قول‌ و شرط زنگنه برای بخش خصوصی سازنده تجهیزات نفتی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به‌منظور ارتقای جایگاه جهانی کشور، افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه ، افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالاهای اساسی (به‌ویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص، دو بند از سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در بخش اقتصاد مقاومتی است.

این دو بند در تمامی صنایع به خصوص صنعت راهبردی نفت، نگاهها را به تولید داخل، وضعیت فعلی و چالش های پیش روی تولید معطوف می کند. خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی با حسن کاظمی، عضو هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران، آخرین وضعیت مشکلات بخش خصوصی سازنده تجهیزات صنعت نفت را بررسی کرده است.

تسنیم: حدود یک دهه ساخت تجهیزات صنعت نفت در کشور بیش از پیش مطرح است، در این مورد نگاه دولت ها به ساخت داخلی در صنعت نفت چگونه بود؟

طی این 11-12 سال که انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت تشکیل شده، کار با تعداد بسیاری از دولت ها، وزارتخانه ها، وزرا و معاونان وزیر و شرکت های کارفرمایی مرتبط دولتی و نیمه دولتی را تجربه کردیم و آنچه امروز است ماحصل این ارتباطات و تعاملات بین بخش تولید و سازندگان و بخش های پیمانکاری و کارفرمایی است. در این مدت بدون در نظر گرفتن گرایش های سیاسی و اقتصادی در دولت های مختلف فعالیت کرده ایم. در برخی بازه های زمانی، دولت ها به ما بیشتر توجه کرده اند و در زمان های دیگر توجه دولت ها به بخش خصوصی و مشکلات ساخت داخل کمتر بوده است.

ما NGO‌ای هستیم که وارد مقولات سیاسی نمی شویم اما می دانیم بسیاری از تصمیم گیری هایی که برای ما می شود بعضا ابعاد سیاسی اش خیلی قوی تر از ابعاد اقتصادی اش است. البته من منظورم تمام حوزه های مرتبط بود از وزارت نفت و صنعت گرفته تا نهادهایی مثل مجلس شورای اسلامی. یکی از خواسته های ما در جهت تجلی اقتصاد مقاومتی، سیاست زدایی از اقتصاد است.

تسنیم: در دولت های مختلف با قدرت گرفتن احزاب مختلف، سیاست های اعمالی در قبال بخش خصوصی تولیدکننده تغییر می کرد؟

سیاست ها تغییر نمی کرد اما رویکردها بعضا 180 درجه با هم فرق داشت. در دولت های نهم و دهم باز هم همین مسائل مطرح بود که بهره برداری از میادین مشترک باید زودتر آغاز شود و بعضا باید ما از صنعت داخل و تجهیزات داخلی بیشتر استفاده کنیم ولی در عمل رویکرد یا مواجه با حل این مسئله به گونه ای شد که درصدهای استفاده از صنعت داخل کمتر شد و یا حتی رشد نکرد.

در حالی که ما در برنامه پنجم یا سند 1404 یک رشد مستمر در توسعه پایدار صنعت به خصوص صنعت نفت را در برنامه داشتیم، اکنون به طور مشخص از این برنامه عقبیم و اگر نگوییم به خاطر احزاب و گروههایی که بر سر کار بودند تمام سیاست ها و بسیاری از آنها تغییر جهت داده اما رویکردهایشان کاملا متفاوت بوده و این لطمه بسیاری به صنعت داخل و مخصوصا به بخش خصوصی ای زده که در واقع باید با پوست و گوشت و استخوان، سرمایه گذاریش را حفظ کند.

