وقت بازنگری در سیاست‌های جشنواره فیلم فجر فرا رسیده است
خبرگزاری تسنیم: شب گذشته به بهانه پاسداشت شهید آوینی، همایش تصویر قلم در فرهنگ‌سرای اندیشه برگزار شد که علیرضا رضاداد دبیر سی و دومین جشنواره فیلم فجر در میزگرد این همایش گفت: جشنواره فیلم فجر نیاز به یک بازنگری برای دهه پیش رو دارد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،شب گذشته به بهانه پاسداشت شهید سیدمرتضی آوینی همایش تصویر قلم در فرهنگ‌سرای اندیشه برگزار شد که از مهمترین برنامه های آن برگزاری میزگردی بود با موضوع "ردیابی اندیشه‌های سید شهیدان اهل‌قلم در آثار داستانی و مستند در دو دهه اخیر" که وحید جلیلی فعال فرهنگی، علیرضا رضاداد دبیر سی و دومین جشنواره فیلم فجر و مسعود ده‌نمکی کارگردان سینمای ایران، حضور داشتند.
در این همایش از ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردان فیلم «چ»، مسعود ده‌نمکی کارگردان «معراجی‌ها» و نرگس آبیار کارگردان «شیار 143» تقدیر شد.
در ابتدای این همایش مجتبی امینی، قائم مقام موسسه فرهنگی هنری شهید آوینی ضمن عرض خیرمقدم به میهمانان گفت: تلاش داشتیم برای اجرای یک برنامه خارج از کلیشه که هر سال به مناسبت شهادت شهید آوینی برگزار می شود به صورت پژوهشی و علمی در خصوص اندیشه‌های سید شهیدان اهل قلم اقدام کنیم بر همین اساس میزگرد باحضور آقایان وحید جلیلی، علیرضا رضاداد و مسعود ده‌نمکی برگزا ر کردیم و در انتهای مراسم هم آئین تجلیل از عوامل فیلم‌های «چ»، «محراجی‌ها» و «شیار143» را خواهیم داشت.
پس از صحبت‌های مجتبی امینی میزگرد (ردیابی اندیشه‌های سید شهیدان اهل قلم در آثار داستانی و مستند در دو دهه اخیر) با اجرای سید محمد حسینی برگزار شد.
رضاداد: دیدگاه شهید آوینی در سینمای داستانی بر 3 محور اشراقی بودن، مخاطب‌پذیر بودن و متعهدانه بودن اثر شکل می‌گرفت
در ابتدای این میزگرد علیرضا رضاداد دبیر سی و دومین جشنواره فیلم فجر سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: متاسفانه زمینه‌های پژوهش در موضوعی که این میزگرد مطرح کرده است در سینمای ما سخت است شاید به خاطر اینکه بیشتر مستنداتی که برای طرح این موضوع صورت می گیرد تنها براساس مستندات مکتوبی است که از شهید آوینی باقی مانده است و غالبا پژوهشهایی قابل اتکا در زمینه اندیشه های این شهید وجود ندارد.
وی ادامه داد: اما آنچه در مباحث سینمای داستانی گفته شده است در اندیشه های شهید آوینی وجود دارد که بدلیل همین عدم طبقه بندی مناسب بخشی از دریافتهای ما ذوقی خواهد بود. نکته دوم آنکه در فیلم های سینمای ایران از 30 سال بعد از انقلاب پژوهش‌ها عمدتا موضوع‌محور بوده‌اند در صورتی که ما در زمینه‌های اینگونه مباحث چون این میزگرد نیاز به پژوهشی رویکردمحور داریم.
رضاداد با اشاره به نکاتی که در جشنواره فیلم عمار گفته بود، ادامه داد: ما از نگاه موضوع‌محور در زمینه پژوهش لطمه می‌خوریم و اینکه نگاه رویکردمحور نداریم و این نگاه موضوع محور ما را فریب می دهد و دارایی های ما را به صورت واقعی نشان نمی دهد.
