روستای ابیانه، یاقوت سرخ و گرانبهای تاریخ نطنز + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از نطنز، در دامنه کوه‌های کرکس، یکی از روستاهای استثنایی و منحصربه‌فرد ایران قرار دارد.

ابیانه روستایی تاریخی که بافت خود را کاملا حفظ کرده در کنار نام‌هائی مثل ماسوله، میمند و کندوان، تاریخ، چشم انداز و میراث معنوی دست نخورده‌اش را در معرض دید  گردشگران می‌گذارد.

در زبان محلی به ابیانه ویونامی‌گویند که وی  به معنای بید و ویانهبه معنای بیدستان است و به این علت این نام را دارد که ابیانه در گذشته بیدستان بوده است و در طول زمان ویونا به اویانه و سپس به ابیانه دگرگون شده است.

این روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید در زمره استثنایی‌‏ترین روستاهای ایران به شمار آورد، شکوه معماری بومی و سرشار از زیبایی این روستا، آن را در شمار نمونه‏‌های کم نظیر دیدنی‏های جهان درآورده است.

در دوره صفویه هنگامی که شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز می‏رفتند بسیاری از نزدیکان آن‌ها و درباریان ترجیح می‏دادند در ابیانه اقامت کنند.

شمار خانه‌‏های ابیانه در سرشماری سال 1361 برابر با 500 واحد برآورد شده که این خانه‌‌ها همگی روی دامنه پرشیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده است و به این صورت است که پشت بام مسطح خانه‌‌های پایین دست، حیاط خانه‏‌های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آن‌ها را محصور نمی‏سازد.

در نتیجه، ابیانه در وهله اول روستایی چند طبقه به نظر می‏آید که در بعضی موارد تا 4 طبقه آن را می‏‌توان مشاهده کرد.

اتاق‌های ابیانه به پنجره‏های چوبی ارس مانند مجهزهستند و اغلب دارای ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه‌‏های تنگ و تاریک‏اند که خود به صورت مناظر جالبی درآمده‏اند.

نمای خارجی دیوارهای خانه‏‌های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستا است پوشیده شده است.

در فاصله اندکی از روستا و در دل کوه، حفره‌های انسان ساختی دیده می‌شود که از آن به‌عنوان آغل حیوانات و انبار استفاده می شود.

از آنجا که زمین روستا پر از سراشیبی است مردم این حفره‌ها را در دل کوه ساخته و وسایل غیر ضروری شان را بدون نگرانی از سرقت در آن‌ها نگهداری می‌کنند.

دیدن افراد در لباس‌های محلی چیزی نیست که امروزه حتی در روستاها هم رایج باشد، اما نکته جالبی که در ابیانه خواهید دید اهالی تقریبا مسن هستند که همگی لباس محلی بر تن دارند.

مصالح به‌کار رفته در این خانه‌ها خاک رس قرمز رنگ، خشت، آجر و سنگ بوده و برای ساختن پنجره‌ها از چوب گردو استفاده شده است.

ابیانه دارای 7 رشته قنات است که برای آبیاری مزارع و باغات مورد استفاده قرار می‏گیرد و گندم، جو، سیب‏ زمینی و انواع میوه به خصوص سیب، آلو، گلابی، زردآلو، بادام و گردو در ابیانه به دست می‏آید.

در گذشته گیوه ‏بافی از جمله مشغله‏‌های پردرآمد زن‌های ابیانه بوده است که امروزه تا حدی به فراموشی سپرده شده است.

مردم ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آن‌ها از مراکز پر جمعیت و راه‌های ارتباطی، قرن‌ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجه قدیم خود را حفظ کرده ‏اند.

زبان مردم ابیانه فارسی با لهجه خاص ابیانه‌‏ای است که با لهجه‌‌های متداول در جاهای دیگر تفاوت اساسی دارد.

لباس سنتی آن‌ها، هنوزهم میان رواج دارد و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان می‏دهند که در مردان شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه و در زن‌ها پیراهن بلندی از پارچه‌‌های گلدار و رنگارنگ است. علاوه بر این، زن‌های ابیانه معمولاً چارقدهای سفیدرنگی بر سر دارند.

مسجد جامع ابیانه

این مسجد تاریخی در محله میون دِه قرار گرفته  و دارای 2 شبستان است که در شبستان قدیمی 1 محراب چوبی قدیمی وجود دارد که تاریخ ساخت آن سال 477 هجری قمری ذکر شده و روی آن سوره یاسین به خط کوفی نوشته شده است.

کف شبستان چوبی است و قدمت منبر چوبی شبستان به دوره سلجوقی یعنی سال 466 هجری قمری برمی‌گردد و بر روی منبر نیز نوشته‌هایی با خط کوفی دیده می‌شود.

شبستان جدید شامل اتاق بزرگی است که در مرکز سقف آن نورگیری وجود دارد و سقف آن از چوب گردو ساخته شده است.

مسجد برزله

در فضایی وسیع و باصفا ساخته شده و چنان‌که روی در شرقی آن نوشته شده زمان ساخت مسجد سال 701 هجری قمری که دوره ایلخانان بوده است.

مسجد حاجتگاه

در محله زیارتگاه و در کنار قبرستان قدیمی روستا، مسجد آجری حاجتگاه قرار گرفته که در قدیم در طبقه بالای مسجد قبرستانی امانی برای اربابان و سرشناسان روستا وجود داشته است.

تختی به نام تخت مزگه نیز در مسجد وجود دارد که هم سن ساختمان مسجد است و سال ساخت مسجد بنا به کتیبه روی در، سال 953 هجری قمری، همزمان با سلطنت شاه طهماسب تخمین می‌زنند.