تسنیم: رویکرد دولت فعلی را در قبال بخش خصوصی تولید کننده چگونه ارزیابی می کنید؟

آقای روحانی در کمپین های تبلیغاتی شان و در زمان انتخابات، استراتژی خودشان را در  حوزه اقتصاد، محور قرار دادن انجمن ها اعلام کرد و معتقد بود که در رابطه با مسائل اقتصادی سعی می کنیم ارتباط خوب و تنگاتنگی با انجمن های صنفی صنعتی داشته باشیم. تصور ما این بود که شاید در اولین هفته های کاری آقای زنگنه، ما این فرصت را خواهیم داشت که خواست ها و مطالباتمان را به ایشان برسانیم و راهکارها را مطرح کنیم و از ایشان بخواهیم که بدون فوت وقت و بدون سوزاندن فرصت کمک کنند، یا به عبارتی از این راهکارها حمایت کنند و اجازه دهند سازمانهای زیربط‌شان، همکاری شان را برای حل این مسائل به طور مستمر با ما ادامه دهند.

تسنیم: فرصت دیدار و جلسه با وزیر نفت چه زمانی محیا شد؟

این فرصت علی رغم پیگیری هایی که داشتیم، سه شنبه هفته گذشته (9 اردیبهشت) دست داد و هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران به نمایندگی از سازندگان و تولیدکنندگان تجهیزات جلسه ای با وزیر نفت داشتند. ما البته درک می کنیم که آقای زنگنه که معتقد است صنعت نفت کاملا قطارش از ریل خارج شده، مشغله های خیلی اساسی تر و کلانتری را در رابطه با این حوزه دارند که شاید مهمترینش جذب سرمایه های خارجی، ارائه قراردادهای پرانگیزه تر برای پیمانکاران خارجی برای حضور در میادین مشترک و مسائلی در کنترل مصرف انرژی و اینگونه مسائل باشد اما توقع بیشتری داشتیم که زودتر از این خدمت ایشان برسیم و دلنگران هم بودیم مبادا ایشان در این شرایطی که برایشان پیش آمده، با کسر بودجه روبه‌رواند، با مشکلات تحریم روبه‌رواند، با مشکلات فروش نفت روبه‌رواند و با مشکلات ورود تجهیزات هایتک روبه‌رواند، مبادا از تولیدکنندگان داخلی و از صنعت نوپای ساخت تجهیزهات نفت در ایران غفلت کرده باشند، که جمع بندی اعضای هیئت مدیره ما در جلسه ای که با وزیر نفت داشتند این بود که آقای زنگنه به این مسئله توجه دارد، حتی اگر کمتر وقت برای برگزاری جلسه در این زمینه داشته باشد.

اکنون که آقای زنگنه به مسئله استفاده از ساخت داخل در پروژه های نفتی توجه دارد و دستاوردهای رفع تحریم پس از 6 ماه آنطوری که پیش از این توقع می رفت نشد، و در پروژه های نفتی و سایر پروژه ها هنوز جواب نداده، با توجه به اینکه وزیر نفت تأکید دارد به طور جد بخش خصوصی داخلی را باور دارند، توقع ما از ایشان بیشتر شده تا بیش از این منتظر سوختن فرصت های بیشتر نباشیم.

تسنیم: وزیر نفت در جلسه برگزار شده با بخش خصوصی، قول حمایت داد؟

آقای زنگنه در واقع حمایت از ساخت داخل و تجهیزات داخلی را به جد مطرح کرد مشروط بر اینکه ما بتوانیم تضمین کیفیت کالاهایمان را بدهیم، مشروط بر اینکه به تعهدات زمانی مان بپردازیم، مشروط بر اینکه قیمت هایمان، قیمت رقابتی جهانی باشد. ما هم برای تمام این شروط راهکار داریم و این شروط را پذیرفتیم.

در همان جلسه اعلام کردیم که آقای وزیر، کیفیت کالاهای ایرانی به مراتب از کیفیت کالاهای کره ای و سایر کشورها با مطابقت پارامترهای استانداردی بهتر است. از بُعد زمانبندی تحویل و قیمت نیز قدرت رقابت پذیری داریم. ضمن اینکه ما شرایط‌مان را نسبت به گذشته بهینه کرده ایم.

