نماز جمعه و نوسازی روش‌ها

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، یکی از ظرفیت های ممتاز فرهنگی کشور، نماز جمعه است(1) و در سالی که پرچم فرهنگ را به عنوان شعار خود بر افراشته ایم در این حوزه نیز باید چند گام اساسی به جلو برداریم.
دست خدا با جماعت است و اجتماع مسلمانان از عناصر مهم اقتدار و پیشرفت آنان است.

جلوه های باشکوه عظمت و معنویت در مسجد الحرام (2)، عرفات، مشعر و سرانجام توانمندی برای طرد شیطان در منا و نمازهای جمعه و جماعت و اجتماع در زیارتگاه های معصومین علیهم السلام و اعتکاف و اجتماعات محرم و صفر و رمضان و روز جهانی قدس و... از جمله مواردی است که به مسلمانان اقتدار و عظمت بخشیده و در دل دشمنان آنان نیز رعب ایجاد کرده است.

قرآن کریم، مسلمانان را مامور به ساماندهی عناصر قدرت کرده است. (3) قدرت در نگرش اسلام، خاستگاه فرهنگی دارد (4) و برای دفاع و مقاومت در برابر سپاه باطل به کار گرفته می شود تا پرچم دین حق در اهتزاز بماند. (5)

شناخت و بهره گیری صحیح و جامع از ظرفیت های فرهنگی از جمله زمینه های پرورش و حفاظت انسان های مومن، آگاه و متعهد است (6) و همین انسان های پرورش یافته نظام تربیتی و فرهنگی اسلام هستند که عناصر اصلی قدرت را به وجود می آورند. هشت سال دفاع مقدس در برابر همه قدرت های دنیا و سربلند بیرون آمدن از آن فقط به دلیل انسان های بصیری بود که هم جبهه حق و امام آن را خوب می شناختند و هم جبهه باطل و امام کفر را.

هنر بزرگ انسان شناسی امام خمینی (ره) از تهدید، یک فرصت ساخت و عرصه های دفاع مقدس به عرصه رشد و شکوفایی استعدادها و پرورش رزمندگان و سردارانی تبدیل گردید که همچنان نام و جهادشان به عنوان نشان افتخار بر سینه ملت بزرگ ایران می درخشد.

نماز جمعه از ظرفیت های ارزشمندی برای تحصیل دستاوردهای فرهنگی بزرگ برخوردار است و نباید به حداقل بهره وری آن بسنده کرد. (7)

آنچه که در سیمای نماز جمعه امروز ما قابل مشاهده است (صرف نظر از برخی کلانشهرها) جمعیت غالب (از همان تعداد محدود شرکت کننده) جمعیت سالمندان و میانسالان هستند. در صورتی که نسل آینده ساز و مورد تهاجم دشمن به بهره گیری از فضاهای فرهنگی سالم و موثر که بتواند آنها را در تدبر و تفکر و توانمندی تشخیص حق و انتخاب صحیح، ورزیده سازد (8) نیازمندترند چرا که در آینده نزدیک مدیریت کشور به آنها سپرده می شود و باید بتوانند در اقیانوس پرتلاطم و پرخطر فعلی، کشور و میراث انقلاب را به ساحل آن برسانند.

اگر نماز جمعه و نحوه برگزاری آن از جاذبه های لازم برخوردار باشد (9) شاهد غالب شدن جمعیت جوان و حضور خودجوش و داوطلبانه آنان خواهیم بود.

مخاطب شناسی، اعتمادسازی، نیازسنجی، نظرسنجی و اثرسنجی از جمله عوامل زمینه ساز شناخت صحیح نسبت به نیازها، دغدغه ها، پرسش ها و مسائل جوانان است و در صورت به دست آمدن این شناخت و بهره گیری از آن برای مهندسی نحوه برگزاری نماز جمعه و نحوه انتخاب موضوع و اولویت های خطبه ها، می توان به بازگشت جوانان به نماز جمعه شهرشان امیدوار شد.

