وای به حال غزلی که آیندهٔ محتومش غزل پست مدرن و امثال آن باشد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سید محمد حسین حسینی شاعر جوانی است. شاعری که هم در شعر آیینی و هم در شعر آزاد غزل‌های خوبی دارد. به تازگی اولین کتاب وی با عنوان «علیه خودم» از طرف انتشارات شانی در اختیار علاقمندان شعر و ادبیات قرار گرفته است.

تسنیم: در ابتدای مصاحبه از سابقهٔ ادبیتان بگویید و اینکه چه زمانی شروع سرایش شعر کردید؟

من هم به شما و تمام مخاطبان این خبرگزاری سلام عرض می‌کنم، تا آنجایی که به خاطر دارم اولین چیزهایی که نوشتم مربوط به 15، 14 سالگی‌ام هست، سال 1378. در آن سال به دلیل یکسری اتفاقات عاطفی که برایم افتاد شروع کردم به نوشتن البته من در آن سال‌ها مطالعه‌ام نسبت به هم سن وسالان خودم بسیار زیاد بود به خصوص به کتاب‌های ادبی علاقهٔ بیشتری داشتم و شعر حافظ را بسیار می‌خواندم مثلا اولین بیتی که گفتم این بود:

فریاد من از فراق یار بود

یاری که در دیار شهریار بود

بعد از این دوران دیگر کمتر نوشتم تا زمانی که با فضای شعر هیئت و به خصوص شعر آیینی آشنا شدم. اصلا زمینهٔ جدی شدن شعر من شعر آیینی بود.

تسنیم: چه سالی؟

سال 1386. کتاب دستور زبان عشق آمده بود و قیصر هم تازه فوت کرده بود. آن زمان شروع جدی من برای سرایش شعر بود.

تسنیم: یعنی شعر می‌گفتید که در مجالس توسط ذاکرین خوانده شود؟

یکی از دلایلش این بود، شعر بگویم که خوانده شود. آن زمان به جلسات حاج منصور ارضی در مسجد ارک می‌رفتم و با شاعران اطراف ایشان آشنایی و بعضا دوستی داشتم که یکی از این افراد که به بنده خیلی کمک کردند اقای محمد سهرابی بودند. بعد از آن موقع به صورت جدی شروع کردم به نوشتن و در ابتدای راه هم مانند سایر دوستان که شعر را شروع می‌کنند نوشته‌هایم هم ایراد وزنی داشت و هم ایراد قافیه که رفته رفته این مشکلات نیز رفع شد.

تسنیم: پس اولین شاعری که با او ارتباط داشتید آقای سهرابی بودند؟

بله، اولین شاعری که با او آشنا شدم و صمیمی شدم حاج محمد آقای سهرابی بود و یکی از نصیحت‌هایی که همیشه ایشان به من می‌کردند این بود که برای موفقیت در شعر آیینی باید ابتدا در شعر با موضوع آزاد تمرین کرد و بعد شعر آیینی گفت زیرا اهمیت این نوع شعر به مراتب از شعر با موضوع آزاد بیشتر است، دیگر اتفاقی که در مصمم شدن بیش از پیشم در سرایش شعر نقش داشت کتاب «پیشآمد» کاظم بهمنی بود که سال1388 منتشر شد. یادم می‌آید آن موقع پس از خواندن کتاب با این توضیح که هیچ شعری که به دلم بنشیند نداشتم پیش کاظم رفتم و گفتم که می‌خواهم کتاب منتشر کنم. کاظم در جوابم به مطلع یکی از غزل‌هایم اشاره کرد:

قرار بود بیایی و همسفر باشی

نه اینکه ساده بیایی و رهگذر باشی

و گفت اگر سی غزل مثل این غزل داری کتابت را چاپ کن. که با این حرف او من در کارم جدی‌تر شدم و ورودم به انجمن‌های ادبی شروع شد.