انجمن در قالب کنسرسیوم های محصول محور خودش سعی می کند وضعیت ساخت داخل را با تجمیع تولید بهتر از این هم بکند. مشکلی که بعضا ما داریم که بعضی از اقلام گرانتر از کالاهای غربی است، ناشی از این است که تیراژ پایین است و تیراژ فعلی غیر اقتصادی است.

تسنیم: یعنی وزارت نفت باید با شما همکاری کند و ساخت تجهیزات پروژه ها را به سازندگان داخلی واگذار کند؟

بله حتی المقدور به سازندگان داخلی واگذار کند و پیمانکاران داخلی بر اساس وندور لیست واحد به صورت تجمیع شده به تولید کالاهای مورد نیاز نفت بپردازند.

تسنیم: این مسئله را آقای زنگنه قبول کرد؟

آقای زنگنه این مسئله را پذیرفت که برای بخشی از نیازها از طریق کنسرسیوم های محصول محور، شرایط تولید کالا در داخل کشور را آماده کنند و این مهم را به کالای نفت تهران محول کرد. وزیر نفت قول داده که بخشی از نیازها هم که در مقیاس اقتصادی تولید نمی شود و به صورت اولین بار با تیراژ پایین در داخل کشور تولید می شود را به صورت تجمیع شده مورد حمایت قرار دهد تا سازندگان داخلی به صورت انبوه تولید کنند. آقای زنگنه گفته ما تولید سازندگان داخلی را می خریم و به تدریج در پروژه های خودمان از آن استفاده می کنیم تا قیمت های ساخت داخل به تدریج پایین بیاد و کیفیت ها افزایش پیدا کند.

ما برای تمامی مسائل پیش رو، راه حل هایی را چه از لحاظ قراردادی و چه به لحاظ اسناد مربوطه تماما در اختیار بخش کارفرمایی، کالای نفت تهران و شرکت های مرتبط با آن قرار دادیم و فقط آماده ایم که یک استارت سریع بخورد. چون بخشی از خواسته های ما از آقای زنگنه ساختارسازی نمی خواهد بلکه یک تلنگر یک ماهه می خواهد. به مجرد اینکه اینجا تلنگرش را بزنند و تیم هایشان را موظف کنند، راه حل های ما آماده است.

تسنیم: در جلسه هفته گذشته، موافقت ها شفاهی بود یا تفاهم نامه ای امضا شد؟

نه شفاهی بود ولی همه ضبط شد.

تسنیم: فکر می کنید در این جلسه این تلنگر خورده شده؟

ما اساسا در کشورمان با یک مشکلی مواجه هستیم که خواسته های مقامات در رده های بالا در بدنه اجرایی مستهلک می شود. ابتدای هر سال، صحبت های مقام معظم رهبری را در خصوص مهمترین محور فعالیت های اجرایی هر سال داریم اما در خیلی از موارد که ارزیابی کنیم بخش عمده ای از فرمایشات ایشان به نتیجه نرسیده، مثال واضح آن محقق نشدن حماسه اقتصادی در سال گذشته بود که اواخر سال نیز مقام معظم رهبری نسبت به محقق نشدن حماسه اقتصادی سخنانی ابراز داشتند.

حالا چرا خواسته های مقامات در بالاترین رده های کشور تا دولتمردان و وزرا به نتیجه نمی رسد، برای آنکه آن بدنه مقاومت می کند، این مقاومت ها بخشی فکری و فرهنگی است که به کسانی که مأموریت داده می شود، ذهنشان آماده انجام آن مأموریت نیست و بخشی نیز از خلأهای قوانین و مقررات دست و پاگیر است.

در حالی که یک مدیر در بدنه دولت باید به خودش زحمت بدهد و هر قانونی در روند اجرای کار خلل ایجاد کرده را با ارائه طرح و لایحه به هیئت دولت و پس از آن به مجلس و پیگیری آن، رفع کند، عملا در مواجه با قوانین دست و پاگیر و یا خلاهای قانونی پا پس می کشند و بسیاری از مسائل پشت این تنبلی یک مدیر میانی می ماند.