دبیر سی‌و دومین جشنواره فیلم فجر در ادامه برای تبیین موضوع میزگرد گفت: دیدگاه شهید آوینی را نسبت به سینمای داستانی می‌توان در 3 محور استخراج کرد. یکی از این محورها رویکرد اشراقی شهید آوینی بود که درسینمای مستند او هم دیده می‌شد و گمانم این است که اگر فرصت حیات داشتند نگاهی تعمیم یافته در سینمای داستانی را پیش می‌برد. مولفه دوم موثر بودن اثر است و می‌توان به شاهد مثال‌هایی که شهید آوینی در آثار ایرانی و غیرایرانی آورده است ببینیم. سومین مولفه سینمای آرمانی شهید آوینی متعهدانه بودن یک اثر است و نگرش شهید آوینی در سینمای داستانی براساس اشراقی بودن، مخاطب‌پذیر بودن و متعهدانه بودن اثر شکل می‌گرفت.
در ادامه میزگرد مسعود ده‌نمکی کارگردان سینمای ایران با طرح سوالی از موضوع میزگرد گفت: این که بخواهیم افکار و اندیشه شهید آوینی را در آثار 20 ساله گذشته سینمای داستانی ایران ردیابی کنیم باید بگویم که این رد اصلا مشهود نیست، شاید دلیل این هم همان موضوعی است که شهید آوینی در مورد هنر ذکر می‌کند که اثر هنری حدیث نفس هنرمند است و زمانی که نفسی قدسی پشت اثر نباشد تاثیرگذاری هنر در آن دیده نمی‌شود.
ده نمکی: باید شهید آوینی شد که اثری تولید کرد که بتواند بر ضمیر مخاطب اثر بگذارد
وی ادامه داد: اگر آثار شهید آوینی را نگاه کنیم و آن را با ساخت آثاری که امروز راحت‌تر هم می‌شود ساخت مقایسه کنیم می‌بینیم که تاثیرگذاری آثار شهید آوینی به خاطر خود شهید آوینی بوده است. حتی باید شهید آوینی شد که اثری تولید کرد که بتواند بر ضمیر مخاطب اثر بگذارد.
کارگردان فیلم معراجی‌ها در پایان بخش اول سخنان خود گفت: اینکه نمی‌توانیم هیچ ردی از افکار و اندیشه شهید آوینی در آثار سینمایی ببینیم به خاطر این است که خیلی از ما در سینمای ایران به تکامل معنوی نرسیده ایم که آثارشان بتواند جلوه کند.
جلیلی: سینمای بعد از انقلاب اسلامی به واقعیت جامعه ایران نزدیک نیست
در ادامه میزگرد وحید جلیلی سخنان خود را بر اساس بخشی از کتاب «آینه جادو» شهید آوینی گفت: یکی از نکاتی که می خواهم مطرح کنم براساس نظر شهید آوینی در سینمای داستانی مطرح کرده است بحث نشانه‌شناسی انقلاب اسلامی یا جامعه بعد از انقلاب است.
وی ادامه داد: این سوال را باید از سینمای پس از انقلاب اسلامی پرسید که چقدر به واقعیت جامعه ایران بعد از انقلاب توجه کرده است. سینمایی که ادعای واقع‌گرایی دارد وقتی به دستاوردهای آن نگاه می‌کنیم هیچ آئینه‌ای از واقعیت جامعه انقلاب اسلامی در آن نمی‌بینیم. وقتی سینمای ایران از واقعیت انقلاب اسلامی رد شده است به معنی عبور از واقعیت چند صدسال اخیر جامعه ایران است.
این فعال فرهنگی اضافه کرد: شما اگر به آثار سینمایی ایران در این 30 سال گذشته نگاه کنید هیچ اثری از 16 هزار شهید ترور و یا رئیس جمهور، نخست‌وزیر، نمایندگان مجلس و مردمی که در خیابان‌ها ترور شده‌اند نمی‌بینید. شما کوچکترین بازتابی از واقعیت‌های جامعه بعد از انقلاب را در سینمای ایران نخواهید دید.