اگر چه در سال های گذشته اقدامات خوبی در شورای مرکزی سیاست گذاری در جهت جوانگرایی در انتخاب ائمه جمعه و ساماندهی ستادها آغاز شده اما به دلیل پیچیدگی ها و برخی ملاحظات هنوز به شتاب و شمول مورد انتظار نرسیده است و لذا نماز جمعه ای که باید حقایق را برای جوانان بیان کند (10) و راه های عملی رسیدن به تقوا و پرهیزکاری را ترسیم نماید (11) و با ایجاد امید به موتور محرک فرهنگی جامعه (12) تبدیل شود به دلیل عدم اهتمام کافی به مطالبات و اقتضائات حضور نسل جوان و ساز و کارهای جلب اعتماد آنان، با نقطه مطلوب فاصله جدی دارد.

اکنون شورای مرکزی سیاست گذاری ائمه جمعه با توجه به عزم ملی برای تحقق شعار سال، می تواند در امر تحول و نوسازی روش ها پیشقدم شده و با آسیب شناسی وضع موجود و بهره گیری از صاحب نظران و خصوصا جوانان نخبه و تعمیم تجربه های موفق بعضی از استان ها، گام های بلندی را برای افزایش جاذبه نحوه برگزاری نماز جمعه بردارد و ستادهای نماز جمعه در سراسر کشور را به جهت کیفی برای تحول پیش رو متناسب سازی نماید.

برای برداشتن اولین گام چند پیشنهاد دیگر ارائه می شود:
1- اتخاذ تدابیر مناسب برای افزایش محبوبیت و جاذبه رفتاری امام جمعه محترم از طریق ارتباط گسترده تر با جوانان و حضور در اجتماعات آنان و تشکیل جلسات مشورتی و فرصت سازی برای ارتباط آسان جوانان با ایشان قبل از شروع مراسم نماز جمعه و در همان محل.

برخی از ائمه جمعه محترم هم اکنون و در اجرای رهنمود مقام معظم رهبری مبادرت به ورزش از جمله کوهپیمایی می کنند و این یک نمونه فرصت سازی برای ارتباط صمیمی تر نمازگزاران و خصوصا جوانان با ایشان است و می تواند توسط شورای سیاست گذاری مورد تقدیر واقع شده و تعمیم یابد.اولین امام جمعه و نماینده ولی امر مسلمین که از سوی پیامبر اکرم (ص) به شهر مدینه اعزام شد مصعب بن عمیر 17 یا 18 ساله بود. قبل از مراجعه میانسالان و سالمندان، جوانان مدینه به او روی آوردند چون زبان یکدیگر را بهتر می فهمیدند. گرایش جوانان به مصعب زمینه گرایش خانواده های آنان را نیز فراهم کرد و مصعب خیلی زود اختلافات ریشه دار یثرب را از میان برداشت و با برپایی اولین نماز جمعه به دستور نبی مکرم (ص) وحدت و همبستگی و همگرایی را به وجود آورد. مصعب اضافه بر جاذبه رفتاری و اشراف به قرآن و معارف اسلامی از قامتی بلند و چهره ای زیبا بهره مند بود و در عین حال از ساده پوشی برخوردار بود به گونه ای که این ساده پوشی و لباس های کهنه او که در پی ترک خانواده ثروتمند به خاطر اسلام اتفاق افتاد، موجب تاثر نبی اکرم اسلام (ص) و جاری شدن اشک در چشمان مبارکشان گردید.

2- انتخاب موضوع خطبه ها براساس نیازهای اساسی و اصلی جوانان صورت گیرد. پرسش های جوانان و نوجوانان و موضوع ها و دغدغه ها و نیازهایشان از طریق اعلام شماره پیامک یا پست الکترونیکی و یا حداقل صندوقی که در محل نماز جمعه یا محل اجتماعات جوانان در محیط های آموزشی یا ورزشی نصب می شود قابل استعلام است.

3- مراسم اصلی نماز جمعه در حداقل زمان ممکن برنامه ریزی و اعلام و رعایت گردد. کلیه فوق برنامه ها به قبل از شروع مراسم منتقل شود تا در صورت برخورداری از جاذبه لازم علاقه مندان خود را به صورت داوطلبانه جذب کند.

برنامه های اقماری و جانبی قبل از نماز و بین نماز جمعه و عصر و بعد از نماز عصر، مراسم را برای نمازگزاران و خصوصا جوانان، طولانی،خسته کننده و ملال آور نسازد.

