ریشه‌های شکل‌گیری رانت در اقتصادهای توسعه‌نیافته

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، تهران امروز نوشت؛ نتیجه منطقی اینکه فساد با انحصار آمیخته شود چیزی نیست جز اینکه در نهایت «گروهی از افراد» خواهند بود که تصمیم می‌گیرند اقتصاد به کدام سمت گردش کند. روزی از تولید ملی و لزوم بسته ماندن درهای کشور حرف به میان می‌آید و روزی هم درهای کشور به روی هر چه فکرش را بکنید باز می‌شود. اینگونه می‌شود که دسته بیل و سنگ قبرتان هم از کشوری دیگر برای تان مهیا می‌شود. در این بین هرکس به‌دنبال سهم‌اش از منابع است نه با کار و تلاش بلکه با رابطه و... این تصویر تاریکی از یک جامعه است اگر فساد به همه لایه‌های آن رسوخ کرده باشد. چرا در یک جامعه ای چنین فسادی رخ می‌دهد و چگونه می‌توان مانع از بروز آن شد، موضوعی است که حسین راغفر در  بدان پاسخ می‌دهد.

حسین راغفر از اقتصاددانانی است که بارها در مورد رانت و انحصار و خطراتش هشدار داده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

*آیا ساختار صفر تا 100 اقتصادی ما بر پایه رانت بوده است؟ وآیا سیستم اقتصاد رانتی ارتباطی هم به معضل فرهنگی در جامعه دارد؟

ارتباط بسیار تنگاتنگی بین سیاست واقتصاد است و آنچه که درحال حاضر اتفاق می‌افتد و منافع این دو طرف را تعیین می‌کند و انتهای رابطه قدرت وثروت، به مسئله منافع مادی می‌انجامد. ساختار اقتصاد کشور ما صرفا اقتصادی است و ارتباط تنگاتنگی که بین درآمدهای حاصل از منابع نفتی وشیوه توزیع این منابع وجود دارد باعث شکل‌گیری یکسری نهادهای غلط در اقتصاد کشور شده است. یکی از توصیف‌هایی که برای علل عقب‌ماندگی کشورهای موسوم به در حال توسعه می‌شود این است که خیلی از این کشورها در یک دوره تاریخی، نهادهایی تشکیل دادند که بر پایه نوع صنایعی بود که در این کشورها شکل گرفته با عنوان نهادهای استخراجی. زیرا عمده صنایعی که در کشورهای درحال توسعه شکل گرفته‌اند مبتنی بر استخراج معادن است و همین عامل هم موجب عقب‌ماندگی آنها شده است. علت اینکه اینها نتوانسته‌اند رشد مناسب اقتصادی را داشته باشند این است که استعمار در این کشورها صنایعی را مستقر کرد که عمدتا بر استخراج یکسری مواد معدنی وزیرزمینی استوار بوده است.

این معادن و شکل‌گیری این صنایع استخراجی، خود به خود نهادهای متناسب با این شیوه تولید را هم شکل داده است. بنابراین نظام اداری، دستگاه قضایی، نظام مالیات گیری، حتی آموزش وپرورش هم در این کشورها متاثر از روابط مبنتی بردرآمدهای حاصل از صنایع استخراجی است. بنابراین این صنایع استخراجی یکسری روابطی ایجاد کرد که در آمدهای حاصل از آن عمدتا باد آورده باشد نه ناشی از تلاش مردم، در نتیجه نظام تولید ثروت در چنین جوامعی مبتنی بر نظام استخراج منابع است بنابراین ثروت در این کشورها از تلاش و دسترنج آدمها و ارزش افزوده آنها خلق نمی‌شود. بنابراین اصلی‌ترین محل درآمد دولت‌ها از محل رانت به دست می‌آید. رانت در اینجا به معنای ارزش مابه‌التفاوت هزینه‌ای است که برای استخراج این منابع و فروش صورت می‌گیرد. در واقع بین مابه‌التفاوت هزینه استخراج و درآمد حاصل از فروش.

*این منابع تماما دولتی است؟

تماما دولتی هستند وارتباط تنگاتنگی با ساخت اقتصادی دارد زیرا دولت نیازمند یک نظام خلق ثروت است و آن نظام خلق ثروت هم نیازمند یک نظام سیاسی است که بتواند ثروت خود را حفظ کرده به فعالیت خود ادامه دهد. بنابراین در اینجا ما یک ارتباط تنگاتنگی بین ساخت سیاسی و قدرت و ساخت اقتصادی وخلق ثروت را شاهد هستیم.

به هر صورت اجرای اقتصاد مقاومتی، قطعا ملزومات خاصی را می طلبد که عزم راسخ مسئولان کشورو باور آنها به اجرای آن اولین شرط آن است.و هماهنگی میان ارکان حکومتی و قوای سه گانه جهت تحقق مطلوب اجرای این سیاست‌ها شرط دوم آن است. تردیدی نیست که یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم تحقق مبارزه بافساد اقتصادی همین ناهماهنگی بین مسئولان بود. لزوم شفاف‌سازی حوزه وظایف و اختیار مسئولان اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، پرهیز از موازی‌کاری و همچنین شفافیت عملکرد آنها بستر بسیار مناسبی را برای شکوفایی اجرای این سیاست‌ها فراهم می‌کند. بنابراین تعریف ساختارهای مطلوب و تقویت و قاطعیت در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از اولویت‌های موفقیت این سیاست است. در پایان بدیهی است هر نظام برای اینکه بتواند اعتماد عمومی را جلب کند به یک ساختار قدرتمند نظارتی نیازمند است،تا سیاست‌ها و نحوی اجرا را رصد کند و در صورت انحراف یا کاستی آن موضوع را گوشزد کند.

البته برخی قدرت‌طلبان و انحصارطلبان هوشمندانه گلوگاه‌های این نظارت‌ها را آلوده می‌کنند و در حقیقت این ساختار را دور می‌زنند که در این مورد باید بجد دلسوزان به آن توجه جدی نمایند که مسیر به انحراف نرود.اقصاد مقاومتی چراغ راه آینده ماست. تجربه 34 ساله ما را به این فهم رسانده است.این چراغ را با سطحی‌نگری و شعارزدگی به بیراه نکشانیم.

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.