آذربایجان خورشید زیبایی‌های ایران+‌ تصاویر

 به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، با تو از آذربایجان می گوئیم. تز مشروطیت و شیخ خیابانی از شمس و کعبه ولای روم، تبریز از آن عشقی که هرگز نمی میرد و دل با جوانمردی زنده است. سرزمین آذربایجان، همسنگ تاریخ و دراوزه خاور ، مهد تمدن و فرهنگ ...است.

*تبریز

تبریز یکی از قدیمی ترین مناطق ایران و مهم ترین منطقه استان آذربایجان شرقی است.

مجموعه آثار تاریخی و نشانه‌های باستان شناختی که از محل های مختلف این شهرستان در نتیجه حفاری‌های متعدد به دست آمده؛ دلالت بر دیرینه‌گی و قدمت تاریخی این منطقه دارد.

مردم تبریز به تدین، دلاوری، ‌آزادی خواهی و بیش از همه به صراحت بیان در عین برخورداری از روحی مهربان شهره‌اند. تبریز؛ مامن عرفا و شعرا، خاستگاه فضل و هنر و سرزمین اولین هاست. اولین مدرسه، اولین چاپ خانه، اولین تئاتر، اولین نشریه، و… در این منطقه وجود داشته است. کشاورزی این شهرستان به واسطه شرایط طبیعی مساعد چون، خاک خوب و حاصل خیز، رود دایمی، آب های زیرزمینی، باران مناسب و آب و هوای معتدل پیشرفت خوبی دارد و از رونق قابل توجهی برخوردار است.

تبریز یکی از قطب های صنعتی کشور نیز به شمار می آید و کارخانه‌های مهمی را در خود جای داده است. شهرستان تبریز از جمله مناطق مهم ایران است که به لحاظ گردشگری نیز دارای جاذبه‌های متعددی است.

مارکوپولو شهر تبریز را معتبرترین و شریف ترین شهرها می‌داند. کوهستان‌ها، دشت‌ها و دره‌ها از جمله ارتفاعات سهند، دره لیقوان و دشت تبریز به همراه دریاچه ها و تالاب های متعدد و آثار معماری و تاریخی کم نظیر سبب شده این منطقه از هر نظر دارای اهمیت باشد. بنای باشکوه مسجد کبود که یکی از شاهکارهای معماری مساجد است، عمارت ائل گلی، خانه مشروطیت و کاخ شهرداری، به همراه تعداد زیادی مدرسه های تاریخی، بازارهای قدیمی، پل ها و آرامگاه های مشاهیر از مهم ترین جاذبه های معماری و تاریخی شهرستان تبریز به شمار آیند.

*مشخصات جغرافیایی شهرستان تبریز؛ مهم ترین منطقه استان آذربایجان شرقی است. شهر تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی، در 46 درجه و 17 دقیقه درازای خاوری و 38 درجه و 05 دقیقه پهنای شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 1366 متر است. این شهرستان در قسمت خاوری شمال دریاچه ارومیه و 619 کیلومتری باختر تهران قرار دارد و در 150 کیلومتری جنوب جلفا، مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. شهر تبریز از سمت جنوب به رشته کوه منفرد و همیشه پر برف سهند و از شمال خاوری به کوه سرخ فام عون بن علی(عینالی) محدود می شود.

رودخانه آجی چای (تلخه رود) از قسمت شمال و شمال باختر تبریز می گذرد و بعد از طی مسافتی قابل توجه در دشت تبریز به دریاچه ارومیه می ریزد. آب و هوای تبریز معتدل و نیمه مرطوب است.

این شهرستان از شمال به شهرستان های اهر و شبستر، ‌از خاور به شهرستان سراب و میانه و از جنوب به شهرستان مراغه و از باختر به دریاچه ارومیه و آذربایجان غربی محدود می شود. تبریز در مسیر مناسب ترین و مهم ترین راه های ارتباطی با شمال خاور (اردبیل، کرانه های خزر، آستارا)، خاور(میانه، قزوین، تهران) باختر (امتداد مرند، خوی، ارزروم ترکیه ) و شمال (مسیر مرند - جلفا، ایروان، باکو، تفلیس ) واقع شده است. از این رو راه ارتباطی تبریز همواره مورد توجه جهانگردان و مهاجمان و بازرگانان در درازای تاریخ بوده است.

مهم ترین راه های این منطقه عبارتند از: - راه تبریز – جلفا؛ مرز ایران و جمهوری آذربایجان به سوی شمال باختری، به درازای 130 کیلومتر. - راه تبریز – بستان آباد؛ به سوی جنوب خاوری به درازای 61 کیلومتر. ( با ادامه این راه به سوی جنوب خاوری و گذشتن از شهرهای میانه – زنجان - قزوین و کرج و تهران به درازای 620 کیلومتر) - راه بستان آباد با ادامه به سوی شمال خاوری، به درازای 215 کیلومتر – تبریز – اردبیل. - بزرگ راه تبریز– یاسمنج به درازای 20 کیلومتر. - بزرگ راه تبریز – خسرو شهر به سوی جنوب باختری به درازای 24 کیلومتر.

این راه تا 10 کیلومتر پس از خسرو شهر باز به صورت بزرگ راه و از آن جا به بعد با گذشتن از شهرهای ممقان و آذرشهر تا بندر رحمان لو (کرانه خاوری دریاچه ارومیه) به صورت جاده اصلی ادامه می یابد. راه فرعی به سوی شمال تبریز – روستای بابا باغی به درازای 7 کیلومتر. - راه آهن تهران – تبریز از باختر شهر می گذرد و در مرکز بخش صوفیان دو شاخه می شود: راهی به سوی شمال تا جلفا مرز ایران – جمهوری آذربایجان و از آن جا در خاک کشور همسایه ادامه می یابد. شاخه دیگر راه آهن به سوی مرز رازی – ایران – ترکیه پیش می رود و این راه در خاک ترکیه تا استانبول و از آن جا تا آتن – یونان ادامه می یابد. فرودگاه تبریز در10 کیلومتری شمال باختری شهر ایجاد شده، دارای باندهای پرواز برای انواع هواپیماهای باری و مسافری و از جمله فرودگاه های بزرگ کشور است.

*وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
تبریز در دامن سهند - این آتشفشان خاموش تاریخ - آرمیده، اما خود آتشفشانی است که هرازگاه با خروشی سهم آگین سیمای تاریخ را دگرگون می کند. تبریز یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران است. مجموعه آثار تاریخی و نشانه های باستان شناختی که از محل های مختلف آن در نتیجه حفاری های متعدد به دست آمده دلالت بر دیرینه گی و قدمت تاریخی این شهر دارد. قدیمی ترین مطلب مربوط به شهر تبریز، در کتیبه سارگن دوم پادشاه آشور( 722 – 750 ق . م ) آمده است که آن را شهری بزرگ و آباد، و دارای باروی تو در تو وصف کرده است. سارگن در این کتیبه از شهری به نام اوشکایا که شاید همان اسکوی امروزی است و نیز از دژ و قلعه محکمی به نام تارویی یاد می کند که به احتمال زیاد تبریز است.

سارگن دوم در کتیبه خود از21 شهر در این منطقه نام برده است که نشان دهنده رشد شهر سازی در نواحی اطراف دریاچه ارومیه در هزاره اول پیش از میلاد است. گذشته از این، در یکی از کتیبه های «سناخریب» پادشاه آشور (705 – 681 ق . م ) از شهری به نام تربیس نام برده شده است که پادشاه مزبور در آنجا معبدی به نام نرکان ساخته بود.

برخی از مورخین و محققین، تبریز را همان گابریسی می‌دانند که در پنجمین جدول آسیایی بطلیموس اسکندرانی ( در نیمه دوم قرن دوم میلادی ) ثبت شده است و اعتقاد دارند که بعدها حرف «گ» به «ت» تبدیل شده است. تاریخ بعد از اسلام تبریز، بر خلاف تاریخ کهن آن، روشن و واضح است.

این شهر در سال 21 هجری قمری به وسیله اعراب فتح شد و به دنبال آن قبایلی از اعراب مانند ازدها که از قبایل معروف یمن بودند در این شهر مانده حکومت روادیان را بنیان نهادند. اغلب منابع بعد از اسلام نیز بنای اولیه تبریز را به زبیده خاتون همسر هارون‌الرشید نسبت داده اند، اما در متون تاریخی قدیم مطلبی که دلیل صحت این ادعا باشد، دیده نشده است. از جمله کسانی که معتقدند شهر تبریز به امر زبیده خاتون دختر جعفر پسر منصور عباسی و همسر هارون‌الرشید به وجود آمده است، حمدالله مستوفی قزوینی است.

او در کتاب نزهه القلوب، تاریخ بنای تبریز را 175 هجری قمری آورده و اضافه کرده است که باروی تبریز 6000 گام بوده و 10 دروازه داشته است. احتمالا نام نبردن تبریز در فتوحات تازیان، از آن جهت بوده که این شهر در آن زمان چندان آباد و صاحب نام نبوده است. نام تبریز نخستین بار به عنوان قلعه آمده است که بعدها به شهری بزرگ تبدیل می شود. در دوره حکومت روادیان تبریز پایتخت آذربایجان شد و به علت موقعیت ممتاز جغرافیایی و نظامی خود بیش تر از سایر شهرها مورد توجه قرار گرفت.

در سال 340 هجری قمری از اتحاد سه گانه تبریز، اشنو (اسنه، اسنق) و دهخوارقان مملکت بنی رودینی به وجود آمد که حکام آن قدرت و استقلال کامل داشتند و خلفای بغداد از دخالت و نفوذ کمی در آن برخوردار بودند. از قرن دهم میلادی یا قرن سوم هجری به بعد نام تبریز در ردیف شهرهای بزرگ آذربایجان آمده است که در آن جا هم زمان با پیشرفت صنعت و تجارت، علم و تمدن نیز شکوفا شده است.

در سال 420 هجری امیر وهسودان، فرمانروای تبریز شد و از سال 446 هجری، تبریز و آذربایجان تحت سلطه حکومت سلجوقیان قرار گرفت. اهالی تبریز در سال 616 هجری موفق شدند با دادن هدایای قیمتی و پول فراوان، از هجوم مغولان به شهر و ویرانی آن جلوگیری کنند.

پس از حمله مغول به ایران برای اولین بار شهر تبریز به دستور آباقاخان ( 680 – 663 هجری قمری ) پایتخت رسمی ایلخانان شد. در سال 685 هجری در دوران حاکمیت آباقاخان در تبریز، زندگی مدنی و اقتصادی دوبار شکوفا شد. تبریز اولین شهر بزرگ منطقه است که مارکوپولو از آن دیدن می کند.

سلطان محمود غازان خان معروف‌ترین شاه مغول در 694 هجری تبریز را مقر حکومت قرار داد و آن را به منتهای درجه عظمت و بزرگی و آبادانی رسانید. در این زمان تبریز نه تنها در آذربایجان و ایران، بلکه در شرق نزدیک و میانه نیز مرکز بازرگانی و صنعت و جایگاه علم و تمدن شد. در این عصر، غازان خان در روستایی به نام شام در کنار آجی چای آبادانی های بزرگی انجام داد و مقبره با شکوه شام غازان یا نشیب غازان را بنا کرد. تجارت و داد و ستد به علت برقراری امنیت و رفاه و ازدیاد جمعیت رونق یافت و بازارهای زیادی ساخته شد. خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی در بخش شمالی تبریز در بیلانکوه، مرکز علمی ربع رشیدی را بنا نهاد. تاج‌الدین علیشاه جیلانی نیز مسجد علیشاه ( ارک تبریز ) را در مرکز شهر بنا نهاد.

تبریز در این زمان رسما پایتخت ایلخانان مغول بود و تمام مملکت از جیحون تا مصر زیر اطاعت فرمان روایان تبریز قرار داشت. پس از ایلخانان مغول، تبریز در عصر ترکمانان آق قویونلو و قره قریونلو پایتخت ایران شد و در این زمان ( 870 هجری قمری) بود که به دستور جهان شاه بن قره یوسف بن ترکمان مسجد کبود ( گوی مسجد) بنا شد. یورش های امیر تیمور و فرزندان او به تبریز، کوچ دادن اجباری صنعتگران و هنرمندان تبریزی به ترکستان و بالاخره زلزله های بی امان و پی در پی شکوه و عظمت تبریز را به طور موقت از بین برد و بیش تر آثار تاریخی کم نظیر آن از بین رفت. در سال 906 هجری قمری شاه اسماعیل صفوی تبریز را پایتخت ایران کرد. در دوران صفوی شهر تبریز بارها میدان جنگ ایران و عثمانی بود. در آغاز حکومت قاجار به خصوص زمان فتح علی شاه، تبریز پایتخت دوم یا ولیعهد نشین ایران و محل استقرار عباس میرزا نایب السلطنه شد.