تسنیم:‌کدام انجمن‌های ادبی؟

انجمن آقای امیری اسفندقه، متوجه شدم که جلسه‌ای در دانشگاه تهران با نام «حلقهٔ روشنا» برگزار می‌شود که آقای امیری استاد جلسه هستند و مدیریت جلسه بر عهدهٔ حاج سعید حدادیان است منتها قبل از این جلسه در جلسات شعر خودمانی هیئتی شرکت می‌کردم چهار پنج شاعر هیئتی می‌نشستیم شعر می‌خواندیم و نقد می‌کردیم. در ضمن در کنار جلسهٔ آقای امیری به جلسهٔ زمستان در فرهنگسرای رازی می‌رفتم در آنجا نیز استاد می‌رشکاک، سعید بیابانکی و محمد سعید میرزایی حضور داشتند. این دو جلسه دو جلسهٔ ثابت من در طول هفته بود.

تسنیم: از سال 88 تا 92 چه سیری را طی کردید که رسیدید به اینجا؟

برای موفقیت در شعر قرار گرفتن در جو و اتمسفر شعر خیلی مهم است به این صورت که بیشتر دوستانت را شاعران هم سن وسال خودت تشکیل بدهند و همواره از یک استاد راهنما برای موفقیت بیشتر بهره ببری به عنوان مثال من الان به کسانی نگاه می‌کنم که مثلا در سال 1390 در حد و حدود من در سال 1385 بودند و بعد از آنکه در جو شعر قرار گرفتند چه پیشرفت‌های خوبی کردند. قرار گرفتن در اتمسفر شعر و ادبیات اهمیت دارد ولی مطالعه بیش از اندازه مهم است یکی از مهم‌ترین عواملی که بر شعر من تاثیر گذار بود آشنایی من با شعرحسین منزوی بود.

تسنیم: خوب شد که به مسئلهٔ مطالعه اشاره کردید در این سال‌ها سیر مطالعاتی شما به چه صورت بوده است؟

اولین کتابی که من از خیابان انقلاب خریداری کردم کتاب گل‌ها همه آفتابگردانند قیصر امین‌پور بود. خب چون به واسطهٔ کتاب‌های درسی با شعر او آشنا بودم و از شاعران معاصر تنها او را می‌شناختم و از شاعران کلاسیک نیز حافظ و هنوز با سعدی آشنا نبودم و جالب است اینکه امروز من بیش از هر شاعر کلاسیکی به سعدی علاقه دارم و جالب‌تر آن است که بگویم که آشنایی من با سعدی به واسطهٔ شرکت در یک هیئت در محلهٔ مهرآباد رخ داد. حاج حسن حسین خانی که مداح آن هیئت هستندد عادت داشتند در ابتدای روضه دو غزل از سعدی بخوانند و همین عمل کارشان را از سایرین متمایز کرده بود. آشنایی من با سعدی از آنجا شروع شد و هنوز هم درگیر اویم.

تسنیم:‌ و اما حسین منزوی.

بله، با شعر منزوی که آشنا شدم دیگر فقط منزوی می‌خواندم همین الان کتاب کلیات اشعار منزوی من پاره پاره است از بس که من منزوی خواندم و می‌خوانم. و همین امر سبب شد که شعر‌های شاعران جوان را کمتر بخوانم در جایی از شهریار خطاب به سایه نقل شده است: «شعرخوب بخوانید شعر بد نخوانید» من هم همیشه سعی می‌کنم به این نکته عمل کنم و از معاصرین به غیر از منزوی، شهریار، سایه و چند نفر دیگرشعر کس دیگری را نخوانده‌ام و همیشه به دنبال بزرگان رفته‌ام و به شعر جوان تر‌ها با اینکه بعضی‌هایشان از دوستانم هستند هیچگاه به عنوان یک ماخذی که بتوان از آن چیزی یاد گرفت نگاه نکرده‌ام.

تسنیم: کتاب‌هایی دربارهٔ شعر و نقد ادبی چطور؟

کتابهای دکتر شفیعی مثل «صور خیال در شعر فارسی» و «موسیقی شعر». کتاب «روزنه» از محمد کاظم کاظمی که الحق یکی از بهترین کتاب‌هایی است که خواندم و به نوعی پس از خواندن این کتاب در سال 1389تحولی در سیر رشد شعر من رخ داد. راستی یکی از جلسات ادبی که در رشد شعر من تاثیر داشت جلسات اولیهٔ شهرستان ادب بود که جلسات خیلی خوبی بود و در آن افرادی چون آقای مودب، داوودی، سیار، نعمتی، عرفان‌پور و اردستانی حضور داشتند و به نقد شعر افراد می‌پرداختند.