اینگونه کار کردن با کار جهادی که مورد تأکید مقام معظم رهبری است بسیار متفاوت است که باید دولت نسبت به اصلاح این رویه فکر جدی کند. هیچ کدام از پیگیری های مشکلات سازندگان داخلی صنعت نفت جهادی نبوده و انگار لزوم حرکت جهادگونه در این زمینه فراموش شده است.

تسنیم: بیشتر کدام گروه را در وزارت نفت می بینید. نیروی انسانی که در جریان قضیه نیست یا قوانینی که دست و پا گیر است یا هردو؟

من نمی توانم دقیق بگویم چون آنجا نیستم اما اگر افرادی در وزارت نفت جهادی به این مسائل نگاه می کردند حتما ما جلوتر از این بودیم. از شواهد بر می آید که تا یک مدیری به مشکل قانونی خورده به جای اینکه اصلاحش کند به عقب برگشته است.

تا مدیریت جهادی نشود هیچ اتفاقی نمی افتد. در این مورد می توان قرارداد تیپ سازندگان را مثال زد. قریب به 70 سال از تأمین کنندگان کالاها در داخل ایران و 25 سال از سازندگان در داخل ایران بر اساس یک قرارداد سه یا چهاربرگی خرید می شد که اسمش قرارداد خرید هم بود. یعنی کالا آماده است برو بخر. وقتی کالایی خریداری می شود که پیش پرداخت نیاز ندارد. وقتی کالا را می خرید تحویل انبار می دهید و سرفصل هزینه اش هم معلوم است. این که برای فروشنده خارجی یا نماینده داخلی آن فروشنده خارجی گرفتاری نداشت. ولی وقتی من می خواهم برای اولین بار کالایی را تولید کنم، همین که واژه تولید پیش می آید یعنی زمان، یعنی الان با من قرارداد کن، سه ماه دیگر کالایت را ببین. وقتی بحث 3 ماه زمان تولید است، قرارداد دیگر سه صفحه فایده ندارد، قرارداد 19 صفحه است.

ما چهارسال است قرارداد خرید معمولی را با همین آقایان به قرارداد جامع الشرایطی که منافع طرفین را به صورت عادلانه حفظ می کند، تبدیل کرده ایم. این قرارداد از زمانی که شما پیشنهاد قیمت می گیرید و می رود برای مناقصات و زمانی که باید صرف شود و سفارش گذاری شود و پیش پرداخت داده شود و تضامین گرفته شود تا زمانی که کالا تحویل شود، گارانتیش به اتمام می رسد را پوشش می دهد. 3-4 سال این قرارداد رفته در بدنه نفت، خود بدنه نفت هم در اصلاح قراردادهای قبلی و تدوین این قرارداد جدید همکاری داشته و روی آن صحه گذاری کرده است.

نیمه پارسال، آقای قلعه بانی (مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران) قبل از اینکه از شرکت ملی نفت برود، دستور اجرای این مدل قراردادی را صادر کرده اما هنوز که هنوز است، اجرایی نشده، ببینید ما کجای کار مشکل داریم. بعد سازندگان ما در رابطه با تضامین‌شان، در رابطه با پیش پرداخت‌شان ، در رابطه با زمان تحویل کالایشان ، رسید کالایشان، صدور سندشان، تصفیه حساب هایشان و آزادسازی سندهایشان گرفتاری دارند. در حالی که همه در این مدل قراردادی آمده است.