تمام ولیعهدهای خاندان قاجار دوران ولیعهدی خود را در مقام حاکم آذربایجان، در این شهر سپری کردند. شهرستان تبریزهم اکنون نیز به عنوان یکی از مهم ترین مناطق ایران و با اهمیت ترین منطقه استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. *مکان های دیدنی و تاریخی شهرستان تبریز از جمله مناطق مهم ایران است که از نظر تاریخی و طبیعی دارای جاذبه‌های متعددی است. کوهستان ها، دشت ها و دره ها از جمله ارتفاعات سهند، دره لیقوان و دشت تبریز به همراه دریاچه ها و تالاب ها از جاذبه های طبیعی منطقه به شمار می آیند.

غنای تاریخی و فرهنگی منطقه تبریز؛ سبب شده که این شهرستان دارای مساجد و مراکز تاریخی زیادی باشد. بنای باشکوه مسجد کبود که یکی از شاهکارهای معماری مساجد ایران است، مسجد حجه الاسلام با 54 گنبد آجری آن که بر روی چهلستون سنگی کبود قائم است، مسجد اوچ گوزلی با معماری تحسین برانگیز داخلی، امامزاده‌های متعدد، کلیساها از جمله، کلیسای مریم مقدس که بزرگ ترین و قدیمی ترین کلیسای تبریز است، عمارت ها و خانه های قدیمی از جمله، عمارت ائل گولی، خانه مشروطیت و کاخ شهرداری، مدرسه های تاریخی، بازارهای قدیمی، پل ها و قبور قدیمی از جمله مقبره‌الشعرا از مهم‌ترین جاذبه‌های منطقه به شمار می‌روند.

*صنایع و معادن
تبریز یکی از قطب های صنعت کشور محسوب می شود. برخی از صنایع موجود در این شهرستان عبارتند از، ماشین آلات و تجهیزات، نساجی و پوشاک و چرم، فرآورده های کانی و غیر فلزی، مواد غذایی و دخانیات، ماشین سازی ( پمپ سازی، پمپیران، لیف تراک سازی سهند و شرکت کمبیدرو)، پالایشگاه تبریز، نیروگاه بزرگ حرارتی، کبریت سازی ممتاز، و بسیاری کارخانه های دیگر.

*کشاورزی و دامداری
کشاورزی در این شهرستان به واسطه شرایط طبیعی مناسب چون خاک خوب و حاصلخیز، رود دایمی، آب های زیرزمینی، باران مناسب و آب و هوای معتدل پیشرفت فراوانی یافته است. کشاورزی یکی از قطب های اصلی اقتصادی در این سرزمین است. گندم، انگور، گلابی، گردو، پیاز و سیب زمینی از جمله محصولات کشاورزی شهرستان تبریز هستند. دامداری در این منطقه از دیرباز به شیوه سنتی رواج و رونق فراوانی داشته است.

امروزه علاوه بر شیوه‌های سنتی به پرورش صنعتی گاو، گوسفند، گاومیش، و ... نیز توجه زیادی می شود. پرورش طیور نیز دراین شهرستان به روش های یاد شده انجام گرفته و از اهمیت برخوردار است. پرورش زنبور عسل در دامنه کوه های سهند؛ ارزش اقتصادی فراوانی دارد. تولیدات دامی، فرآورده های شیری، پوست، پشم و چرم، مرغ و عسل از فرآورده های دامی شهرستان تبریز محسوب می شوند که جزو صادرات این منطقه هستند.

*جلفا

جلفا یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی به شمار می رود که در ناحیه شمال این استان واقع شده است. آبشار آسیاب خرابه که یکی از زیباترین مناطق دیدنی آذربایجان شرقی است و رودخانه ارس با دره زیبای آن از جاذبه های طبیعی شهرستان جلفا به شمار می آیند.

کلیسای سن استپانوس که از مهم ترین و جالب ترین آثار تاریخی و معماری و زیارتگاه ارامنه است، نیز در محدوده جغرافیایی این شهرستان قرار گرفته است . همچنین کاروانسرای شاه عباسی که یادگار دوران صفویه است و قلعه‌های قدیمی به همراه تپه و پل های تاریخی از دیگر جاذبه های گردشگری این شهرستان به شمار می آیند. جلفا از نظر بافت اجتماعی منطقه‌ای کارگری است و همه گونه خدمات عمومی در این منطقه یافت می شود.

وجود گمرک مرزی ایران و جمهوری آذربایجان و مبادله کالا و مسافر سبب جذب جمعیت فعال به جلفا شده و این منطقه را به ناحیه‌ای مهاجرپذیر تبدیل کرده است. از طریق گمرک جلفا؛ بسیاری از محصولات مورد نیاز کشور؛ مانند: کاغذ، انواع کود شیمیایی، مواد اولیه پلاستیکی، نخ ابریشم مصنوعی،‌ قطعات موتور کامیون و امثال آن به ایران وارد و محصولاتی از قبیل خشکبار، قالی و گلیم صادر می شود.

* رودخانه ارس
ارس را در بزبان رومی و یونانی آراکس و به زبان ترکی آذری آراز گویند. در اوستا به نام «دایی تیا» نوشته شده است. این رود مهم‌ترین و پرآب ترین رودخانه شمالی آذربایجان شرقی است. رودخانه ارس از کوه بینگول داغ (هزار برکه) واقع در حوالی سرچشمه فرات در ترکیه سرچشمه گرفته و به سوی خاور روان می شود و در نهایت به دریای خزر می‌ریزد. درازای بخش مرزی این رود 475 کیلومتر و درازای سر تا سری رودخانه حدود 910 کیلومتراست.

رود ارس از شهرستان های ماکو، اهر، مرند و گرمی در استان های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل عبور می کند. ارس یک رود دایمی و رودخانه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان و ارمنستان می باشد. ارس از دو شاخه مجزا یکی در ارمنستان و دیگری در ترکیه و سلسله جبال آرارات تغذیه می شود که در محل زنگنه واقع در منتهی الیه شمال باختری ایران به هم می رسند.

