فارن پالیسی: ژنو۲ پیشاپیش شکست خورده است

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از نشریه فارن پالیسی، تلاش‌های بین‌المللی برای حل بحران سوریه در 8 ماه گذشته به تعیین تاریخ کنفرانس ژنو 2 محدود شده است. کارشناس بر این باور است که لغو دعوتنامه ایران برای حضور در کنفرانس صلح سوریه و برخی دلایل دیگر، دستیابی به موفقیت در این نشست را از دید بسیاری از کارشناسان دور از ذهن ساخته است.

تصمیم‌ سازمان ملل در آخرین لحظه مبنی بر دعوت از ایران جهت شرکت در کنفرانس صلح سوریه و سپس لغو این دعوت تمامی تلاش‌های دیپلماتیک را در معرض شکست قرار می‌دهد. این دعوت که از سوی بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل صورت گرفت به طور واضحی نمایانگر اختلاف نظر میان وی و جان کری، وزیر خارجه آمریکا بود. این در حالی است که در طی ماه‌های گذشته سازمان ملل و آمریکا برای برگزاری این کنفرانس، اقدامات مشترک و همسویی را انجام داده بودند.

این بن‌بست دیپلماتیک از آنجایی رقم خورد که بان کی مون روز یکشنبه اعلام کرد که به تعدادی از کشورها، از جمله ایران برای شرکت در کنفرانس صلح سوریه دعوت نامه ارسال شده است. دبیر کل سازمان ملل در گفتگو با خبرنگاران در نیویورک  گفت : " من معتقدم که حضور گسترده بین‌المللی بسیار مفید است و نشان می‌دهد که برای پیشبرد مذاکرات صلح میان دولت سوریه و مخلفانش همبستگی محکمی وجود دارد."

اما تصمیم دبیر کل سازمان ملل برای دعوت از ایران بیش از هر چیزی اپوزیسیون سوریه را شگفت‌زده کرد. لؤی صافی، سخنگوی ائتلاف ملی سوریه در ساعات پایانی روز یکشنبه در صفحه  توئیتر خود اعلام کرد که این ائتلاف تنها در صورتی در کنفرانس صلح سوریه شرکت خواهد کرد که سازمان ملل دعوتنامه ایران را لغو کند. در کمتر از 24 ساعت، بان کی مون دعوت خود از ایران را پس گرفت. مقام ارشد سازمان ملل به فارن پالیسی گفت: "هیچ کس در این باره خوشحال نشد."

در عین حال دولت اوباما نیز تلاش برای تشریح عواقب منفی دعوت از ایران را متوقف نکرد. یکی از مقام‌های سازمان ملل می ‌گوید: "سازمان ملل پیش از اینکه دعوت نامه‌ای به تهران ارسال شود با واشنگتن مشورت کرده بود." همچنین مقام ارشد سازمان ملل در گفتگو با فارن پالیسی تأیید کرد که دولت آمریکا به طور علنی یا مخفیانه بان کی مون را مجاب کرد تا در صورتی که تهران نتایج نشست ژوئن 2012، مبنی بر تشکیل دولت انتقالی سوریه را نپذیرفت دعوتنامه ایران را لغو کند.

یکی از مقامات ارشد آمریکا نیز روز دوشنبه به خبرنگاران چنین گفت: " من می‌خواهم بگویم که ما مواضع خود را در کنفرانس ژنو 2 روشن ساخته‌ایم. هر کشوری که قصد شرکت در این کنفرانس را دارد باید به طور قاطع، علنی و صریح به اعلامیه ژنو، مبنی بر تشکیل دولت انتقالی سوریه با قدرت اجرایی کامل متعهد باشد و تا زمانی که ایران این شرط را نپذیرد بعید است که در کنفرانس ژنو 2 نقشی داشته باشد."

با این حال ایران به طور روشن اعلام کرده است که برای شرکت در این نشست هیچ پیش شرطی را نخواهد پذیرفت. سخنگوی ایران در سازمان ملل اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران هیچ پیش شرطی را برای حضور در کنفرانس صلح سوریه نمی‌پذیرد. وی همچنین افزود: "اگر حضور در کنفرانس ژنو 2 مشروط به پذیرش اعلامیه ژنو 1 است، بنابراین ایران در این نشست حضور نخواهد داشت."

با این حال حتی اگر بحران کنونی حل و فصل شود و مخالفان سوریه متقاعد شوند که در این کنفرانس حاضر شوند، امید کمی برای موفقیت این نشست وجود دارد. مخالفان دولت سوریه کاملاً منشعب شده‌اند و در عمل کنترل واحدی بر تمام شورشیان سوریه وجود ندارد. در چنین شرایطی دستیابی به موفقیت در این کنفرانس برای پایان دادن به جنگ داخلی سوریه در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.

