ریشه‌‌یابی تبانی سه شاخه علیه قطر

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه لبنانی السفیر، سه کشور عربستان سعودی و بحرین و امارات متحده عربی هفته گذشته پس از پایان نشست طولانی وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اعلام کردند که سفرای خود را از دوحه به کشورهایشان فراخوانده‌اند.

ریاض، ابو ظبی و منامه دلیل فراخواندن سفرای خود از دوحه را عدم تعهد قطر به قوانین و مقررات مورد توافق از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مانند عدم دخالت در امور داخلی کشور عضو این شورا و توافقنامه امنیتی موسوم به توافقنامه ریاض اعلام کردند.

از سوی دیگر دوحه تاسف و در عین حال تعجب و شگفتی خود از تصمیم این سه کشور را اعلام و تاکید کرد که با آنها اقدام به مثل نخواهد کرد، چون بر این باور است که اختلاف ریاض، منامه و ابو ظبی با دوحه برسر امور و قضایایی خارج از شورای همکاری خلیج فارس است و به این طریق دوحه به اختلافات قطر و عربستان سعودی و امارات متحده عربی برسر قضایای منطقه‌ای مانند مصر و سوریه که شاهد بحران‌هایی نیز می‌باشد، اشاره کرد.

در این ارتباط «رضی الموسوی»، کاردار دبیرکل جمعیت بحرینی معارض «عمل دموکراتیک» در گفت‌وگو با روزنامه لبنانی «السفیر» گفت: آنگونه که از ظواهر امر بر می‌آید و در بیانیه منتشره  از سوی دوحه به آن اشاره شده، اختلافات برسر پرونده‌هایی خارج از چارچوب شورای همکاری خلیج فارس است و به طور مشخص این اختلاف در دو پرونده مصر و سوریه قابل ملاحظه است، اما در عین حال نمی‌توان ایده وجود اختلافاتی در داخل شورا را نیز نادیده گرفت.

الموسوی در ادامه افزود: قطر امروز یکی از طرف‌های سخت در معادلات منطقه‌ای شمرده می‌شود، به این جهت که این کشور سومین صادر کننده گاز طبیعی در جهان است و از سال‌ها پیش خود را برای برگزاری جام جهانی فوتبال 2022 آماده می‌کند، به همین دلیل به نحوی خودمختارتر و مستقل‌تر از دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس عمل می‌کند.

وی خاطر نشان می‌کند: از سوی دیگر و در عرصه منطقه‌ای مشاهده می‌کنیم که روابط قطر با مصر امروزه رو به سردی گراییده و حتی منفی است که در تعارض آشکار با سیاست‌های دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس قرار دارد، به این معنا در حالی‌که عربستان و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به جز قطر به حمایت از ارتش مصر و حکومت روی کار آمده در این کشور پس از حوادث 30 ژوئن گذشته پرداختند و جماعت اخوان المسلمین را در کشورهای خود تحت پیگرد قرار دادند، قطر به حمایت از اخوان المسلمین پرداخت.

در خصوص پرونده سوریه نیز باید گفت، آنچه امروز در سوریه به صورت حمایت از گروه‌های تروریستی مسلح از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای مقابله با نظام سوریه به چشم می‌خورد، به رویارویی این گروه‌ها با یکدیگر تبدیل شده است، چون عربستان سعودی و امارات متحده عربی به حمایت از گروه‌های تروریستی خاص که اغلب گروه‌های تکفیری و  در ارتباط با سازمان تروریستی القاعده هستند، می‌پردازند، در حالی‌که در اینجا نیز قطر به حمایت از اخوانی‌های سوریه می‌پردازد و تلاش دارد، به واسطه اخوانی‌ها موازنه قوای حاکم بر عرصه میدانی سوریه را تغییر دهد.

بر این اساس باید گفت که مهمترین اختلاف عربستان سعودی و امارات متحده عربی با قطر در منطقه عربی قضیه حمایت و یا عدم حمایت از جماعت اخوان المسلمین است.

در این ارتباط «علی فخرو»، تحلیلگر امور سیاسی و وزیر سابق بحرینی از تصمیم اخیر ریاض، منامه و ابو ظبی ابراز تعجب می‌کند و می‌گوید که این تصمیم وی را غافلگیر کرده است، چون موجب تشدید اوضاع میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد شد.

فخرو در این خصوص می‌گوید: به نظر من این شیوه تعامل میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از 30 سال پیش تاکنون بی‌سابقه بوده است، چراکه این کشورها همواره داعیه تکامل و توسعه و گسترش همکاری‌ها و عدم وجود هرگونه اختلاف بین خود سخن می‌گفتند و داعیه تشکیل اتحادیه‌ای همانند اتحادیه اروپا به خاطر سیاست‌های هماهنگ امنیتی و اقتصادی و غیره داشتند، اما هم اکنون شاهد چرخشی 360 درجه‌ای در سیاست‌های این کشورها در قبال یکدیگر هستیم.

این سفیر سابق بحرینی بر این باور است که اقدام سه کشور عربستان و امارات و بحرین در فراخواندن سفرای خود از دوحه باید در آخرین مرحله و نه در ابتدای امر اتخاذ می‌شد.

فخرو افزود: با توجه به برداشت‌هایم از سیاست‌های منطقه‌ای به نظر می‌رسد که اختلافاتی میان قطر و اغلب کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نه تنها در قبال پرونده‌های مصر و سوریه که در قبال او ضاع جاری در عراق و لیبی وجود دارد و دیدگاه‌ها و مواضع قطر و سیاست‌هایی که در این کشورها پیاده کرده است، اختلافاتی اساسی و ریشه‌ای با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دارد. 

