ساختمان بلدیه ارومیه از گذشته تاکنون + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، ساختمان بلدیه متعلق به شهرداری ارومیه در میدانی که شهروندان بدان ایالت گفته و نام رسمی آن میدان انقلاب گذاشته واقع شده است.

این بنا مربوط به دوره پهلوی اول با مالکیت دولتی در سال 79 و با شماره ثبتی 2762 و کد 3 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و در اختیار شهرداری ارومیه قرار دارد.

تاریخچه بنا

این بنا در سال 1310 هجری شمسی به طرح متخصصین آلمانی و توسط ملااوستا که چیره دست ترین معمار زمان خود در شهر بوده و با نام بلدیه اجرا شده که در زمان جنگ جهانگیر اول (18-1914 میلادی) ریاست بلدیه شهر ارومیه با حسین خان جهانگیری معروف به بیگلربیگی یکی از محترمین و اعیان شهر بود، وی با وجود فقدان وسائل نسبت به امور شهرتوجه فراوان داشت.

در زمان حکومت اعتمادالدوله تمام کوچه های بزرگ و کوچک و خیابانهای شهر با سنگ های کوچک و گرد به رنگ کبود که از رودخانه شهرچای می آوردند و پیاده روها با سنگ های بزرگ مسطح که از معادن سنگ نزدیک شهر به دست می آمد سنگفرش شده و روشنایی محلات و کوچه ها سر و صورتی پیدا کرد.

آن زمان (جنگ جهانی اول و قبل از انقلاب رضائیه) این شهر بسیار آباد و زیبا بوده است.

اعتمادالدوله در دوره حکمرانی اش در ارومیه، در آبادی و نظافت شهر قدمهای مؤثری برداشت، اداره ای به نام بلدیه(شهرداری)که سابقه نداشت به وجود آورد و در حدود 800 چراغ نفتی جهت تأمین روشنایی شهر تهیه کرد و آنها را به دیوارها در کوچه و محلات نصب می کردند و مردم از زحمت تردد در ظلمت شبها آسوده شدند.

شهرداری ارومیه ابتدا ساختمان مناسبی نداشت، در زمان سلطنت رضا شاه قطعه زمین واقع در ضلع جنوب غربی میدان بزرگ شهر، انتهای خیابان پهلوی سابق جنب ستاد لشکر جهت شهرداری تخصیص داده شد و در آن دو دستگاه ساختمان بزرگ بنا شد که از ساختمان مشرف به میدان، ادارات استانداری و شهرداری استفاده می کردند و ساختمان داخل باغ محل سکونت استانداران آذربایجان غربی بوده و کلیه اجتماعات بزرگ شهر در سالن وسیع شهرداری رضائیه آن زمان برگزار می شده است.

مشخصات بنا

این ساختمان از دو طبقه همکف ، اول و یک زیر زمین تشکیل شده است، در حال حاضر از زیرزمین آن که در بخش جنوبی واقع شده بعنوان موتورخانه و کلیه بخشهای آن حتی از بخشهایی از راهروهای آن استفاده اداری می شود.

طبقه همکف شامل سرسرا و فضاهای اداری و طبقه اول شامل سالن اجتماعات و فضاهای اداری بوده ارتباط دو طبقه توسط پله دو طرفه عریضی میسر شده که دقیقاً در آکس ورودی طراحی شده و با انحنایی که در قسمت پایین بخود می‌گیرد، از پله بعنوان عامل دکوراتیو استفاده شده است.

این بنا دارای یک ورودی اصلی از جبهه شمال شرق و سه ورودی فرعی از جبهه جنوب شرق است.

نمای شمال شرق با ورودی اصلی با چهار ستون طراحی شده، بالکن پیش آمده طبقه اول، پنجره های مرتفع و سقف مرتفع سالن اجتماعات خود را به عنوان نمای اصلی ساختمان مطرح می کند.

از بدو تأسیس ساختمان بالکن مذکور رابط اصلی مقامات کشوری و لشکری با مردم بوده است. در اوایل انقلاب نیز اغلب راهپیماییها به این میدان ختم می‌شد و عمدة سخنرانیها و قطعنامه‌ها از این بالکن قرائت می‌شد.

از آنجا که طرح بنای شهرداری توسط متخصصین آلمانی تهیه شده، فرم پلان بصورت عقابی با بالهای گشوده طراحی شده که در پیروی از این اصل طراح مجبور به رعایت تقارن نسبت به محور عرض شده و نیز قسمت هایی از پلان را با زاویه 45 درجه طراحی نموده است.