این منطقه، مرز مشترک ایران و جمهوری آذربایجان و ترکیه است. پس از آن رودخانه ارس تا محلی به نام بهرام تپه مرز مشترک سه کشور ایران و آذربایجان و ارمنستان است.

سواحل این رودخانه از ارزش های گردشگری قابل توجهی برخوردار هستند. ارتفاع سرچشمه (نقطه ورود به مرز ایران و ارمنستان) حدود 850 متر و ارتفاع ریزشگاه (نقطه خروج از مرز) حدود 80 متر است. شیب متوسط بخش مرزی 2/0 درصد و مسیر کلی در ابتدا جنوب خاوری و سپس شمال خاوری است. در ایستگاه صنم بلاغی میانگین آبدهی سالانه 5700 میلیون متر مکعب گزارش شده است.

پس از عبور از دامنه شمال خاوری کوه آرارات در نقطه‌ای به درازای حدود 44 درجه و 49 دقیقه و پهنای 39 درجه و 38 دقیقه به نقطه مرزی ایران و ارمنستان واقع در دهستان چایبار سار جنوبی 45 کیلومتری شمال خاوری ماکو وارد می شود و رودخانه مرزی ایران و ارمنستان را در سر تا سر شهرستان ماکو تشکیل می دهد. سپس از آذربایجان باختری خارج شده و از طریق دهستان علمدار کرکر از شهرستان مرند به استان آذربایجان شرقی وارد می شود و سر تا سر مرز شمالی دهستان مزبور را تشکیل می دهد.

در آن جا به سوی شمال خاوری متوجه شده و از طریق دهستان دیزمار باختری به شهرستان اهر وارد می شود و مرز ایران و جمهوری آذربایجان را در شمال دهستان های دیزمار باختری و خاوری، نخجوان و گرمادوز تشکیل می دهد و از طریق دهستان مغان باختری وارد شهرستان گرمی می‌شود و سرانجام در نقطه ای به نام تازه کند به درازای جغرافیایی حدود 47 درجه و 59 دقیقه و پهنای حدود 39 درجه و 43 دقیقه شمالی از مرز ایران خارج شده، به کشور جمهوری آذربایجان داخل شده و به دریای خزر می ریزد. به طور کلی در بستر رودخانه ارس 805 جزیره کوچک و بزرگ، خالی از سکنه وجود دارد که به زبان محلی به آن شام می گویند.

این جزایر فقط برای چرای حیوانات ساکنین اطراف رودخانه قابل استفاده است. اولین شعبه مهم ارس در خاک ایران، در باختر آذربایجان ماکو چای است که از کوه های کردستان شمالی سرازیر می شود. قزل چای، دومین شعبه مهم آن از آذربایجان خارج می شود. از ارسباران نیز رودهای مهم اوشتبین، مردانقم، القنا، صوفی چای، کلیبر چای، گوی آغاج، دره رود، کوانق، آلا جوجه، هروس چای، ملک چای و اوزباشان چای به ارس می ریزند. در منطقه اردبیل، نمین چای، آق چای و خیاو چای به وسیله قره سو به آن وارد می شوند. در فاصله بین منطقه جلفا تا بخش ورزقان رودهای شاهمار، گرگر، داران، ایری چای، خروانق چای و اوزال چای نیز به سد ارس می ریزند.

رودخانه های ودسی، آخوریان، گاونی، قره سو، آریا، نخجوان، مگری، ورتان، اوخچی و گیلیان از خارج از مرزهای ایران به ارس وارد می شوند. این رود تا سال 1897 میلادی یکی از ریزابه های رود کورا محسوب می شد و از طریق رودخانه مزبور به دریای خزر می پیوست. در طول مسیر مرزی رودهای زنگبار، ارموت ارگیل، قتورچای، دیزچای، حاجیلرچای، سلن چای، قره سو و قوروچای به آن می ریزند. سد ارس در جنوب شهر نخجوان واقع در دهستان گچلرات ساخته شده و راه آهن ایران و جمهوری آذربایجان در شهر جلفا آن را قطع می کند.

*جاذبه‌های طبیعی
‌ جلفا سد مخزنی ارس در 12 کیلومتری جنوب خاوری شهر نخجوان و در 40 کیلومتری باختر جلفا در محلی به نام قزل قشلاق واقع شده است. این سد از نوع سد خاکی با هسته خاک رس با سرریز و نیروگاه های بتونی بوده که ساختمان آن دریاچه ای را به گنجایش 1350 میلیون متر مکعب به وجود آورده است.

این میزان قدرتی معادل 44 هزار کیلووات به نیروگاه های نصب شده در این سد می دهد که به تساوی میان دولت های ایران و جمهوری آذربایجان تقسیم می شود. مساحت دریاچه سد 145 کیلومتر مربع است که در مواقع طغیان 152 کیلومترمربع می شود. طول دریاچه 52 کیلومتر و پهنای آن سه کیلومتر است. بیش ترین بازده نیروی برق این سد سالانه 176 میلیون کیلووات ساعت است.

حجم آب سالانه رودخانه ارس در محل سد مخزنی حدود 5775 میلیون متر مکعب و دبی متوسط آن در محل سد ارس در حدود 250 متر مکعب در ثانیه است. پشت سد ارس یک مخزن بزرگ آب وجود دارد که در فصل بهار بسیار پر آب می شود و هنگام خشکسالی‌ آب آن از راه پایاب سد مخزنی ارس به سد مخزنی میل ـ مغان انتقال داده می شود. رودخانه ارس بسیار سیلابی بوده و در بیش تر فصل های سال گل آلود است.

*مرند
مرند یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه شمال خاوری استان واقع شده است. تاریخ مرند به چند قرن پیش از میلاد مسیح می رسد.