در احادیث ما بر کوتاه بودن زمان خطبه ها تاکید شده و در قرآن کریم نیز به خاتمه مراسم بلافاصله بعد از اتمام نماز جمعه تصریح گردیده است. (13)

در صورتی که اکنون بعد از نماز جمعه اطلاعیه های متعدد قرائت می شود، اعانه جمع آوری می گردد و گاهی میهمانان ویژه سخنرانی می کنند و بعد، نماز عصر خوانده می شود!
4- خطبه ها کاملا به زبان مخاطب ارائه شوند و لذا امام جمعه محترمی که عبارات عربی در آغاز خطبه ها و دعاهای عربی پایان خطبه ها را بدون ترجمه به فارسی بیان می کند و در میان خطبه ها گاهی تکیه کلام ها، ضرب المثل ها و نقل قول های بدون ترجمه بیان می کند نمی تواند با مخاطب جوان خود ارتباط برقرار کند و او را اقناع نماید.

5- زیبایی، نظافت، نظم و تهویه مناسب محل برگزاری نماز جمعه و نحوه رفتار با جوانان و نوجوانان و حتی کودکان و تکریم آنان در نگرش نسبت به نماز جمعه و دل بستن به آن بسیار موثر است.
6- بهره گیری از مشورت جوانان در مورد احیای ظرفیت های گوناگون فرهنگی اجتماعی نماز جمعه و نقش سپاری جدی و متناسب با کرامت و همت و توان آنان در اداره نماز جمعه و انجام حمایت های لازم، و شناور بودن این فرصت برای سایر جوانان و نوجوانان، زمینه اقبال بیشتر به نماز جمعه را فراهم می سازد.

7- زمان و مکان برگزاری نماز جمعه به عنوان ستاد پشتیبان جوانانی که به صورت خودجوش در طول هفته در سطح شهر اقدام به فعالیت فرهنگی می کنند، ایفای نقش کند و زمینه همبستگی و همگرایی و هم افزایی بین آنان را فراهم نماید.البته ائمه جمعه و ستادهایی که از قبل زمینه های لازم برای حضور خودجوش و داوطلبانه جوانان را فراهم کرده اند شایسته تقدیر هستند و چقدر مناسب است که شورای مرکزی سیاستگذاری هر سال طی مراسمی از ستادهای موفق تقدیر به عمل آورده و اطلاع رسانی نماید.

پی نوشتها:
1- مقام معظم رهبری: یکی از بهترین ابزارهای فرهنگی نماز جمعه است، نماز جمعه یک تریبون فرهنگی است. 21/6/73
2- جعل الله الکعبه البیت الحرام قیاما للناس... سوره مائده آیه 97
3- و اعدوالهم ما استطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله و عدوکم... سوره انفال آیه 60
4- ولاتهنوا ولاتحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مومنین. سوره آل عمران آیه 139
5- هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لوکره المشرکون سوره توبه آیه 33
6- مقام معظم رهبری: در نگرش به عرصه فرهنگی کشور ما باید به تربیت نیروی انسانی توجه کنیم. 21/9/68
7- مقام معظم رهبری: اگر یک ملتی به خود نیاید، خود را قوی نکند دیگران به او زور می گویند... ما اولا استعداد قوی شدن داریم. امکانات و ظرفیت ها هم زیاد داریم. 1/1/93
8- مقام معظم رهبری: منبر نماز جمعه می تواند نقش مهمی را در واداشتن مردم به تدبر و تفکر ایفا کند. 30/2/78
9- مقام معظم رهبری: ائمه جمعه و دیگر دست اندرکاران هم باید جاذبه های نمازجمعه را روز به روز بیشتر کنند. 5/5/81
10- مقام معظم رهبری: نسل جوان ما تشنه حقیقت، فهمیدن و آگاه شدن است، نمازهای جمعه باید بتواند این تشنگی را به نحو نیکوتر رفع کند. 5/5/81
11- مقام معظم رهبری: یکی از مهم ترین سرفصل های نماز جمعه توصیه به تقوا است البته این گونه تقوا فقط با گفتن و توصیه کردن تحقق پیدا نمی کند. 5/5/81
12- مقام معظم رهبری: خطبه باید به مردم امید ببخشد، اگر امید نبود حرکت نخواهد بود. 21/6/73
13- فاذا قضیت الصلاه فانتشروا فی الارض و ابتغوا من فضل الله و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون سوره جمعه آیه 10

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.