نمای ساختمان شهرداری ارومیه پیش از ترمیم از سوی میراث فرهنگی

دیوارها

دیوارها از سمت داخل ساختمان تا عمق حداقل 30 سانتیمتر از خشت است و بدنه خارجی دیوارها در طبقه همکف تا عمق 40 سانتیمتر از سنگ است و بعد از آن دیوار خشتی است.

جنس دیوارها در طبقه همکف تا عمق 50 سانتیمتر خشت و 40 سانتیمتر سنگ است، در هر رگ چند سنگ تا عمق 60 سانتیمتر هم وجود دارد که به صورت هشت وگیر داخل خشت کار شده است.

در دیوار چینیها، در فواصلی که پنجره ها نزدیک به هم قرار گرفته اند، معمار برای اینکه بتواند لغاز کنار پنجره ها را در آورد، بجای سنگ لاشه از آجر استفاده کرده است.

استفاده از سنگ تنها در طبقه همکف و زیرزمین مشاهده می شود و در طبقه اول بخشهای بیرونی دیوارهای خارجی، از آجر است.

اندازه دیوارهای باربر 90 سانتیمتر و دیوارهای جداکننده 30 سانتیمتر است و جنس همگی آنها از آجر است، ایستایی ساختمان به طور کلی توسط دیوارهای باربر و تیر چوبی و خرپا برپا شده است.

نمای ساختمان شهرداری ارومیه پیش از ترمیم

ارتفاعات داخلی

به غیر از سالن اجتماعات که ارتفاع زیر سقف آن 6/5 متر است، در بقیه فضاها به طور کلی ارتفاع زیر سقف 10/4  متر است، که به نظر می رسد برای یک فضای اداری ارتفاع مناسبی است،کف کلیه پنجره ها به جز پنجره های پاگرد راه پله از کف زمین 85 سانتیمتر و پنجره های راه پله 30 سانتی متراست، ارتفاع 85 سانتی متر برای یک فضای اداری مناسب است، چرا که شخص در حال نشسته بر روی صندلی به راحتی ناظر فضای بیرون است.

دلیل پائین بودن ارتفاع کف پنجره پاگرد راه پله به خاطر حفظ ریتم در نمای شمالی می باشد چرا که در واقع پاگر نیم طبقه از طبقه هم کف بالاتر است و با انتخاب ارتفاع 30 سانتی متر پنجره راه پله بین دو طبقه قرار می گیرد و چنان که در عکس مشاهده می کنیم در نهایت تناسب چشم نوازی در نمای بیرونی به چشم می خورد.

یکی دیگر از خصوصیات درها و پنجره ها همان طوری که در پلان نیز مشاهده می شود پخ بودن جرزها در محل پنجره از طرف داخل به طرف خارج می باشد که احتمالاً طراح به خاطر سردسیر بودن منطقه از این امر برای هدایت بیشتر نور خورشید به داخل بنا استفاده کرده است.

نظم در نما

در همان نگاه اول به نمای این ساختمان متوجه می شویم که رعایت نظم و تکرار پنجره های مشابه در نهایت ایجاد یک ریتم مشخص همراه با سایر المانهای بصری اصول اولیه و اساس نماسازی در ساختمان فوق است، در نمای خارجی دو عامل اساسی طبقه همکف را با طبقه اول از لحاظ بصری جدا می کند.

یکی قاب بیرونی پنجره ها که در کل ساختمان دو تیپ است و پنجره ها را محصور کرده اند.

دومین عامل که طراح با استفاده از آن دو طبقه را از لحاظ بصری از هم جدا می کند خطوط برجسته افقی است که با ایجاد سایه روشن های چشم نواز این هدف طراح برآورده می کند.

مشابه همین خطوط در قسمت بالای ساختمان وجود دارد که اشاره ای است به جان پناه پشت بام و ارتفاع آن را از بیرون مشخص می کند.

در نمای جنوبی (رو به میدان) که در معرض دید عموم قرار گرفته با استفاده از برجستگی های عمدی و اوریب که در طرفین ورودی قرار دارد عظمت این بنا را تشدید می کند و در ضمن از یکنواخت بودن سطح خارجی بنا می کاهد و این برجستگیها نمای خارجی را خرد کرده و به چند قسمت کوچک تقسیم می کند.