در دایره المعارف بزرگ اسلامی آمده است که مرند مرکز سکونت اقوامی مهم در دوره کلده و آشور بود. بطلمیوس از این شهر به نام ماندگار یاد کرده است. به عقیده ویلیامز جاکسون، مرند پایتخت شهرستان واسپورگان در دوره ساسانیان بود و بقایای آتشکده ای در تپه خاکستری مرند دلیل همین مدعاست. آب و هوای مساعد کوهستانی، برف و باران کافی و مراتع و چمن زارهای سرسبز؛ جاذبه های طبیعی زیادی را در دره ها و کوه های منطقه به وجود آورده است. کوه کیامکی داغ و رودخانه ارس به همراه چشمه های آب معدنی از مهم ترین جاذبه های طبیعی مرند به شمار می آیند. مرند به واسطه ی حاصل خیزی خاک و دارا بودن آب کافی از شهرستان های مهم کشاورزی استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. بناهای متعدد تاریخی از جمله: مسجد جامع مرند، کاروان سرای هلاکو و تپه های باستانی، قلعه ها، پل ها، حمام های قدیمی و آرامگاه های مشاهیر از دیگر مکان های دیدنی شهرستان مرند محسوب می شوند.

*مشخصات جغرافیایی
مرند یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی شمال خاوری استان واقع شده است. مرکز این شهرستان در 45 درجه و 46 دقیقه درازای خاوری و 38 درجه و 26 دقیقه پهنای شمالی و در ارتفاع 1334 متری از سطح دریا واقع است.

این شهرستان از شمال به شهرستان جلفا در مرز ایران و آذربایجان؛ از خاور به شهرستان اهر؛ از باختر به شهرستان خوی در آذربایجان غربی و از جنوب به شهرستان شبستر محدود است. این شهرستان دارای آب و هوای معتدل است. مرند در مسیر راه آهن تبریز و جلفا قرار گرفته است و راه های ترانزیتی مهم تبریز – ترکیه و اروپا و مسیر راه آهن تبریز - مرز جمهوری آذربایجان و جلفا از این منطقه می گذرد. فاصله ی مرند تا جلفا از این جاده ترانزیتی و راه آهن برقی در حدود 67 کیلومتر است. مرند تا تبریز 71 کیلومتر و تا تهران 724 کیلومتر فاصله دارد.

*وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

مرند در اصل به زبان آذری «مارنده» بوده، مار همان کلمه ماد است که در زبان آذری به مار تبدیل شده است. نام یونانی مرند مرو است، و احتمالا از قومی به همین نام که این منطقه را تا دریاچه ارومیه تحت اشغال داشته اند گرفته شده است. نام قوم مروا با پسوند « ند» به شکل مرواند به معنی جایگاه قوم مروا درآمده است که در طول زمان به مرند تبدیل شده است. در تقویم البلدان آمده که واژه مرند به زبان ارمنی به معنای دفن یا دفینه است.

ارامنه معتقدند مرند محل دفن حضرت نوح است. تاریخ مرند به چند قرن پیش از میلاد مسیح می رسد. در دایره المعارف بزرگ اسلامی آمده است که مرند مرکز سکونت اقوامی مهم در دوره کلده و آشور بود. بطلمیوس از این شهر به نام ماندگار یاد کرده است. به عقیده ویلیامز جاکسون، مرند پایتخت شهرستان واسپورگان در دوره ساسانیان بود و بقایای آتشکده ای در تپه خاکستری مرند دلیل همین مدعاست.

در سفرنامه ویلیامز جکسون ( آمریکایی ) درباره وجه تسمیه مرند آمده است که بنای این شهر به امر دختر ترسایی به نام ماریا گذاشته شد. وی کلیسای بزرگی در این محل بنا کرد که اکنون مسجد جامع شهر است به همین دلیل نام این شهر ماریانا خوانده شد که بعدها به مریند، مروند، ماریانه، و سپس به مرند تغییر نام یافت. آثار کلیسای قدیمی این شهر هنوز پابرجاست و صلیب هایی بزرگ و کوچک به شکلی زیبا دور تا دور قسمت فوقانی آن را پوشانده اند.

از سویی دیگر برخی از محققین مرند را تغییر یافته کلمه « مادوند » و « مارند » یعنی محل زندگی مادها ذکر کرده اند. شواهد تاریخی نشان می دهد که مرند در روزگار قیام بابک خرم دین جزو قلمروی او بود و محمد روادی حکم ران مرند از بابک اطاعت می کرد. پس از دوره روادیان، دیگر نامی از مرند برده نمی شود، ولی وقایع عمومی منطقه نشان می دهد که این ناحیه تا حدود نخجوان، ایروان، تفلیس، شیروان، شماخی، خوی و آن محل نبرد حکومت های آذربایجان، گرجستان و ارمنستان از یک سو و فرستادگان خلفا از سوی دیگر بوده است. با برقراری نظام ایلخانی پس از حملات مغول، سلاطین ایلخانی بر مراغه، تبریز و سلطانیه حکومت راندند. در دوره تیموریان و پس از آن مرند مانند سایر شهرها دچار غارت و جنگ و ویرانی شد.

در دوران صفویه به خصوص در زمان شاه اسماعیل اول که ایرانیان در جنگ چالدران شکست خوردند، ‌تمامی آذربایجان به تصرف عثمانی ها در آمد و مرند هم مانند سایر شهرها از این قاعده مستثنی نبود. حتی به دلیل موقعیت سوق الجیشی، بیش تر از سایر نقاط مورد تاخت و تاز قرار گرفت. درزمان شاه عباس، حکومت مرند به امیری به نام سلطان جمشید خان دنبلی داده شد و این شهر مرکزیت حکومتی پیدا کرد.

در سال 1016 هجری شاه عباس برای نبرد با عثمانیان مرند را پایگاه خود قرار داد. در دوره قاجاریه به دلیل رونق فعالیت های صنعتی، بازرگانی و معدنی ماورای ارس و داد و ستد بین تبریز و خوی با باکو و تفلیس و مهاجرت و مسافرت مردم آذربایجان به روسیه هم چنین لزوم مبادلات پستی و راه کاروانی، بر شهرت و آبادانی مرند افزوده شد.

در دوره انقلاب مشروطیت «شجاع نظام مرندی» در مرند، زنوز و منطقه علمدار و گرگر به مخالفت با مشروطیت و طرف داری از استبداد برخاست. در این زمان راه مرند راه بازرگانی ایران به اروپا و روسیه بود و برای تبریز از لحاظ تأمین آذوقه و مایحتاج زندگی اهمیت اساسی داشت. این راه بارها توسط افراد «شجاع نظام مرندی» مسدود شد، اما سرانجام این مرد با یک بمب پستی که توسط مشروطه خواه معروف «حیدر خان عمو اوغلی» از تبریز فرستاده شد، به هلاکت رسید.

