اولین انتصابات رضاخان بعد از کودتا

خبرگزاری تسنیم - گروه سیاسی

انتصاب سیدضیاء به سمت رئیس‌الوزرایی

امروز بعد از ظهر، احمد شاه ، سیدضیاءالدین طباطبایی  را به قصر فرح‌آباد احضار کرد و طی فرمانی  او را به سمت ریاست وزرا منصوب کرد.

احمدشاه و محمدحسن میرزا ولیعهد

  تبلیغ ضد انگلیسی در گنبدکاوس

امروز اعلانی حاوی توصیه‌هایی به تراکمه و تمجید از شورای حکومتی ترکستان و مطالبی علیه دولت انگلستان در میان تراکمه  گنبد قابوس منتشر شده بود.  وزارت امور خارجه پس از اطلاع از انتشار چنین اعلانی در تلگرافی به کارگزاری استرآباد، درخواست کرد به حکومت گنبد قابوس متذکر شوند از این قبیل تبلیغات جلوگیری به عمل آید.

انتصاب محمدخان نائینی به ریاست کابینه دولت

سلطان محمدخان نائینی  نماینده مردم نائین در مجلس شورای ملی، به ریاست کابینه ریاست وزرا منصوب شد.

اعلام حکومت‌ نظامی در تهران

امروز در شهر تهران حکومت‌نظامی اعلام شد. بر اساس مقررات حکومت‌ نظامی، عبور و مرور در خیابان‌ها پس از ساعت 7 شب و اجتماع بیش از سه تن در معابر ممنوع اعلام شد.

تعطیل شدن مجدد بازار تهران

به دنبال وقایع کودتا در روز گذشته، بازار تهران امروز صبح بازشد. اما در پی‌گیری لفظی بین یک قزاق و یک درشکه‌چی و جانبداری مردم از درشکه‌چی و دخالت قزاق‌ها، بازار مجدداً تعطیل شد.

کودتای حیرت‌انگیز

«لنسلات الیفانت» (Lancelot Oliphant) کودتای سوم اسفند را کودتایی حیرت‌انگیز خواند و گفت: «امکان ندارد این تعداد زیاد افراد نظامی در تهران یا از نزدیکی قزوین گذشته باشند و «آیرونساید» از حضور آنها بی اطلاع مانده باشد.»

  ارتقای درجه بوذرجمهری

نایب کریم آقا بوذرجمهری که روز گذشته به ریاست زندان قزاقخانه منصوب شده بود، امروز به درجه سلطانی (سروانی) ارتقاء یافت.

کریم بوذرجمهری

  بست‌نشینی امام جمعه خویی

امروز نظامیان کودتاچی برای دستگیری امام جمعه خویی به خانه‌اش یورش بردند ولی او موفق شد بگریزد و در حرم حضرت عبدالعظیم بست بنشیند.

محمد درگاهی

  انتصاب حاکم نظامی قم

محمد درگاهی افسر ژاندارم که در قم اقامت داشت به عنوان حاکم نظامی قم منصوب شد.

پاورقی:

1.احمد شاه فرزند محمد علی شاه قاجار در سال 1278ش (27 شعبان 1314 ق) متولد شد. وقتی محمد علی‌شاه در سال 1288ش، همزمان با ورود مشروطه‌‌خواهان به تهران، از سلطنت خلع شد، احمد شاه در همان سال به تخت سلطنت جلوس کرد. او که به چشم خود عاقبت کار پدر مستبد خود را دیده بود هرگز علاقه نداشت که با اتخاذ روش دیکتاتوری و استبداد به همان سرانجام دچار گردد. از این رو، در سال 1329 ق، هنگامی که پدرش محمد علی شاه مخلوع، برای کسب مجدد سلطنت و حکومت به ایران آمد، هیچ اقدامی در جهت کمک به پدرنکرد، تا این که، دولت مشروطه موفق به سرکوب محمد علی شاه شد عقد قرارداد ننگین 1919 وثوق‌‌الدوله با انگلستان، در هنگام سلطنت کوتاه مدت او به وقوع پیوست. پس از اعلام مفاد قرارداد 1919 وثوق‌الدوله، احمد شاه در کنار ملیون و آزادیخواهان ایران قرار گرفت و مخالفت صریح خود را با این قرارداد اعلام کرد. احمد شاه معمولاً عناصر انگلیسی را از دربار خود دور می‌کرد و در عوض از سوسیالیست‌هایی نظیر «سلیمان میرزا اسکندری» حمایت می‌کرد. دولت انگلستان که تمایل به استقرار یک حکومت مرکزی مقتدر در ایران داشته سرانجام با حمایت از رضاخان مقدمات یک کودتای نظامی را در ایران فراهم نمود که این کودتا در سوم اسفند 1299ش، به وقوع پیوست. پس از کودتا رضاخان با یکپارچه کردن قوای نظامی ایران موفق شد به صورت یک فرماندة محبوب نظامی متجلی گردد. و سرانجام توانست در مهر ماه 1302 ش، حکم نخست‌وزیری را از احمد شاه بگیرد. در مدت نخست‌وزیری سردار سپه، کشمکش‌های نهانی بر سرقدرت بین او و احمد شاه جریان داشت. رضاخان ابتدا جمهوری شدن ایران را مطرح کرد. احمد شاه قاجار خود می‌گفت که می‌خواهد طبق قانون اساسی ایران عمل کند و کاری خلاف قانون انجام ندهد.اما واقعیت این بود که حتی در سمت پادشاه مشروطه، قدری ضعیف و ترسو بود. در مقابل فشارهای سردار سپه، سه بار به اروپا رفت و هر بار مدتی در اروپا اقامت نمود.
سرانجام طومار پادشاهی احمد شاه در جلسه تاریخی آبان ماه 1304ش، در مجلس شواری ملی با تصویب خلع قاجاریه از سلطنت و سپردن حکومت موقتی به رضاخان پیچیده شد. به هنگام تشکیل مجلس مؤسسان (1304ش)، احمد شاه به صدور یک اعلامیه بسنده کرد و مخالفت جدی با حکومت جدید ننمود. آخرین شاه قاجار سرانجام در رمضان 1348ق. در فرانسه به دلیل بیماری کلیه درگذشت و جنازه‌اش طبق وصیت او، در کربلا دفن شد. (زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ج 1، ص 85 و 88).
2.سید ضیاءالدین طباطبایی فرزند سید علی‌آقا یزدی در سال 1270 ش، در شیراز متولد شد. تحصیلات اولیه را در تبریز به اتمام رساند، سپس به تهران آمد و در سال 1324 ق، به شیراز بازگشت و در آنجا روزنامه ندای اسلام را منتشر کرد. پس از آن سید ضیاء به تهران آمد و به محفل مشروطه خواهان پیوست. او پس از فتح تهران به وسیله مشروطه‌خواهان، روزنامه شرق را منتشر کرد. بعد از توقیف این روزنامه به دلیل شکایت وکلای مجلس به خاطر مقالات انتقادی، سید ضیاء مدتی به اروپا سفر کرد و بعد از بازگشت از اروپا روزنامه برق را منتشر کرد. وقتی این روزنامه هم توقیف شد روزنامه رعد را منتشر کرد. سید ضیاء در عقد قراردادننگین 1919 م، وثوق‌الدوله با انگلستان به شدت از این قرارداد دفاع کرد و از این بابت پول خوبی به جیب زد. آهسته آهسته سیاست انگلستان او را به صحنه سیاست وارد کرد. در جریان کودتای 1299 ش، سید ضیاء که از سوی انگلیسی‌ها برای دولت پس از کودتا در نظر گرفته شده بود همراه با رضاخان به قزوین و سپس به تهران وارد شدند. سید ضیاء پس از کودتا کابینه خود را تشکیل داد ولی کابینه او علی‌رغم تلاش‌ها و کوشش‌های دولت انگلستان بالاخره پس از حدود نود روز ساقط شد و خود سید ضیاء نیز به خارج ایران تبعید شد. سید ضیاء در مهر ماه 1322ش، به ایران بازگشت و به عنوان نماینده مردم یزد در دوره چهاردهم، وارد مجلس شورای ملی شد. در فروردین سال 1325 توسط دولت قوام بازداشت شد و نزدیک به یک سال در زندان بود.
سیدضیاءالدین قرار بود در سال 1330ش، به جای دکتر مصدق، نخست‌وزیر ایران شود که این امر به وقوع نپیوست. سیدضیاءالدین سرانجام در هشتم شهریور 1348 در تهران درگذشت. (زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ج 4، ص 247ـ 258؛ شرح حال رجال ایران، ج5، ص 122ـ 128؛
(Norman to Curzon, Fo 371/6401/2605) .
