تاکسی های شرافتمند و لبوفروشان شریف افتخار بدهند به عنوان سخنگویان آنها با شما یا هرکسی که دولت محترم تعیین کند در یک مناظره رودررو در حضور رسانه ها ثابت کنم معامله ای که در ژنو صورت گرفته چنین وضعیت یک طرفه ای دارد.

پوپولیسم از آنجا ناشی می‌شود که نخبگان کشور خود را تافته ای جدا بافته از ملت بدانند و تصور کنند خیلی بیشتر از مردم می دانند و فقط از مردم برای هورا کشیدن استفاده کنند. اگر می خواهیم پوپولیسم در جامعه ریشه کن شود باید از نخبگان جامعه شروع کنیم اول باید آنها به معنای واقعی متوجه شوند لزوما بیشتر از مردم نمی فهمند و از کبر و خودفاخربینی خارج شوند و کنار مردم قرار گیرند. به قول قرآن کریم «ان الله لایحب کل مختال فخور؛ خداوند کسانی را که توهم زده و خیال زده شده و خودفاخربینند، دوست ندارد.» وظیفه اصلی نخبگان این است که با آسان سازی مسائل بغرنج و پیچیده، آگاهی عمومی مردم را بالا ببرند و آنها را مطالبه گر کنند تا مورد سوءاستفاده پوپولیستی قرار نگیرند. آقای سریع القلم! برای ریشه کن کردن پوپولیسم نه تنها نباید اظهارنظر مردم درباره مسائل مهم حیاتی کشور را به مسخره بگیرید بلکه باید تلاش کنید و آنقدر توضیح دهید و اطلاع رسانی کنید و آسان سازی کنید تا لبوفروش را به اظهارنظر بکشانید و او را نسبت به مسائل حیاتی کشور حساس و مطالبه گر کرده و به این حساسیت و مطالبه گری افتخار کنید و نه تخطئه!

آنقدر مطلب را پیچیده و بغرنج جلوه داده اند که حتی فردی در رده شما هم مطمئنم هنوز کارکرد موافقتنامه ژنو برای شان روشن نشده چرا که یقین دارم شما هم حاضر نمی شوید ماشینتان یا ملکتان را اینگونه معامله کنید. برای مبارزه با پوپولیسم اگر آیات قرآن را الگو قرار نمی دهید حداقل همین رفتار جوامع غربی که به عنوان جوامع غیرپوپولیستی قبول دارید را الگو قرار دهید. عملکرد دو دولت آمریکا و ایران درباره همین موافقتنامه ژنو را مقایسه کنید، مرتب دولتمردان ایرانی بر مهم و تخصصی و محرمانه بودن موضوع تاکید ورزیده اند ولی دولت آمریکا همیشه در اطلاع رسانی به مردم پیشقدم بوده و به اصرار طرف های ایرانی برای محرمانه نگه داشتن توافقات توجه نکرده است. همواره دولتمردان ایرانی بعد از اطلاع رسانی آمریکایی ها مجبور شده اند مطالبی را منتشر کنند. به رفتار رئیس جمهور آمریکا توجه کنید، به طور مرتب این طرف و آن طرف رفته و بند به بند موافقتنامه ژنو را برای مردم تشریح کرده و روشنگری کرده و تک تک نقدها را شخصا پاسخگو بوده و در هیچ جا هم از موضع بالا با مردم برخورد نکرده که این موضوع بسیار تخصصی است و شأنیت ندارد که من در این رده بخواهم برای عموم آن را توضیح دهم و مردم را توجیه کنم اما تاکنون چنین صحنه هایی از سوی رئیس جمهور ایران ندیده ایم که در برابر مردم و منتقدان حاضر شوند و متواضعانه بند به بند اشکالات وارده را پاسخ دهند. بله! در اجتماع مردم اهواز و در یک ارتباط یک سویه (از دید شما در بین لبوفروش ها و راننده تاکسی ها) شعار تبلیغاتی در این باره دادند و هورا گرفتند، حتی دولتمردان در رده های پایین تر هم وقتی وادار شدند توضیح دهند باز در ارتباطی یک سویه با حالتی تحقیرآمیز و از موضع بالا و تخصصی برخورد کرده و بیشتر دنبال خاستگاه شناسی و نیت شناسی منتقدان بودند تا پاسخ فنی و حقوقی به اشکالات.

آقای سریع القلم! جنابعالی که در جایگاه مهم مشاور عالی رئیس جمهور قرار دارید متأسفانه برعکس آنچه اظهار می دارید عملا در جهت گسترش پوپولیسم حرکت می کنید. اظهارات مشاور ارشد رئیس جمهور را هم ببینید که از موضع بالا و خود فاخرانه نیمی از مردم که به گروه شما رأی نداده اند را مخالف قانونگرایی قلمداد می کند. اینها همه علائم حاد ابتلای دولتمردان به بیماری مزمن پوپولیسم است.