*مکان های دیدنی و تاریخی

آب و هوای مساعد کوهستانی، برف و باران کافی، مراتع و چمن زارهای سرسبز جاذبه های طبیعی زیادی را در دره ها و کوه های منطقه به وجود آورده است. کوه کیامکی داغ و رودخانه ارس به همراه چشمه های آب معدنی از مهم ترین جاذبه های طبیعی مرند به شمار می آیند. بناهای متعدد تاریخی از جمله مسجد جامع مرند، کاروان سرای هلاکو و تپه های باستانی، قلعه ها، پل ها، حمام های قدیمی و آرامگاه های مشاهیر از دیگر مکان های دیدنی شهرستان مرند محسوب می شوند.

*صنایع و معادن
رونق بخش های کشاورزی، دام داری و صنایع دستی سبب رونق نسبی بخش بازرگانی شده و مهم ترین اقلام صادراتی شهرستان مرند عبارتند از: گندم،‌ جو، تره بار، آفتابگردان، بنشن، سیب، گلابی، بادام، برگه زردآلو، ‌قالی،‌ گلیم، سرامیک و فرآورده های دامی. هم چنین معدن خاک چینی کائولن در 17 کیلومتری شمال خاوری مرند مهم ترین معدن ناحیه به شمار می رود که مواد آن به مصرف کارخانه سرامیک سازی می رسد.

*کشاورزی و دامداری

مرند به واسطه حاصل خیزی خاک و دارا بودن آب کافی از شهرستان های مهم کشاورزی استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. عمده ترین محصولات کشاورزی شهرستان : غلات، حبوبات، دانه های روغنی، سیب زمینی، پیاز، صیفی جات، چغندر قند، علوفه، زردآلو، سیب و انگور است. در این شهرستان گوسفند، بز، گاومیش، شتر، و پرورش طیور از نظر دام داری اهمیت زیادی دارند.

*بناب
بناب یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی جنوب باختری این استان واقع شده است. خاک حاصل خیز به همراه آب فراوان و کاردانی و تلاش مردم این سرزمین زمینه های مساعدی برای کشاورزی و رونق اقتصادی به وجود آورده است.

وسعت باغ های میوه و مزارع غلات، حبوبات و صیفی جات نمایان گر رونق کشاورزی آن است. مجسمه ی دخترک انگورچین وسط میدان اصلی شهر بناب؛ به گونه ای خاص انسان را متوجه می سازد که در یک منطقه ی کشاورزی قرار دارد. باغ های میوه و تاکستان های سرسبز محصولات متعددی دارند و رونق و سرسبزی این ناحیه را سبب شده اند.

شهرستان بناب از نظر صنعتی دارای کارخانه های ریسندگی، بافندگی، قالی بافی، پتوبافی، موزاییک سازی، و کارخانه های مواد غذایی است. سراسر خاور بناب را ارتفاعات سهند فرا گرفته و چشم اندازی کوهستانی به منطقه بخشیده است. دریاچه ارومیه، تالاب ها و جزایر موجود در منطقه از جاذبه های طبیعی این شهرستان به شمار می روند.

وجود کاروان سراها، راسته بازارها و میدان های بزرگ نیز نشانه ی سابقه درخشان و شکوفایی اقتصاد این منطقه است. مسجد جامع مهرآباد با مناره ای بلند که نگاه هر تازه واردی را به خود جلب می کند، قلعه معروف ضحاک، تپه های باستانی و گورستان های قدیمی از مکان های تاریخی و دیدنی این شهرستان به شمار می آیند.

*مشخصات جغرافیایی شهرستان بناب

یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی جنوب باختری این استان واقع شده است. این منطقه از سمت شمال به عجب شیر، از سمت باختر به مراغه، از سمت خاور به دریاچه ی ارومیه و از سمت جنوب به شهرستان ملکان محدود می شود. شهر بناب مرکز شهرستان بناب از شهرستان های مهم استان آذربایجان شرقی است که در کرانه های خاوری دریاچه ارومیه و در مسیر جاده تبریز به مراغه و کردستان و آذربایجان غربی قرار گرفته است.

فاصله بناب تا تبریز 114 کیلومتر و تا مراغه 19 کیلومتر و ارتفاعش از سطح دریا 1290 متر است. بناب در درازای خاوری 46 درجه و 03 دقیقه و پهنای شمالی 37 درجه و 20 دقیقه قرار گرفته است. این منطقه آب و هوایی معتدل با تابستانی گرم و مطبوع و زمستانی ملایم دارد.

مسیرهای دسترسی به این شهرستان عبارتند از : ـ راه آسفالته درجه یک اصلی به سمت شمال باختری تا بخش عجب شیر به درازای 25 کیلومتر. ـ راه آسفالته درجه یک اصلی به سمت شمال خاوری تا شهر مراغه به درازای 10 کیلومتر. - راه آسفالته اصلی به سمت جنوب تا شهر ملکان به درازای 25 کیلومتر.

*وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

بناب به معنای سرزمینی است که ریشه اش در آب و یا نزدیک آب است. این منطقه از دیرباز از مراکز پیشرفته و با سابقه فرهنگی بوده است. این منطقه قبل از حمله مغول بسیار آباد و پررونق بود. چنان که ‌درارتفاعات جنوبی گورستان های منطقه قره قشون، آثاری مربوط به قرن های هشتم و نهم هجری به دست آمده است. هم چنین آثار و بقایای بناهای تاریخی نشان گر آبادانی بناب در دوره صفویه است. با وجود این که بناب از شهرهای مهم آذربایجان است از نقطه نظر اقتصادی، سیاسی و تاریخی پیوسته تحت تاثیر مراغه بوده است.

*مکان های دیدنی و تاریخی

سراسر خاور بناب را ارتفاعات سهند فرا گرفته و چشم اندازی کوهستانی به منطقه بخشیده است. دریاچه ارومیه، تالاب ها و جزایر متعدد موجود در این منطقه از جاذبه های طبیعی شهرستان بناب به شمار می روند. وجود کاروان سراها، راسته بازارها و میدان های بزرگ نشانه سابقه درخشان این منطقه است. مسجد جامع مهرآباد با مناره ای بلند که نگاه هر تازه واردی را به خود جلب می کند، قلعه معروف ضحاک، تپه های باستانی و گورستان های قدیمی از مکان های تاریخی و دیدنی این شهرستان به شمار می آیند.