به اعتقاد فخرو برای مقابله با بروز چنین اختلافاتی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می‌بایست از ابتدای آغاز انقلاب‌های جهان عرب نشستی را برگزاری می‌کردند و درباره مواضع و سیاست‌های خود به توافق و اجماع نظر می‌رسیدند تا چنین تضادها و تعارض‌هایی با یکدیگر پیدا نکنند.

این وزیر سابق بحرینی تاکید می‌کند، بروز چنین اختلافاتی بیانگر نبود دیدگاه‌های روشن و مشترک از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در قبال تحولات جاری در منطقه است و همین موجب شده تا هریک از این کشورها تصمیمات و سیاست‌های یک جانبه‌ای در قبال پرونده‌های منطقه اتخاذ کنند.

فخرو تاکید می‌کند: واکنش اخیر سه کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در قبال قطر علاوه بر اینکه نشان داد، دیدگاه مشترکی میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در قبال تحولات و پرونده‌های منطقه‌ای وجود ندارد، ثابت کرد که این کشورها در داخل و میان خود نیز اختلاف نظر دارند و این موضوع به شکلی ویژه در مورد سیاست‌های متخذه از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در قبال اوضاع جاری در بحرین و کویت به چشم می‌خورد.

از سوی دیگر «جعفر الشایب»، نویسنده و فعال حقوقی عربستانی نیز در گفت‌‌وگو با روزنامه لبنانی السفیر گفت که به نظر من چنین واکنشی از سوی عربستان و امارات و بحرین کاملا پیش بینی شده و مورد انتظار بود.

جعفر الشایب در ادامه می‌افزاید: آشکار است که میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دارای اجماع نظر و توافق در سیاست‌های خارجی و پرونده‌ها و قضایای منطقه‌ای نیستند و آنها همواره سیاست‌های متعارض و متناقضی را در قبال حوادث جاری در جهان عرب از زمان آغاز انقلاب‌های عربی از سال 2011 میلادی داشتند.

این فعال حقوقی عربستانی از جمله موضوعات و قضایای مورد اختلاف میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را «جماعت اخوان المسلمین» در سوریه و مصر می‌داند، جماعتی که به اعتقاد عربستان سعودی و امارات متحده عربی نباید مورد حمایت قرار گیرد، چون تهدیدی علیه تمام کشورهای منطقه عربی به شمار می‌آید، بر خلاف قطر که این جماعت را نه تنها تهدیدی نمی‌داند، بلکه به حمایت از آن می‌پردازد.

جعفر الشایب در این‌باره ادامه می‌دهد: اگرچه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در اغلب قضایا با یکدیگر اختلاف نظر دارند، اما همواره تلاش می‌کنند که این اختلافات را پنهان نگه دارند، اما اختلاف اخیر از 3 هفته پیش برای همه آشکار شده بود و همه می‌دانستند که تنشی جدی میان قطر و عربستان به چشم می‌خورد و در این بین درگیری‌های کلامی ایجاد شده بین امیر قطر و وزیر امور خارجه عربستان، ریاض را به اتخاذ این تصمیم واداشت.

الشایب تاکید کرد که روابط عربستان و قطر از 3 سال پیش تاکنون در حال تنش و بحرانی است و به نظر می‌رسد که در این بین به نظر می‌رسد، در اتخاذ برخی تصمیمات کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نظرات شخصی و خصوصی دخالت دارد که اوضاع و اختلافات را به این مرحله رسانده است.

از سوی دیگر «عبد الهادی خلف»، استاد دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه لوند سوئد و معارض بحرینی نیز در گفت‌وگو با روزنامه السفیر می‌گوید که مشکل واقعی میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی با قطر مربوط به دیدگاه متعارض و متناقض این کشورها در قبال ترسیم مجدد نقشه جهان عرب است.

خلف می‌افزاید: به نظر می‌رسد، کشور قطر در ترسیم مجدد این نقشه با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس همراهی نمی‌کند و در این بین قطر تاکید دارد، به هر طریق ممکن رابطه دوحه با جماعت اخوان المسلمین را حفظ کند، در حالی که عربستان سعودی و امارات متحده بر این باورند که نقشه جهان عرب را بدون جماعت اخوان المسلمین نیز می‌توان ترسیم کرد و به جای این جماعت گروه‌ها و سازمان‌های در جهان عرب تشکیل داد که از ولایت امری عربستان سعودی تبعیت داشته باشند و دلیل این مدعا را می‌توان در تبعیت بحرین از تصمیم عربستان سعودی مشاهده کرد تا ثابت شود، عربستان تنها در پی ایجاد احزاب و گروه‌های وابسته به خود نیست، بلکه خواهان تبعیت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از خویش است.

اما خلف تاکید می‌کند که امکان تحقق چنین خواسته‌ای وجود ندارد و نمونه این امر را می‌توان در اختلاف نظر پیش آمده بر سر توافقنامه امنیتی بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ملاحظه کرد، چون مشاهده کردیم که کویت و عمان به شدت با این توافقنامه مخالفت کردند.

به اعتقاد خلف اختلافات داخلی آشکار بر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس سایه افکنده است، آن هم در زمانی‌ که عربستان سعودی بر این باور بود که هم اکنون قدرتمندترین کشور در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است.

انتهای پیام/