رویکرد کلان استراتژیک

استراتژی کلان آمریکا برای دهه های آینده معطوف شدن به منطقه چین است لذا تلاش برای کاهش درگیری ها و دردسرهای خود در منطقه خاورمیانه را آغاز کرده است. پس از عقب نشینی از عراق اکنون درصدد عقب نشینی از افغانستان است. در حال حاضر آمریکا با یک خطر عمده به نام اسلام افراطی القاعده با نام های گوناگون در افغانستان، عراق، سوریه، لبنان، مصر و در شمال آفریقا مواجه است. بعد از 12 سال جنگ با طالبان برای آمریکا ثابت شده مواجهه مستقیم با این جریان افراطی گسترده، نتیجه ای دربر ندارد، لذا به این نتیجه استراتژیک رسیده است که برای کنترل و مهار این جریان افراطی باید از امکانات منطقه ای به جای درگیری مستقیم استفاده کند، تجربه های ترکیه اردوغان و مصر مرسی و در محوریت آنها عربستان وهابی همگی نشان داد هرکدام به نحوی نهایتا نه تنها قادر به مهار جریان افراطی نیستند بلکه عملا گسترش دهنده آن هستند و بحران سوریه سمبل این تجربه است. براین اساس است که آمریکا توجه ویژه به امکانات و محور ایران برای ایجاد تعادل و مهار جریانات افراطی در خاورمیانه پیدا کرده و براساس همین نیاز استراتژیک به امکانات ایران در افغانستان در عراق در سوریه در لبنان و در کل جهان اسلام به دنبال عادی سازی با جمهوری اسلامی ایران است. البته این نیاز استراتژیک آمریکا از قبل از روی کارآمدن دولت آقای روحانی در ایران با علائم گوناگون بروز کرده و نشان داده شده بود اما انتخابات و حماسه سیاسی در ایران که دولتی با رویکرد غیردیپلماتیک را به دولتی با رویکرد دیپلماتیک تبدیل کرد، این روند حرکت به سوی تنش زدایی و همکاری را سرعت بخشید بنابراین آنچه در حال حاضر به عنوان رویکرد به توسعه همکاری های منطقه ای و بین المللی با ایران مشاهده می شود و حساسیت کشورهایی مانند عربستان را برانگیخته در اصل اولا ریشه در نیاز کلان استراتژیک آمریکا به این رویکرد دارد و ثانیا معطوف به حماسه سیاسی ملت ایران در انتخاب دولتی با رویکرد دیپلماتیک است، براین اساس تیم مذاکره کننده نباید انتقادات به بندهای موافقتنامه ژنو را با تکیه بر توسعه رویکرد همکاری های منطقه ای و بین المللی توجیه کند.

برعکس، رویکرد استراتژیک آمریکا به سمت ایران به خاطر نیازهای استراتژیک منطقه ای اش از یک طرف و وقوع حماسه سیاسی با رویکرد دیپلماتیک که دست تیم ایرانی را بعد از 35 سال برای مذاکره با طرف های آمریکایی در عالی ترین سطوح به طور بی سابقه ای بازگذاشت، مسؤولیت بیشتر برای به دست آوردن بهترین و قوی ترین نتایج در مذاکرات ژنو را متوجه تیم مذاکره کننده می کند. همین دلیل است که ضرورت پاسخگویی تیم ایرانی را درباره موافقتنامه ژنو به عنوان محصول این مذاکرات تاریخی با این موقعیت استثنایی تاریخی چند برابر می کند و لذا نباید به جای پاسخ به اشکالات بندهای موافقتنامه ژنو، خود را پشت رویکردهای منطقه ای و بین المللی کنونی و ضعف های دولت گذشته پنهان کنند. هر نوع موافقتنامه ای که در ژنو امضا می شد براساس ضرورت های رویکردهای استراتژیک منطقه ای و جهانی طبیعتا توسعه رویکردهای منطقه ای را همراه می آورد. یک موافقتنامه قوی در معادلات تعاملی منطقه ای و جهانی ما را قدرتمند می کرد اما یک موافقتنامه ضعیف ما را در تعاملات منطقه ای و جهانی دچار دردسر و ضعف کرده و معلول مان می گرداند. هنوز اجرای موافقتنامه ژنو شروع نشده، آمریکایی ها بلافاصله از این معلولیت سوءاستفاده کرده و در تعاملات منطقه ای جلو آمده و با بی پروایی به نثار گل از سوی وزیر امور خارجه در لبنان حساسیت نشان می دهند، اینها نشانه های اولیه معلولیت ناشی از موافقتنامه ضعیف ژنو است. شتاب زدگی از سوی دولت بویژه به لحاظ ولع اقتصادی از یک طرف و عدم توجه جدی به نیازهای استراتژیک آمریکا برای امکانات منطقه ای ما از طرف دیگر، موجب غفلت ما و دست برتر آمریکا شد. دولت نباید تا این حد خود را نیازمند و متکی به توافق در ژنو نشان می داد، درست است که به لحاظ تحریم ها زمان به نفع ما نبود اما به لحاظ نیازهای استراتژیک آمریکا در افغانستان و سوریه و سرعت روزافزون حرکت ایران به سوی آستانه هسته ای و ناتوانی طولانی مدت آمریکا در نگهداری تحریم های یکجانبه، زمان بیشتر به ضرر آمریکایی ها بود. اگر تیم مذاکراتی ایران ناشیانه و عجولانه عمل نمی کرد، می توانست با یک مذاکره حرفه ای و دیپلماسی پیچیده چندوجهی از توازن نسبی استراتژیک طرفین در صحنه، یک موافقتنامه نسبتا متعادل حاصل کند.

