رمز پیروزی انقلاب

به گزارش خبرگزاری تسنیم،‌یکی از ابعاد نمادین زندگی اجتماعی، نوع لباس، کلام و رفتارهای عینی است. امام خمینی(ره) در مقایسه با شاه، از ابعاد نمادین همسانی با اکثریت جامعه برخوردار بود. در تصاویر منتشره از امام(ره) در سال 57، با لباسی ساده بر زیراندازی نشسته و با مردم سخن می‌گفت. امام بارها در سخنرانی‌ها و بیانیه‌هایش، خود و علما را خدمتگزار ملت معرفی می‌کرد و تفرعنی در رفتار و کلام او دیده نمی‌شد. امام(ره) در عین حال از صلابت شخصیت و چهره‌ای نافذ برخوردار بود. صلابت امام(ره) در تصمیم قاطعانه برای برکناری سلطنت و عدم سازش با حکومت کاملا مشهود بود. امام خمینی به درستی توانست از توانایی‌های موجود خود برای ایجاد مشروعیت استفاده کند و با تسلط بر وعظ و خطابه، سخنان ایشان آنچنان برای عموم مردم زیبا و دلنشین بود که بی‌هیچ منتی آن را می‌پذیرفتند.

در مقابل، شاه در انظار عمومی با صلابتی شکننده و متفرعنانه ظاهر می‌شد. او به تجملات و زرق و برق افزونی نیاز داشت تا در سایه نمادهای شاهنشاهی به مانند یک قدیس جلوه کند. حکومت پهلوی به زبان مردم سخن نمی‌گفت و از آنجا که زبان و قدرت همزاد یکدیگرند، اگر قدرت حاکم به زبان مردم سخن نگوید لاجرم ماندگار نمی‌ماند. بارها می‌شد که شاه در دیدارهایش با هویدا و بسیاری از مسئولان سیاسی به زبان مادری سخن نمی‌گفت و به سنت‌های اسلامی بی‌اعتنا بود. به عکس در نقطه مقابل این رفتارها، زبان مخالفان متشکل از باورها و سنت‌های اسلامی – ایرانی بود. زبان آتشین و عاطفه‌گرای شریعتی زمینه‌های شکل‌گیری مبارزه نمادین را با رژیم شکل می‌داد و زبان ساده و بی‌آلایش امام خمینی، تقابل با حکومت شاه را بیش از پیش نمادین می‌ساخت. این زبان برای مردم قابل فهم بود و احساس بودن و وحدت را با این زبان بهتر درک می‌کردند. به واقع این امام خمینی(ره) بود که به درستی فاصله میان زبان حکومت و زبان مردم را فهمید و می‌فرمودند: «من زبان مردم را می‌فهمم و نهادهای جامعه را می‌شناسم. با زبان مردم صحبت می‌کنم و از نهان آنها سخن می‌گویم» (امام‌خمینی(ره) 1378 ج 5: 269).

به همین دلیل در بحبوحه انقلاب، امام‌خمینی و علی شریعتی از محبوبیت فراوانی نزد مردم برخوردار بودند. نگاهی مختصر به شعارهای مطرح در ایام انقلاب نشان می‌دهد که فراوان‌ترین دیوار نوشته‌ها در تایید امام خمینی(ره) و فراوان‌ترین شعار «درود بر خمینی» بود. به‌طور کلی سادگی کلام، ارتباط متواضعانه با مردم، مرجعیت دینی و ارتباط با نیروهای انقلابی و توده مردم سبب می‌شد که امام(ره) از تمامی سرمایه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نمادین لازم برای انجام کنش اجتماعی موثر در میدان سیاسی ایران برخوردار گردد. امام(ره) با بهره‌گیری از این سرمایه‌ها، قدرتی خارق‌العاده را در اختیار گرفت که به تعبیر «پیر بوردیو» قدرت نمادین نام دارد.

قدرتی که با چشم دیده نمی‌شود و درک آن به این سادگی میسر نیست. همین قدرت بود که کارایی تمامی جنگ افزارهای رژیم پهلوی را در مبارزه با مردم از میان برد و سخن امام خمینی(ره) را مانند کلام قدیسان بر قلوب مردم تاثیرگذار ساخت. بنابراین عناصر زبانی و میدان سیاسی مذهبی سبب شد که میان بازار سرمایه‌های فرهنگی و نمادین روشنفکران و روحانیان با رژیم شاه نبردی جدی در گیرد و با کاربست عملی نمادهای اسلامی و سنتی از سوی مخالفان در مقابل شبکه نمادهای غرب‌گرایانه و باستان‌گرایانه رژیم، همه چیز در ایران رنگ و بوی انقلابی به خود بگیرد. در نتیجه، به سبب تخریب شبکه نمادین گروه‌های اجتماعی فرودست توسط رژیم پهلوی، نمادهای رقیب با اقبال گسترده توده‌ها مواجه شد و کارایی نمادهای پهلوی را از میان برد.

شکل‌گیری گروه‌های فرودست در میدان سیاسی ایران با اجرایی شدن اصلاحات ارضی، توسعه صنعتی و گسترش شهرنشینی شتاب بیشتری گرفت. احساس تحقیر و تفاوت این گروه‌ها با گروه‌های فرادست در نوع لباس، چهره، مصرف و تنوع وسایل تفریحی به‌وضوح قابل مشاهده بود. این تفاوت‌ها به شکل نمادین تحت عنوان فاصله میان شمال و جنوب در تهران کاملا احساس می‌شد. بر اساس این تمایز و فاصله، چهره و زبان امام خمینی(ره) جذابیت بیشتری برای گروه‌های فرودست ایجاد می‌کرد و ایشان نیز بارها در سخنان خود بر تکریم مستضعفان و پابرهنگان صحه می‌گذاشت و آنها را پشتیبان اسلام و انقلاب می‌دانست(ر.ک. به: امام خمینی(ره) 1378 ج 6: 272 و 159.)

در مجموع امام(ره) با نبوغ ویژه‌ای که داشتند از نفوذ مذهب شیعه در میان مردم به‌خوبی مطلع بود و با به‌کارگیری عناصر دینی و انقلابی، مشروعیت و اساس رژیم را با چالش مواجه ساخت. امام(ره) با زبان مردم در میدان سیاسی ایران آشنا بود و با زبان ساده و بی‌تکلف با آنان ارتباط برقرار می‌کردو همین رمز پیروزی انقلاب اسلامی ایران شد.

منبع: روزنامه وطن امروز

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.