مرقد شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی

مرقد این دو بزرگوار در جنوب روستا واقع شده و بنا به روایات، مقبره فرزندان امام موسی کاظم(ع) است.

گنبد امامزاده 12 ترک با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ با تکرار نام علی منقوش به خط کوفی تزیین و در عهد صفوی توسط بانویی خیر که شرح آن در کتیبه بنا وجود دارد، مورد مرمت قرار گرفته است و اصل بنا در قرن 6 هجری قمری ساخته شده است.

آتشکده هرپک که قدیمی‌ترین بنای به جا مانده در ابیانه است، نخست در زمان هخامنشی بنا و بعدها در عصر ساسانی به شکل فعل درآمده است.

مصالح به‌کاررفته در ساخت آتشکده سنگ و ملاط ساروج است و در گذشته در مرکز آتشکده همیشه آتش که توسط ذغال سنگ افروخته می‌شده، روشن بوده و در کنار استفاده مذهبی، برای راهنمایی کاروان‌ها هم از آن استفاده می‌شده است.

آتشکده بر روی شیبی ساخته شده که از هر طرف روستا قابل مشاهده است و از طبقه زیرین بنا تنها 1 سالن کوچک به جا مانده و طبقه دوم که محل برگزاری مراسم مذهبی بوده هم سطح گذرگاه‌ها ی روستا است.

هرچند در گویش محلی هرپک به معنی زیرپله است، اما گروهی معتقدند این بنا به‌نوعی با هارپاک، وزیر ماد و پدر معنوی کورش کبیر مرتبط است.

زیارتگاه هینزا نیز در جنوب‌شرقی روستا، در دره‌ای باریک و در دل صخره‌ها زیارتگاهی منسوب به بی بی خاتون دختر امام موسی کاظم(ع) وجود دارد که گویا ضمن فرار در این محل مخفی شده بوده است.

گروهی از کارشناسان این بنا را در حقیقت یک معبد آناهیتایی می‌دانند که به‌هرحال در بین اهالی ابیانه این زیارتگاه به‌عنوان محلی همراه با معجزات فراوان شناخته می‌شود.

موزه مردم شناسی

آثاری که در این موزه تازه تاسیس وجود دارد شامل صنایع دستی، لباس‌های سنتی، انواع قفل‌های چوبی و فلزی، ادوات کشاورزی و غیره است که مردم محلی در اختیار موزه قرار داده اند.

خانقاه های ابیانه نیز هر 2 خانقاه ابیانه مربوط به زمان شاه عباس صفوی هستند و دیوارهای خانقاه اشرفه با خطوطی تزیین شده که به ادعای افراد محلی توسط شاگرد بلا فصل رضا عباسی تحریر شده است.

قلعه پال هونه با 200 سال قدمت در جنوب غرب و برای محافظت از بالا محله و یوسمون ساخته شده بوده و قلعه هرده نیز در شمال‌شرق روستا قرار دارد  و ضخامت دیوارهای این قلعه نزدیک به 1 متر است.

ارتفاع دیوار قلعه به 5 متر می‌رسد و مصالح به‌کار رفته در قلعه‌ها خاک رس است اما در ساخت قلعه هرده از سنگ‌های درشت نیز استفاده شده است.

سوغاتی‌های ابیانه

سوغاتی ابیانه از طبیعتی است که ابیانه را در برگرفته‌است و یکی از سوغاتی‌های ابیانه لواشک است که هنوز در بین جوانان طرفدار زیادی دارد.

خانه‌های اخرایی روستا با پنجره های چوبی در حالی‌که روی پله یک یا چند نفر از اهالی روستا نشسته‌اند و برخی سوغات روستا را به معرض فروش گذاشته‌اند منظره‌ای جذاب است.

مهمترین سوغات ابیانه انواع زیورآلات دست ساز مثل گردنبند و دستبند است وآویزهای تزیینی دیواری، قالی و گیوه از دیگر صنایع دستی روستا هستند.

لبنیات ابیانه هم بسیار مرغوب است و در کنار گردو، بادام، سیب و آلو از دیگر سوغات این روستای تاریخی به شمار می آیند.

ابیانه‌ای‌ها زبان به خصوصی دارند  پس نام غذاهایشان علاوه بر متفاوت بودن، کمی عجیب است.

غذاهای ابیانه، نمونه غذاهای کویر و حاشیه کویر ایران هستند که سالم، طبیعی، ساده و بسیار خوش طعم است.

در همین زمینه دهیار ابیانه در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در نطنز اظهار کرد: رسمی‌ترین غذای مردم ابیانه، گِپا نام دارد که از ذرت خرد شده و موادی دیگر تهیه می‌شود.

محمد عادلی افزود: نوع دیگر از غذاهای ابیانه قرمه است که عمدتا با گوشت گوسفند قربانی پخته می‌شود و در زبان ابیانه به قلیه معروف است.

وی تصریح کرد: کاروانی نیز غذایی شبیه کله جوش است که مانند بقیه شهرهای کویری در ابیانه نیز به‌عنوان یک غذای رایج تهیه می‌شود که کاروانی را با کشک ساییده، نعناع و پیاز داغ می‌پزند.

نحوه ی دسترسی به ابیانه

دسترسی به ابیانه آسان است و طی چند سال گذشته با راه‌ اندازی اتوبان کاشان، نطنز، اصفهان دسترسی به ابیانه خیلی آسان‌تر شده‌است.

در کیلومتر 20 جاده قدیم نطنز به کاشان، کنار پاسگاه هنجن، جاده‌ای فرعی و آسفالته وجود دارد که پس از گذشتن از روستاهای یارند، کمجان، برزرود و طره در دره‌ای در دامنه کوه‌های کرکس روستای ابیانه با خانه‌های به رنگ قرمز مشاهده می‌شود.

انتهای پیام/