در این شرایط راهکار چیست؟

موافقتنامه ژنو در حالی که همچنان شمشیر و سپر حریف در دستش است، عملاً شمشیر و سپر ما را بر زمین نهاد، همانطور که حالا دیگر اعضای تیم مذاکره کننده نیز اذعان دارند کاری سخت و دشوار در پیش رو داریم. بندها و موادی در موافقتنامه وجود ندارد که با تکیه بر آنها از منافع مان و خطوط قرمزمان دفاع و صیانت کنیم. آنچه از این به بعد باید با تکیه بر آن کار را پیش ببریم اطلاع رسانی و رشد و تعمیق آگاهی عمومی ملت و بالا بردن حساسیت و نظارت ملی نسبت به صیانت از خطوط قرمزمان است. همانطور که اخیراً رهبر معظم انقلاب بر مطالبه گری نسبت به خطوط قرمز تاکید فرمودند باید ملت نیز قدرتمندانه و با دقت و هوشیاری مطالبه گر منافع و حقوق ملی و خطوط قرمز خود باشد، این تنها قدرت و عاملی است که حریف را به تمکین نسبت به منافع و حقوق ملی ما وادار خواهد کرد. به اظهارات اخیر جک استراو پس از سفر به ایران که در واقع پیامی بود به غرب توجه فرمایید: «هرگونه اشتباه از سوی غرب در سخنان یا اقدامات مقامات غربی می تواند منجر به تضعیف موقعیت روحانی در ایران شود. در واقع غرب اشتباهی که در دوران خاتمی کرد را نباید تکرار کند».

استراو در ابتدای یادداشتش در ایندیپندنت نوشت: «وقتی به همراه هیأت پارلمانی بریتانیا از فرودگاه به سمت هتل مان در مرکز شهر تهران در حال حرکت بودیم از حجم زیرساخت هایی که در این 9 سال که من به ایران نرفته ام ساخته شده، جا خوردم، هنوز هم اتوبان های جدید و خطوط جدید مترو در دست ساخت است. تهران بی توجه به تحریم ها بیش از آنکه شبیه مثلاً بمبئی یا قاهره باشد به مادرید یا آتن شباهت دارد». وی در نهایت در پایان پیامش به غرب «نسبت به عدم دستیابی به توافق نهایی با ایران هشدار داده است».

این اظهارات نقاط قوت و اهرم های ما در آینده برای تداوم کار و استیفای حقوق ملی مان را نشان می دهد، اول آنکه دستیابی به یک توافق نهایی با توجه به رویکرد استراتژیک شان بیشتر مورد نیاز آنهاست، دوم آگاهی، هوشیاری و حساسیت ملی ما آنها را در زیاده خواهی و اقداماتشان برای نادیده گرفتن منافع و حقوق ملی ما همان طور که جک استراو هشدار داده محتاط می کند و سوم آنکه توانایی هدایت و سازماندهی اقتصاد ملی و رشد و شکوفایی آن بدون توجه و مستقل از تحریم ها موجب تضعیف غرب در تداوم مسیر خود می شود.

با توجه به این نکات باید توجه کرد که در آینده و در کنار اقتصاد مقاومتی و اهرم های استراتژیک منطقه ای، اطلاع رسانی ها، انتقادها و موشکافی ها از مذاکرات و اقدامات آتی به منظور رشد آگاهی و هوشیاری ملی و رشد مطالبه گری و حساسیت و نظارت ملی، اهرم اصلی ایران در برابر طرف های مقابل به سرکردگی آمریکا خواهد بود.

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.