*صنایع و معادن

شهرستان بناب از نظر صنعتی دارای کارخانه های ریسندگی، بافندگی، قالی بافی، پتوبافی، موزاییک سازی، کارخانه برگه و سبزی خشک است که از اهمیت خاصی برخوردار اند. دو معدن نمک آبی و سنگ آهک با ظرفیت میزان استخراج به ترتیب 30000 و 75 تن در سواحل خاوری دریاچه ارومیه و شمال دهکده آلقو در حوالی این شهرستان مورد بهره برداری قرار گرفته است.

*کشاورزی و دامداری

بناب در جلگه ای آبرفتی در دامنه های کوهستان سهند و صوفی چای و رسوبات ساحل دریاچه ارومیه ساخته شده است و دارای آب فراوانی است. بنابراین به لحاظ کشاورزی ازرونق زیادی برخوردار است. خاک حاصل خیز به همراه آب فراوان و کاردانی و تلاش مردم آن زمینه های مساعدی برای کشاورزی و رونق اقتصادی به وجود آورده است.

وسعت باغ های میوه و مزارع غلات، حبوبات، و صیفی جات نشان گر رونق کشاورزی آن است. مجسمه دخترک انگورچین وسط میدان اصلی شهربناب به گونه ای خاص انسان را متوجه می سازد که در یک منطقه کشاورزی با باغ های میوه و تاکستان های سرسبز قرار دارد. غلات، انگور، کشمش، بادام، گردو، برگه زردآلو، از مهم ترین محصولات این شهرستان اند که از نظر اقتصادی بسیار پر اهمیت هستند.

دامداری و دام پروری نیز از مهم ترین فعالیت های اقتصادی بناب به شمار می آیند. دامداری در این منطقه از دیرباز به علت موقعیت جغرافیایی و وجود مراتع سرسبز رونق و بازدهی خوبی داشته است. پرورش دام که توسط عشایر و روستاییان صورت می گیرد؛ بیش تر شامل: گاو، گوسفند،‌ و گوساله است علاوه بر آن پرورش طیور به شیوه های سنتی و صنعتی شامل:پرورش مرغ و خروس، غاز، بوقلمون و اردک می شودکه در حد خودکفایی تولید می شود.

* میانه

میانه یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی جنوب خاوری استان واقع شده است. میانه که در گذشته گرمرود گفته می شد؛ به علت قرار گرفتن میان اردبیل و زنجان؛ میانه نامیده شده است.

شهرستان میانه یکی از قطب های مهم اقتصادی و کشاورزی آذربایجان شرقی است. بیش تر مردم این منطقه به کشاورزی و دام داری اشتغال دارند. ارتفاعات بزغوش و تالاب ماهی آباد از جاذبه های طبیعی میانه به شمار می‌آیند.

بناهای تاریخی مانند مسجد ترک، کاروان سرای جمال آباد، پل های تاریخی، بقعه‌ها، قلعه ها و حمام روستای ترک نیز از مکان‌های دیدنی منطقه محسوب می شوند.

*مشخصات جغرافیایی میانه

مرکز شهرستان میانه، در درازای خاوری 47 درجه و 43 دقیقه، پهنای شمالی 37 درجه و 25 دقیقه و در ارتفاع 1100 متری از سطح دریا واقع شده است. این منطقه در 171 کیلومتری جنوب خاوری تبریز و در مسیر راه اصلی میانه – تبریز قرار دارد. میانه از شمال به شهرستان سراب و اردبیل، از خاور به خلخال، از جنوب به زنجان و از باختر به شهرستان های بستان آباد و هشترود محدود می شود. آب و هوای این شهرستان معتدل و خشک است.

راه‌های دسترسی به میانه به این قرار است : مسیر راه اصلی تبریز – زنجان تا تبریز 171 کیلومتر و تا شهر زنجان 109 کیلومتر، راه فرعی میانه – خلخال به درازای 132 کیلومتر.

*وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

میانه که در گذشته گرمرود گفته می شد؛ به علت قرار گرفتن میان اردبیل و زنجان میانه نامیده شده است. میانه یکی از شهرهای تاریخی و کهن آذربایجان و ایران است. در سال 720 قبل از میلاد در آذربایجان و کردستان امروزی، سرزمین ماننا قرار داشت و مرکز آن در نزدیکی دریاچه ارومیه بود. در مرزهای این سرزمین نواحی نیمه مستقلی وجود داشتند که تابع ماننا بودند.

مانند زیکرتو، (در ناحیه میانه و اردبیل کنونی)، اندریا (در بخش سفلای دره قزل اوزن) و سرزمین دیوک یا دیااکو، (به احتمال قوی، در بخش علیای دره قزل اوزن) میانه پایگاه نیروهای سلاطین و محل کسب فرامین آن ها بود. اوچ تپه که امروز یکی از دهستان های این شهر است، در زمان نادرشاه افشار قرارگاه لشکریان او بود. نادر در لشکرکشی های خود بر علیه عثمانی بیش تر در این محل اقامت می کرد. در زمان احمدشاه قاجار، میانه یکی از مراکز حکومتی خاندان فیروز میرزا فرمان فرماییان بود.

*مکان های دیدنی و تاریخی

مکان های دیدنی و تاریخی مهم ترین عناصر رونق گردشگری در شهرستان میانه را تشکیل می دهند. ارتفاعات بزغوش و تالاب ماهی آباد از جاذبه های طبیعی میانه به شمار می آیند. بناهای تاریخی مانند مسجد ترک، کاروان سرای جمال آباد، پل های تاریخی، بقعه ها، قلعه ها و حمام روستای ترک نیز از مکان های دیدنی منطقه محسوب می شوند.

صنایع و معادن صنایع کارگاهی شهرستان میانه را تولید فایبرگلاس، تولید دفاتر تحریر، رنگ های صنعتی و ساختمانی، انواع قطعات پلاستیکی، موزاییک سازی، کابینت فلزی، سردخانه رادیاتورهای شوفاژ،‌ آردسازی ماکارونی، لوازم بهداشتی، فرش ماشینی و… تشکیل می دهد.