تسنیم:‌ خب دیگر برسیم به کتاب «علیه خودم» اولین کتاب شعر شما.

بله «علیه خودم» شعرهای سال‌های 88 تا92 مرا در بر می‌گیرد و شامل 35 غزل است که از بین حدودا 70 غزلی که در این سال‌ها سروده‌ام انتخاب شده ابتدا می‌خواستم 40 غزل داشته باشد که در مشورت و نظر خواهی با دوستانی چون حامد عسکری، کاظم بهمنی و علی عباسی به 35 غزل رسیدیم.

تسنیم: هرچند که شما پیش از این در انجمن‌ها و محافل ادبی به عنوان غزل سرا شناخته شده بودید ولی با این 35 غزلی که در این کتاب از شما منتشر شده است، شما خود را به عنوان یک غزل سرای جوان در جامعهٔ ادبی تثبیت کردید در نتیجه بیش از هر کس دیگری حق دارید که در مورد غزل و گونه‌های مختلف آن اظهار نظر بکنید. آنچه که من همواره از دوستان غزل‌سرا در گفتگو‌ها می‌پرسم این است که نظرشان در رابطه با سبک‌های مختلفی که در این سال‌ها در ساحت غزل مطرح شده است چیست؟ مثل غزل مدرن، پست مدرن، متن و... و البته پیش از پاسخ به این سوال بگویید که غزل‌های «علیه خودم» در کدام یک از ساحت‌های غزل امروز قرار دارد؟

غزل نئوکلاسیک یا‌‌ همان نوقدمایی که البته من سعی کردم که نگاه خودم را در این عرصه داشته باشم. البته در مورد سوال اولتان که مربوط به جریان‌های مختلف غزل اعم از مدرن و پست مدرن در سال‌های اخیر بود باید بگویم افرادی که دست به ایجاد چنین جریاناتی می‌زنند و یا درآن به فعالیت می‌پردازند در واقع فاتحان سرزمین‌های فتح شده هستند به این معنا که دارند در جایی جولان می‌دهند که پیش از آن‌ها توسط دیگران فتح شده است بگذارید یک مثال بزنم. این به وجود آمدن جریانات و سبک‌های مختلف در شعر فقط مربوط به غزل نمی‌شود بعد از ظهور نیما هم جریانات ادبی زیادی به وجود آمد در واقع وقتی که نیما به قول اخوان شعر در رکود ماندهٔ ما را از بن بست در آورد و بار سنگینی را از دوش شاعران برداشت یک عده مثل یدالله رویایی که مجال را مناسب دیدند شروع کردند به جریان سازی. بعد در غزل نیز چنین اتفاقی رخ داد پس از اینکه با غزل‌های افرادی چون منزوی، بهمنی و بهبهانی غزل اصطلاحا نو شد و جامعهٔ ادبی به این نوع شعر رغبت نشان دادند عده‌ای که مجال را فراهم دیدند به غزل روی آوردند و برای آنکه تشخصی به کار خود بدهند دست به انجام یک سری حرکات ناشایست در ساحت غزل زدند که این عمل مشخصا در اواخر دههٔ هفتاد و انجمن‌های ادبی شهر کرج شروع شد و متاسفانه شیوع پیدا کرد.

تسنیم: و باز‌‌ همان جریان چند تکه شد و هر کدام از این افراد دایه دار تکه‌ای از آن شدند و غزل‌های متن، فرا فرم و... به وجود آمد.

بله، ولی به نظر من هیچ کدام از این به اصطلاح سبک‌ها مولفه‌های مشخصی ندارند مثلا همین غزل متن که گفتید که چهار کتاب هم مولفش به بازار عرضه کرده است تنها صورت به هم ریخته‌ای از غزل است به صورتی که بیت را در چهار سطر می‌نویسد و این می‌شود غزل متن، غزل فرا فرم هم به شکلی دیگر. به نظر من این گونه جریانات در ادبیات امروز نوعی خلط مبحث است و متاسفانه خیلی از بزرگان را نیز به اشتباه انداخته است به طوری که یکی از شاعران بزرگ معاصر غزل پست مدرن را آیندهٔ محتوم غزل امروز می‌داند و بیان می‌کند به نظر من این صحبت بسیار اشتباه است وای به حال غزلی که آیندهٔ محتومش غزل پست مدرن و امثال آن باشد.