مشابه همین برجستگیهای عمودی در نمای شمالی نیز دیده می شود، سه ردیف سنگ کار شده ازکف زمین این ساختمان را در جای خود محکم نموده و قرنیز بالای دست انداز نیز انتهای بنا را می بندد.

محورهای اصلی در نما

اصلی ترین محور نما همانند پلان، محور عرضی می باشد که از آکس ورودی عبور می کند و نمای بیرونی بنا نسبت به این محور متفاوت می باشد. محور دوم که از اهمیت کمتری نسبت به محوی عرضی برخوردار است، عمود بر محور قبلی است.

 عناصر مشخصه نما

در کل می توان گفت نما، نمای یکنواختی است و تنها عناصری که نسبتاً روی آنها تأکید شده جلو ورودی و ستونهای مربوطه است.

قسمت بالای ورودی (کتیبه ای که هم اکنون آرم شهرداری ارومیه بر آن نصب شده) از عناصر مشخصه نماست و بالاخره قاب پنجره ها که اغلب 2 یا 3 پنجره را در بر می گیرد سومین عامل مشخصه نما است.

جنس مصالح در نما

سطح نما به طور کلی سیمان بود نمای خارجی دیوارها در دو طبقه دارای اندود سیمان سفید بوده که پوشش سیمان سفید آن در سال 1387 هجری شمسی توسط سازمان میراث فرهنگی برداشته و قسمت آجرکاری زیر این پوشش توسط این سازمان مورد مرمت قرار گرفته که نمای موجود آن آجری است.

مصالح بکار رفته در این بنا

بناهای پهلوی نشان می دهند که ساخت آنها ترکیبی از مواد و مصالح مختلف است، این مصالح ساختمانی شامل آجر، سنگ، پنجره ها و درهای چوبی و نیز نرده و محافظهای پنجره ها و سقف ها فلزکاری است.

استفاده از مصالح در بنای شهرداری متمایل به شیوه سنتی است، مصالح مورد استفاده در این بنا شامل سنگ، آجر، خشت، چوب و فلز است که دارای جنبه سازه ای و تزئینی است.

ملات

تنها ملات مورد استفاده در ساخت این بنا شفته آهک می باشد و نحوه تهیه این ملات به این ترتیب بوده که ابتدا حوضچه ای احداث کرده و آهک را در آن ریخته و با آب پر می کردند، بعد از چند ساعت مواد ناخالص و سنگ ریزه های آن ته نشین و قسمت رویی آن را برداشته و با مخلوط خاک، ملات خاک آهک به دست می آمد.

نحوه ساخت

ابتدا محل پی را کنده و مقداری آهک خشک در داخل کانال ریخته و آن را با مقداری ماسه مخلوط می کردند سپس روی این مخلوط را به مقدار کافی آب ریخته و سنگهای پی را در داخل آن قرار می دادند.

این کار تا حد لزوم تکرار می شد بعد از اتمام پی ریزی دیوارها را که شامل سه ردیف سنگ و بقیه آجر است به وسیله ملات تهیه شده در حوضچه های مخصوص می چیدند.

سقف و ایستائی آن

مصالح بکار رفته در سقف بطور کلی تیر چوبی، آجر و تخته به صورت توفال است، نحوه ایستایی سقف در طبقه همکف بدین ترتیب است که نیروی وزن سقف در طبقه همکف توسط تیرهای چوبی به دیوارهای حمال که بصورت جرزهای ضخیم (90 سانتیمتر) است به پی ها منتقل می شود.

در طبقه اول نیز بجز سقف سالن اجتماعات، سقف بقیه فضاها به همین ترتیب ساخته شده است، سقف سالن به خاطر ابعاد بزرگ و قابل توجهی که دارد، دارای استراکچر خاصی است، ایستائی این سقف توسط خرپایی که از تیرهای چوبی تشکیل شده و این خرپا از به وجود آمدن ممانی که باعث لنگر دادن تیرهای اصلی می شود جلوگیری می کند.

شیروانی

پوشش خارجی ساختمان که در تماس مستقیم با محیط بیرون است و بر روی تیرهای خرپا نشسته، شیروانی است.

در قسمتهای کناری شیروانی با شیبی ملایم به طرف لبه های خارجی ساختمان ادامه پیدا می کند.

در این قسمت‌ها تیرهایی به عنوان ستون و به منظور جلوگیری از لنگر شیروانی در زیر آن قرار می گیرد.

انتهای پیام/ آ