وی ادامه داد: شما اگر در آثار سینمای غرب نگاه کنید کلیسا را بارها دیده‌اید. مگر چقدر از غربی‌ها به کلیسامی‌روند ولی شما آیا در این 35 سال سینمای ایران یک پلان از نماز جمعه را در سینمای دراماتیک دیده‌اید؟
رضاداد: فیلم های حاتمی کیا و مجیدی به مولفه های نظری شهید‌آوینی نزدیکترند
در ادامه این نشست رضاداد در پاسخ به مسعود ده‌نمکی مبنی بر اینکه هیچ ردی از شهید آوینی در آثار سینمایی نیست، گفت: این حرف درست است که باید مراتب نفسانی در هنرمند شکل بگیرد تا نفس قدسی در اثر هنری دیده شود اما همانطور که در دوران حیات شهید آوینی که برخی آثار سینمای ایران با رویکردهای نظر این شهید نزدیکی وجود دارد و اگر به آثار سینمای داستانی بعد از شهادت آوینی نگاه کنید می‌بینید که این نزدیکی رویکرد وجود دارد مثلا در آثار آقای حاتمی‌کیا یک نوع نگاه اشراقی وجود دارد و همچنین فیلم بچه‌های آسمان آقای مجیدی، مجموعا آثار این دو به مولفه‌های نظری شهید آوینی نزدیکترند.
وی ادامه داد: با اشاره به چند اثری مثل «بچه های آسمان» و «آژانس شیشه ای» رد پای شهید آوینی را در آثار بعضی از سینماگران می‌بینیم ولی اینکه چرا به صورت تعمیم یافته تر این نگاه وجود ندارد دلایل مهمی دارد که به حوزه مدیریت فرهنگی، چالشهای سینما و دغدغه ها و تعلقات هنرمندان بستگی دارد.
ده‌نمکی: منتقدان حزب اللهی از حکمت معنوی شهید آوینی الگو گیری کنند
ده‌نمکی در ادامه میزگرد با ورود به حوزه نقد گفت: ایرادی که بر اکثر بچه حزب‌اللهی‌ها در نقدهایشان به سینماگران وجود دارد که ذره‌بین را روی سینمای ایران گذاشته‌اند و می گویند که سینماگران کجای اندیشه های شهید آوینی ایستاده اند. در حالیکه باید این سوال را از خود آنها پرسید که چرا منتقدان جبهه فرهنگی انقلاب ذره‌بین را سمت خود نمی‌گیرند و چرا بچه‌مسلمانهای ما در حوزه نقد غفلت می‌کنند و این منتقدان باید از حکمت معنوی شهید آوینی الگوگیری کنند.
وی ادامه داد: این جسارت است ولی باید بگویم که اندیشه‌های شهید آوینی شرط لازم برای ورود به سینما و حکمت سینما است ولی کافی نیست. اگر مجالی برای ایشان بود این اندیشه‌ها را در سینمای داستانی تکمیل می‌کرد. ما باید این سوال را از خود بپرسیم که در حوزه اندیشه و حکمت سینما چه کاری انجام داده‌ایم. ما باید بچه مسلمانها را مجبور کنیم که به جای نق زدن تولید اثار کنند.
ده‌نمکی اضافه کرد: در سینمای امروز ما پژوهش نمی‌شود و هنوز در بحث فرم در سینما از کتب قدیمی غربی استفاده می کنیم. مباحثی چون نسبت و حقوق متقابل مخاطب و سینماگر هنوز حرف نزدیم. ما در مورد آداب منبر وظیفه هایی برای مخاطب و خطیب هست پس باید در حوزه سینما هم باید این رابطه و حقوق را تعریف کنیم.