3. دستخط احمدشاه که از قصر فرح آباد صادر شده بود به تمام ایالات و ولایات مخابره شد: «حکام ایالات و ولایات در نتیجه غفلت‌کاری و لاقیدی زمامداران دوره‌های گذشته که بی‌تکلیفی عمومی و تزلزل امنیت و آسایش را در مملکت فراهم نموده ما و تمام اهالی را از فقدان هیئت دولت ثابتی متأثر ساخته بود، مصمم شدیم که به تعیین شخص لایق خدمت‌گزاری که موجبات سعادت مملکت را فراهم نماید به بحران‌های متوالی خاتمه بدهیم بنابراین به اقتضای استعداد و لیاقتی که در جناب سیدضیاءالدین سراغ داشتیم. اعتماد خاطر خود را متوجه معزی‌الیه دیده ایشان را به مقام ریاست وزرا انتخاب و اختیارات تامه برای انجام وظایف خدمت ریاست وزرا به معزی‌الیه مرحمت فرمودیم»(روزنامه ایران، 12/12/1299، ص 1)
4. روزنامه ایران، 12/12/1299، ص 1.
5. ترکمن‌ها عمدتاً از سه طایفه بزرگ گَوکْلانGuklan، یمُوت (Yamut)  و تَکّه (Takkeh) تشکیل می‌شوند. «یموت‌ها» در بخش شمالی گنبد کاووس، در حاشیه رود اترک استقرار دارند و زندگی آن‌ها براساس دامداری قرار دارد. ترکمن‌ها دامدار هستند و زندگی نیمه کوچ نشین داشته و واحدهای مسکونی آن‌ها از «آلاچیق» یا چادر یا به گویش محلی «اُی» تشکیل می‌شود. یموت‌ها به دو شعبه «آقا آتابای» شامل: آق و آتابای و «شریف جعفربای» شامل «یارعلی» و «نورعلی»تقسیم می‌شوند. امروز جعفر بای و آق آتابای به طایفه‌های مستقلی مبدل گردیده‌اند. جعفر بای‌های در بخش گمیشان در کنار دریای خزر زندگی می‌کنند، آتابای‌‌ها، در «آق قلعه» «پهلوی دژ سابق» و آق‌ آتابای‌ها در حوالی گنبدکاووس به سر می‌برند. آق آتابای‌ها ناحیه چندان بزرگی را در اختیار ندارند ولی از قدیمی‌ترین گروه یموت‌ها بوده و از لحاظ سیاسی بر گروه‌های دیگر برتری داشته‌‌‌اند. (مجموعه مقالات مردم‌شناسی، ص 61؛ زمینه جامعه‌شناسی عشایر ایران، ص 93 و 95)
6. تلگراف کارگزاری استرآباد به وزارت امور خارجه، 20/12/1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق ، ک 47، پ 3، ص 22.
7. تلگراف وزارت خارجه به کارگزاری استرآباد، 23/12/1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 47، پ 3، ص 22.
8. سلطان محمد خان نائینی عامری فرزند میرزا نصرالله خان اسدالسلطنه در سال 1271ش متولد شد. وی از کالج آمریکایی تهران موفق به اخذ دیپلم گردید و سپس در سال 1292ش، به عنوان آموزگار وارد خدمات دولتی شد. نائینی مقالاتی برای روزنامة رعد که مدیریت آن با سیدضیاءالدین طباطبایی بود، ترجمه می‌کرد و این امر سبب شد که بین او و سیدضیاء‌الدین دوستی پایداری به وجود آید و با نفوذ سیاسی سیدضیاءالدین، معاون اداره مالیات‌های مستقیم شد. عامری بعد از کودتای 1299ش، از همدستان سید ضیاءالدین طباطبایی بود و در موقع ریاست وزرایی او ریاست دفتر نخست‌وزیر را عهده‌دار بود. بعدها عامری از طرف اهالی نائین به نمایندگی مجلس چهارم انتخاب گردید ولی پس از ردّ اعتبارنامه‌اش در مجلس در وزارت دارائی عهده‌دار ریاست کل مالیه و کفالت وزارت دارائی گردید. عامری در انتخابات مجلس مؤسسان از نائین انتخاب گردید و به خلع قاجاریه رأی داد. وی در انتخابات مجلس ششم از نائین به وکالت مجلس انتخاب گردید. عامری بعد از تبعید سیدضیاء بار دیگر به وزارت مالیه برگشت و به هنگام مأموریت دکتر میلسپو در کنار او به کار پرداخت و در سال 1305ش، به سمت معاونت وزارت مالیه منصوب شد. در سال 1307ش، مسافرتی به اروپا کرد و چندی را در آنجا گذراند. وی در سال 1310ش، رئیس حسابداری سازمان ایجاد راه آهن شمال و سپس در سال 1312ش، معاون وزارت راه شد. در سال 1314ش، به مقام استانداری آذربایجان غربی رسید اما یک سال بعد به اتهام اختلاس بازداشت، محاکمه و زندانی شد. بعد از شهریور 1320ش، از وی اعاده حیثیت شد و چند شماره روزنامه به نام «صور» در تهران منتشر کرد و در شرکت سهامی فرش مشغول به کار شد. وی در اوایل فروردین 1352 درگذشت. (مجله یغما، شم‍ 296، ص 125؛ چهره مطبوعات معاصر، ص 160؛ شرح زندگانی من، ج 3، ص 216 و 217 و 228؛ انساب خاندان‌های مردم نائین، ص 112ـ 113؛ نقش فراماسون‌ها در رویدادهای تاریخی و اجتماعی ایران، ج2، ص 286 و 283 و 245 و 273).
9. روزنامه ایران، 12/12/1299، ص 3.
10. میوه‌های دار، ج 2، ص 933.
11.میوه‌های دار، ج 2، ص 933 و زمینه‌چینی‌های انگلیس برای کودتا، ص 138.
12. Memorahdum Prepared by Lancelot Oliphant for Curzon. 22, February 1921.
13. تاریخ بیست ساله ایران، جلد 1، ص 237.
14.زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ج 1، ص 255.
15. تاریخ بیست ساله ایران، ج 1، ص 242.

انتهای پیام/