معادن سنگ گچ، خاک صنعتی، سنگ نمک، سنگ پرلیت، شن و ماسه، سیلیس، دولومیت، سرب، و روی از مهم ترین کان های شهرستان میانه هستند.

*کشاورزی و دامداری

در بیش تر کتب و اسناد تاریخی در وصف میانه از انبوه محصولات میوه و از دشت حاصل خیز آن خبر داده شده است. هم اکنون نیز شهرستان میانه یکی از قطب های مهم اقتصادی و کشاورزی آذربایجان شرقی محسوب می شود. بیش تر مردم منطقه به کشاورزی و دام داری اشتغال دارند.

آب مورد نیاز برای کشاورزی از رود و چاه ها تامین می شود و محصولات گندم، جو، برنج، بنشن، انگور، سیب، گلابی، زردآلو و گردو از مهم ترین محصولات کشاورزی منطقه به شمار می آیند. چون میانه در کرانه ی رودهای میانه چایی، قرانتو و آیدو غموش قرار گرفته کشاورزی آن دارای اهمیت است به طوری که 85درصد از مردم این شهرستان به کشاورزی اشتغال دارند. دام داری و دام پروری که از مهم ترین فعالیت های اقتصادی میانه محسوب می شود؛ از دیر باز در این سرزمین رواج داشته است. پرورش دام در این شهرستان بیش تر شامل گوسفند و بز بوده که توسط عشایر و روستاییان صورت می گیرد.

علاوه بر آن پرورش طیور به دو شیوه ی سنتی و صنعتی شامل: پرورش مرغ و خروس، بوقلمون، غاز و اردک می شود که در حد خودکفایی تولید می شود. زنبور داری نیز در این شهرستان از رواج کاملی برخوردار است.

* کلیبر
کلیبر یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی شمال خاوری این استان واقع شده است. این شهرستان از نظر کشاورزی و باغ داری وضع خوب و پر رونقی داشته و کشت در آن به صورت آبی و دیمی است. سراسر منطقه ی کلیبر را کوهستان ها و جنگل های تنک و انبوه پوشانیده و جلوه ی زیبایی به نمایش گذاشته است.

دره پیغام و مناطق حفاظت شده ی این شهرستان به همراه بناهای تاریخی مانند قلعه بابک، قلعه پیغام، بقعه‌ها، قلعه‌های قدیمی، برج ها، پل ها، تپه های باستانی، مناطق تاریخی و عمارت های قدیمی از جمله ساختمان تاریخی طومانیانس از جاذبه های تاریخی و مکان های دیدنی منطقه محسوب می شوند.

*مشخصات جغرافیایی

کلیبر یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی شمال خاوری این استان واقع شده است. شهرستان کلیبر از جنوب با اهر از شمال با جمهوری آذربایجان از باختر با رود ارس و جمهوری ارمنستان و از خاور با استان اردبیل همسایه است. کلیبر در بستر رود کلیبر و در سرزمینی صخره ای واقع شده و تنها معبر کوهستانی میان اهر و بخش های ساحلی رود ارس است.

آب و هوای این شهرستان نسبتا سرد و نیمه خشک است. کلیبر در 47 درجه و 02 دقیقه درازای خاوری و 38 درجه و 52 دقیقه پهنای شمالی و در ارتفاع 1240 متری از سطح دریا واقع شده است. مسیر راه کلیبر – اهر به درازای تقریبی 45 کیلومتر یکی از مسیرهای دسترسی به این منطقه است. راه های منشعب از مرکز شهرستان عبارتنداز: جاده شوسه کلیبر- مغان (اصلاندوز) و خمارلو به سمت شمال خاوری که این جاده تا سه راه اسکانلو به طول 60 کیلومتر و تا خمارلو به درازای 71 کیلومتر شوسه است.

*وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

در روزگاران قدیم اهر و کلیبر از قصبات پیشکین( مشگین شهر ) بودند. ‌حمدالله مستوفی در ذکر منطقه تومان پیشگین، درباره کلیبر چنین می نویسد: «تومان پیشگین، ‌در این تومان هفت شهر است. پیشگین، خیار، انار، ارجاق، اهر، تکلفه، کلنبر( کلیبر)». از نظر تاریخی، کلیبر به خاطر وجود قلعه بابک که روزگاری مرکز قدرت بابک خرم دین بوده، دارای اهمیت فوق العاده ای است.

*مکان های دیدنی و تاریخی

سراسر منطقه کلیبر را کوهستان ها و جنگل های تنک و انبوه پوشانیده است. دره پیغام و مناطق حفاظت شده این شهرستان به همراه بناهای تاریخی مانند: قلعه بابک، قلعه پیغام، بقعه ها، قلعه های قدیمی، برج ها، پل ها، تپه های باستانی، مناطق تاریخی وعمارت های قدیمی از جمله ساختمان تاریخی طومانیانس از جاذبه های تاریخی و مکان های دیدنی منطقه به شمار می روند.

*صنایع و معادن صنایع

کلیبر بیش تر کارگاهی و شامل تولید آسیاب برقی و موتوری، موزاییک سازی، تانکر سازی، قندریزی، آهنگری، جوشکاری، کابینت سازی و کش بافی است.

*کشاورزی و دامداری

این شهرستان از نظر کشاورزی و باغ داری وضع خوب و پر رونقی داشته و کشت در آن به صورت آبی و دیمی صورت می گیرد. فرآورده های کشاورزی در این شهرستان عبارتند از: گندم، جو، نباتات علوفه ای، بنشن، تره بار و محصولات عمده باغات عبارتند از: سیب درختی، توت درختی، سماق، گیلاس، گردو، زغال اخته که بیش تر جزو صادرات منطقه است.

دامداری و دام پروری که از مهم ترین رشته فعالیت های اقتصادی کلیبر محسوب می شود از دیر باز به علت موقعیت خاص منطقه و وجود مراتع سر سبز رونق فراوان داشته است. پرورش دام بیش تر شامل گاو، گوساله، گاومیش، گوسفند و اسب است که توسط عشایر و روستاییان صورت می گیرد و دام و فرآورده های دامی جزو صادرات این شهرستان محسوب می شوند. پرورش طیور به شیوه های صنعتی و سنتی شامل پرورش مرغ، غاز، بوقلمون و اردک است که در حد خودکفایی تولید می شود.

انتهای پیام/ ق