جلیلی: نگاه آوینی در مورد سینمای داستانی یک سینمای واقع‌گرای آرمانگراست
جلیلی در ادامه گفت: این نکته مهمی است که اگر آوینی نظریه‌پردازی می‌کرد این نظریه‌پردازی برای عمل بود و این نقد هم وجود دارد که بعد از شهید آوینی عده‌ای به نظریه‌پردازی به جای عمل رسیدند. در حالیکه مهم ترین ویژگی آوینی همانطور که در آثارش می بینیم این است که دغدغه به روز برای انقلاب اسلامی دارد که هم در حرف دیده می شود و هم در عمل ایشان این مورد دیده می شود. آوینی جلوی کولر ننشست که من نظریه پردازی کنم و کارهای اجرایی را دیگران کنند.به تعبیر دیگر مباحث نظری برای شهید آوینی پمپ بنزین بودند نه پارکینگ.
وی با اشاره به موضوع این میزگرد ادامه داد: نگاه آوینی در مورد سینمای داستانی انقلاب اسلامی یک سینمای واقع‌گرای آرمانگراست که در مقابل آن سینمای غرب‌زده و سینمای فرار از جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
وی با اشاره به آثاری چون «اخراجی‌های 1» و «آژانس شیشه‌ای» گفت: عده‌ای باید بنشینند در مورد این آثار مهندسی معکوس کنند و ببییند چه شرایطی بوده که این آثار سینمایی خلق شدند چه بوده که مورد استقبال هم قرار گرفته است. اما مهمتر از آن این است مجموعه شرایطی که یکسری فیلم‌ها در سینمای ایران ساخته نشده است را هم بررسی کنیم.
جلیلی: ما به سینمای ضد سانسور نیاز داریم
این کارشناس سینمایی اضافه کرد: ما منتقد فیلم داریم ولی منتقد سینما نداریم. ما باید بنشینیم و این مسئله را نقد کنیم که در جشنواره امسال چه فیلم‌هایی ساخته نشده است.
جلیلی اضافه کرد: اگر به 35 سالی که گذشته است نگاه کنیم به جرات می‌توانیم بگوییم یکی از ویژگی‌های سینمای ایران سانسور است ما به سینمای ضد سانسور نیاز داریم سینمای سانسور یعنی اینکه از کنار مهمترین واقعیت‌های ایران می‌گذرد ما 200 هزار شهید داشتیم ولی سینمای ایران راحت از کنار مادر این شهیدان گذشته است.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی بزرگترین گنجینه‌های درام را به سینمای ایران تقدیم کرده است. شما اگر زندگی شهید رجایی را تصویر کنید چه سینمای درامی را خواهید داشت. سینماگران از پیشکش انقلاب اسلامی برای سینمای ایران استفاده نمی‌کنند. اینها در این 33 سال از کنار حادثه مهمی چون هفت تیر گذشتند و انگار نه انگار اتفاقی افتاده باشد.
رضاداد: جشنواره فیلم فجر باید محل برجسته‌سازی جامعه بزرگ آسیا و شرق فرهنگی و شرق جغرافیایی باشد
رضاداد در ادامه میزگرد در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چقدر جشنواره امسال به جشنواره فجر انقلاب نزدیک بود گفت: برای جشنواره هم مثل یک فیلم زحماتی کشیده می‌شود و حتما نقدها و اشکالاتی را دارد همانطور که فیلم درمعرض ارزیابی و نقد قرار می‌گیرد جشنواره هم می‌تواند مورد نقد قرار بگیرد.
وی با اشاره به صحبت‌هایی که در مهر و آبان ماه 92 در مورد جشنواره فیلم فجر گفته بود ادامه داد: من نسبت به بعضی از عملکردهای 6 سال بعد از خودم در جشنواره نگاه منتقدانه داشته و دارم. البته من گفته بودم که بنا نیست امسال تغییری خاصی را در جشنواره انجام دهم.
رضا داد اضافه کرد: در چند سال اخیر برخی از سیاست های جشنواره مثل گرایش به سینمای دینی، سیاست های تشویق برای توجه به سینمای آسیا تغییر کرده بود و حتی جایزه فیلم نامه اقتباسی که مورد اتفاق هنرمندان بود هم حذف شده بود و من هر گونه تغییری نیازمند یک تامل جدی می دیدم.