تسنیم: اگر این قرارداد اجرایی شود تمامی این مشکلات حل می شود؟

دقیقا. ما از آقای زنگنه قول گرفتیم که این قرارداد ظرف 1.5 تا دوماه در تمامی حوزه نفت، جاری شود. چیز عجیب و غریبی هم نیست، کسی هم قرار نیست پول خرج کند. نه فایسناسور خارجی نیاز داریم نه تحریم کننده و ضد تحریم، یک قرارداد موضوعی است که همین الان هم باید انجام شود تا به کار تحرک بدهد.

تسنیم: در بحث تعدیلات هم با توجه به افزایش یکباره نرخ ارز، دچار مشکل شدید؟

بله، ما از سال 89-90 با جهش نرخ ارز مواجه بودیم. هیچ کدام از ما فکر نمی کردیم که اگر کالایی را بخواهیم بسازیم یک مرتبه دلار 950 تومانی یا 1000 تومانی با جهش سه برابری به 3 هزار تومان می رسد.

طبیعی است که سازندگانی که در آن زمان قرارداد بستند، وقتی با این مسئله مواجه شدند کار را رها کردند و با کارفرما وارد مذاکره شدند که ما نمی توانیم با این شرایط این قرارداد را اجرایی کنیم. ال سی می خواستم باز کنیم، ال سی برگشت می خورد. می خواستیم نقدی دلار بفرستیم، نرخ آن سه برابر شده بود. اعلام کردیم به بخش های کارفرمایی که شما قرار است چه کنید برای رفع این مشکلات، تاکنون هیچ کس پاسخی نداده. قراردادهایی که در این مدت برهم خورد ناشی از همین تغییرات نرخ ارز بود.

ما آمدیم روی یک قرارداد دستورالعمل تعدیلات حدود یک سال و اندی کار کردیم و پیش نویس آن را به معاون امور مهندسی وزیر نفت، آقای حسینی ارائه کردیم. ایشان هم تقریبا موافقت خودش را اعلام کرد اما عملیاتی نشد.

تسنیم: آخرین جلسه ای که با معاون امور مهندسی وزیر نفت داشتید چه زمانی بود؟

پس از روی کار آمدن آقای زنگنه.

تسنیم: یعنی بیش از 6 ماه پیش؟

بله

تسنیم: ایشان قول عملیاتی شدن این قرارداد را داده بود؟

آقای عماد حسینی گفت که حرف شما را شنیدم، نظرات بخش مهندسی خودمان و نظرات پیمانکاران را هم ببینیم و بعد این نظرات را جمع بندی کرده و شسته و رفته کنیم و تجمیع آنرا رَوِش کار کنیم. ما در جلسه ای که هفته پیش با وزیر نفت داشتیم عنوان کردیم که این شسته و رفته شدن یعنی 2 - 3 سال دنبال قضیه دویدن، ما این قول را از آقای زنگنه گرفتیم تا قراردادهایی که وارد فاز تعدیل شده، ارز مورد نیاز قرارداد را آنطرف به ما بدهند. همان قولی که سردار قاسمی هم داده بود.

تسنیم: قول وزیر سابق نفت اجرایی نشد؟

چرا در مواردی اجرایی شد.

تسنیم: موارد اجرای آن بستگی به اهم و غیراهم پروژه ها داشت؟

بله، در مواردی اجرا شد. در مواردی حتی انجام هم می شود. الان هم از آقای زنگنه این قول را گرفتیم که این موارد اجرایی شود و ارز را به ما بدهند. وقتی ارز را بدهند دیگر بحث تعدیل معنا ندارد. مثلا یک دلار کالا می خواهیم که اکنون شده 1.2 دلار، دیگر مسئله دلار نیست و می رود روی ترم های تعدیل ریالی که بحث متفاوتی دارد.

به فرمان امام خمینی دولت باید پاسخگو باشد اما متاسفانه نیستند. امیدواریم با قول هایی که آقای زنگنه داده و اجرایی شدن این قول ها، تا حدود زیادی مشکلات بخش تولید داخلی تجهیزات نفت برطرف شود.

گفت‌وگو از محمدرضا کیاشمشکی

انتهای پیام/