علاوه بر این، اختلاف نظرهای زیادی درباره اهداف واقعی این کنفرانس وجود دارد. جای شگفتی است که حتی با وجود حضور تمام مخالفان در این کنفرانس تنها عده معدودی به دستیابی به موفقیت عمده در این کنفرانس خوش‌بین هستند. پس از نزدیک به 8 تنها تلاشی که به ثمر رسیده برگزاری این کنفرانس و تعیین تاریخ آن است.

سؤالی که این جا مطرح می‌شود این نیست که آیا این کنفرانس به شکست خواهد رسید یا خیر. بلکه سؤال این است که این کنفرانس چگونه به شکست می‌انجامد. ریچارد گوان، کارشناس سیاست خارجی دانشگاه نیویورک می‌گوید که ترس وی این است که میانجی‌گران از مواضع ژنو کوتاه بیایند و به این نتیجه برسند که بشار اسد در آینده سوریه باقی بماند. از دید گوان این حادثه بسیار شرم‌آور خواهد بود. وی امیدوار است که چنین اتفاقی در این نشست نیفتد.

سازمان ملل، آمریکا و روسیه که میزبان‌های اصلی این کنفرانس هستند چنین توافق کرده بودند که تنها به کشورهایی دعوت نامه ارسال کنند که درباره آن اتفاق نظر دارند. از سوی دیگر سازمان ملل و روسیه با این استدلال که حضور ایران در این نشست ضروری است به واشنگتن فشار وارد می‌کردند که ایران نیز به این کنفرانس دعوت شود. آمریکا این پیشنهاد را نمی‌پذیرفت و چنین استدلال می‌کرد که ایران ابتدا باید به طور علنی اهداف تعیین شده این کنفرانس، یعنی استقرار دولت انتقالی سوریه را بپذیرد.

از سوی دیگر بان کی مون می‌گوید، پس از اینکه محمد جواد ظریف وی را متقاعد کرده که دولت ایران اهداف کلیدی این کنفرانس را می‌پذیرد، برای این کشور دعوتنامه ارسال کرده است. دبیر کل سازمان ملل چنین می‌گوید: "من و آقای ظریف توافق کردیم که اهداف اولیه این کنفرانس، مبنی بر تشکیل دولت انتقالی سوریه با اختیارات کامل مورد پذیرش دولت ایران قرار گرفته است. لذا سازمان ملل به عنوان میزبان این کنفرانس تصمیم گرفت که برای ایران دعوت نامه ارسال کنم."

به نظر می‌رسد سوء تفاهم بین بان کی مون و محمد جواد ظریف دلیل اصلی مشکل مذکور باشد. مدت کوتاهی پس از اینکه ایران دعوت نامه بان کی مون را دریافت کرد، وزیر خارجه ایران گفت:  "در کنفرانس ژنو 2 بدون پیش شرط حضور خواهیم یافت." از سوی دیگر اظهارات ایران خشم مخالفان سوریه را برانگیخت. مارتین نسیرکی، سخنگوی دبیر کل سازمان ملل نیز گفت: "بان کی مون و ظریف درباره پش‌شرط‌ها به توافق رسیده بودند."

نسیرکی به خبرنگاران چنین گفت: "دبیر کل سازمان ملل از اظهارات امروز ایران که در تضاد با پذیرش بیانیه ژنو است بسیار دلسرد شده است. بان کی مون در حال جاضر با توجه به ابراز ناامیدی دیگر شرکت‌ کنندگان در این کنفرانس در حال بررسی گزینه‌های موجود است." در نهایت سازمان ملل دعوتنامه ایران را لغو کرد و بنابراین تهران در مذاکرات صلح شرکت نخواهد کرد.

هنوز روشن نیست که آیا آمریکا به این راحتی درباره عکس‌العمل احتمالی مخالفان دولت سوریه اشتباه کرده بود یا خیر. جان کری یک هفته پیش از این گفته بود دعوت از ایران به دلیل حمایت نظامی این کشور از بشار اسد یک اشتباه است. وی گفت: " ایران در حال حاضر در به وجود آمدن بحران سوریه نقش مهمی دارد."

با این حال دلایل زیاد دیگری برای شکست این مذاکرات وجود دارد. از جمله این دلایل اشتیاق سوریه به جلب حمایت جامعه بین‌الملل برای سرکوب جهادگران و تحمیل یک قانون سخت اسلامی در سوریه  است. این موضوع در اظهارت ولید معلم، وزیر خارجه سوریه مبنی بر عدم پذیرش پیش‌شرط دولت انتقالی آشکارا به چشم می‌خورد. وی در نامه‌ای گفت: "الویت مردم سوریه مبارزه با تروریسم و ریشه‌کن کردن آن است. ما مطابق قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل خواهان توقف حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی  برخی کشورها از گروه‌های تروریستی هستیم."

با توجه به موانع ذکر شده امیدواری برای دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک در کنفرانس صلح سوریه بیش از همیشه دور از ذهن به نظر می‌رسد.

انتهای پیام/