رضاداد ادامه داد: بسیاری از نظرات خیلی از دوستان چون آقای حاتمی‌کیا مطالب قابل توجهی است ولی باید قبول کنیم من هم در حد مطلوبی در برگزاری جشنواره صاحب‌نظر هستم و تجربه نزدیک به دوازده دوره سابقه برگزاری جشنواره دارم. امسال هم شرایط به گونه‌ای بود که اکثر کسانی که فیلم داشتند بچه‌های انقلاب بودند و یک رقابت بین فیلمسازان پس از انقلاب بود. سال هایی که ما فیلم سازان برجسته و متعلق به یک اردوگاه فکری داریم در آن سال چالشهایی را خواهیم داشت.
وی اضافه کرد: من به هر مطلبی که در مورد جشنواره گفته شود تامل دارم ولی در چند سال گذشته عادت‌هایی در سینمای ایران ایجاد شده است مثلا اینکه نوع احترام به هنرمند در سالهای پیش تغییر پیدا کرده است و این تغییر عادت نیازمند زمینه هایی است که فرصت آن را برای امسال نداشتیم.
دبیر سی و دومین جشنواره فیلم فجر افزود: اینکه جشنواره فیلم فجر را در شان انقلاب برگزار کنیم حتما وظیفه ماست و جلسات تحقیقی هم در این موضوع انجام شده است. و ما با این سوال روبرو هستیم که می خواهیم جشنواره فیلم های انقلاب و متعلق به اردوگاه انقلاب باشد یا نه. که این موضوع یک کار کارشناسی می طلبد که چند گروه در مورد تحقیق می کنند تا بحث‌های استراتژیک داشته باشیم و وضعیت جشنواره را برای دهه آتی تدوین کنیم.
وی ادامه داد: امروز لازم است که یک بازنگری مجدد به جشنواره فیلم فجر شود. همانطور که در سال 82 نسبت به جشنواره فیلم فجر تغییراتی را داشتیم. پس آن چنان که سال به سال در جشنواره فجر تغییراتی انجام دهیم باید دهه به دهه هم تغییراتی در جشنواره انجام دهیم. باید نقاط ضعف جدی ده سال گذشته را بررسی کنیم و نگرشی جدی به آن داشته باشیم.
رضاداد با اشاره به تغییراتی که لازم است در بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر صورت بگیرد گفت: جشنواره فیلم فجر باید محل برجسته‌سازی جامعه بزرگ آسیا و شرق فرهنگی و شرق جغرافیایی باشد. بنیان بخش های بین الملل باید همبستگی شرق فرهنگی و شرق آسیایی باشد که این همین همبستگی نسبت به سال 82 به نصف کاهش پیدا کرده است که البته این به تعدد تغیرات مدیریتی جشنواره در سالهای گذشته بر میگردد.
پس از این میزگرد و در بخش پایانی این همایش ضمن تقدیر از عوامل سه فیلم سینمایی «شیار 143»، «چ» و «معراجی‌ها» ابراهیم حاتمی‌کیا سخنرانی کرد که متن این سخنرانی را می توانید از اینجا بخوانید.
در مراسم تقدیر از عوامل سه فیلم سینمایی «شیار 143»، «چ» و «معراجی‌ها» ، مجید قلی زاده مدیرعامل خبرگزاری تسنیم، حمید رضا مقدم معاون فرهنگی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جمال شورجه کارگردان سینمای ایران، حمید بهمنی کارگردان سینمای ایران بر روی سن حاضر شدند.
همچنین آئین تجلیلی از خانم افشار مادر شهیدان علی اکبری صورت گرفت که مادر شهید خاطراتی را از فرزندان خود روایت کرد.
میهمانان این همایش پس از اقامه نماز جماعت، فیلم سینمایی «چ» را تماشا کردند.
انتهای پیام/