تسنیم:‌ به نظر می‌آید نزد افرادی که در این حیطه فعالیت می‌کنند شهوت دیده شدن به مراتب اهمیت بیشتری نسبت به ارزش ادبی دارد.

دقیقا، این شهوت دیده شدن است که شاعر می‌خواهد بگوید که من جدید هستم و شعر من نو و بی‌بدیل است در حالی که هیچ کدام از ما جدید نیستیم و غزل برای هزاران سال پیش است و نکتهٔ دیگر هم اینکه بسیاری از قلل شعر فارسی داعیهٔ نوگرایی نداشته‌اند ولی تا به امروز ماندگار شدند به عنوان مثال سعدی مبدع چیزی نیست ولی قلهٔ شعر فارسی است مولوی همین طور، حافظ همین طور. این طوری که دوستان رفتار می‌کنند تپه هم به وجود نمی‌آید چه برسد به قله. اگر این جوری است من همین الان ادعا می‌کنم پدر غزل پسا پست مدرنم.

تسنیم: سید جان! اسم پیشنهاد نده. برخی از این دوستان همین فردا می‌روند نحلهٔ ادبی دیگری تشکیل می‌دهند!

(خنده) این طوری کسی شاعر نمی‌شود ممکن است یک مدت در معرض دید همه باشی مرید پیدا کنی و با همین مرید‌ها دعواهای ادبی و بی‌ادبی راه بیندازی. بیایی در نمایشگاه کتاب شلوغ کنی طرفدارانت جو را به هم بریزند و بعد شب بیایی در وبلاگت بنویسی عناصر نظام مرا از نمایشگاه بیرون کردند.

تسنیم: چه کسی؟

سید مهدی موسوی، دو سال پیش در نمایشگاه کتاب ایشان کتاب جدیدی داشتند و در غرفهٔ ناشر نشسته بودند که طرفدارانشان به دلیل ازدحام جو نمایشگاه را متشنج کرده بودند حراست نمایشگاه برای آرام کردن فضا ایشان را به بیرون هدایت کردند که ایشان‌‌ همان شب آن مطالب را در وبلاگ شخصیشان نوشتند در حالی که‌‌ همان روز چند برابر از این اتفاق بد‌تر برای فاضل نظری در غرفهٔ سورهٔ مهر اتفاق افتاد به طوری که به دلیل ازدحام جمعیت کتاب‌های قفسهٔ سورهٔ مهر زمین می‌ریخت ولی کسی چنین جوسازی‌هایی را انجام نداد. باز هم می‌گویم این رفتار‌ها مربوط به شعر و ادبیات نیست حواشی است برای معروف شدن.

تسنیم: این خاطره را که تعریف کردید یاد قسمتی از سریال «مرد هزار چهره» مهران مدیری افتادم اگر یادتان باشد مسعود شصت چی در قسمتی از سریال به یک انجمن شعری پناه می‌آورد که یکی از شاعرهای انجمن که بسیار هم آوانگارد بود و سبیل‌های بلندی هم داشت سروش صحت بود با نام «چه»، در صحنه‌ای که پلیس برای دستگیری شصت چی به این انجمن ادبی می‌آید «چه» را می‌بینیم که با شادی فریاد می‌زند که بالاخره آمدند که مرا به خاطر شعر‌هایم دستگیر کنند و اتفاق جالب آنجاست که پلیس با بی‌اعتنایی از کنار او رد می‌شود و به سراغ شصت چی می‌رود.

دقیقا، بعضی از این افراد از خدایشان است که یک شب در بازداشتگاه بخوابند تا بعد از آن به عنوان شاعر مبارزشناخته شوند. بعضی دیگر که چند مدت غیبشان می‌زند و بعد می‌گویند که ما زندان بودیم.

تسنیم: ممنون، بحث خوب و مفصلی شد و سخن آخر آنکه اگر صحبتی در رابطه با کتاب باقی مانده است بفرمایید.

خواهش می‌کنم سخن خاصی نمانده است فقط اینکه کتاب «علیه خودم» اولین مجموعهٔ من هست که با 35 غزل در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و در غرفهٔ کتاب شانی به مخاطبان عرضه می‌شود امیدوارم که شرمنده‌یشان نشوم.

تهیه و تنظیم گفتگو: محمد امین اکبری

انتهای پیام/